بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مدل سازی و پیش بینی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای می تواند ابزار بسیار مفیدی برای تشریح روابط متقابل بین محیط طبیعی و فعالیت های انسانی برای کمک به تصمیم گیری و برنامه ریزی در زمینه های مختلفی چون برنامه ریزهای شهری، هیدروژئومورفولوژی، مدیریت مخاطرات و تغییر و تحولات مورفولوژی باشد.
هدف از انجام این پژوهش بررسی تغییرات کاربری اراضی به عنوان فاکتور موثر مورفوژنز در حوضه رود زرد واقع در شهرستان باغملک در چهار بازه زمانی - 2000، ،2006، 20012و - 2018 با استفاده از تصاویر ماهواره ی لندست می باشد، برای رسیدن به این هدف ابتدا تصاویر محدوده مورد مطالعه تهیه و عملیات تصحیح سازی شامل تصحیح هندسی، رادیومتریک و اتمسفری بروی انجام آنها گرفت سپس پردازش تصاویر به روش شیگرا فازی صورت پذیرفت و نقشه کاربری اراضی در پنج کلاس - نواحی ساخته شده، فضای سبز و باغات، زمین های بایر، و سطوح آبی - تهیه شد ؛
نتایج طبقه بندی نشان داد که نواحی ساخته شده و زمین های زراعی وسطوح آبی دارای روند افزایشی و فضای سبز و باغات دارای روند کاهشی می باشند. در مرحله پایان کار با استفاده از از مدل پیش بینی زنجیره مارکوف عملگر مکانی CA در محیط نرمافزار TerrSet روند تغییرات آیندهی کاربری اراضی برای سال 2025مورد پیش بینی قرار گرفت
.در صورتی که سرعت تغییرات کاربری همچون سالهای گذشته باشد در سال 2025 کاربریهای زمینهای زراعی به 2479/458592 هکتار ، آبهای سطحی به 1647/783618 هکتار و نواحی ساخته شده به 2147/425041 هکتار افزایش خواهند یافت و کاربری فضای سبز و باغات به 10/58 هکتار وکاربری زمین بایر به 60130/99175 هکتار کاهش خواهند یافت چنین تغییراتی در سطوح کاربریها می تواند منجر به شکل گیری لندفرمهای جدید در محدوده ی مورد مطالعه شود.
مقدمه
تفسیر و پردازش تصاویر ماهوارهای را میتوان فرآیندهای بررسی و تحلیل هدفمند شناسایی موقعیتها، اشیا، عوارض و پدیدههای سطح زمین دان ست. با ا ستناد به روشهای گرافیکی، آماری و ریا ضی، می توان دادههای حا صله از سنجندهها را به منظور ج ستجو، ت شخیص، اندازهگیری، طبقهبندی و ارزیابی موجودیت و اهمیت عوارض طبیعی و انسانی سطح زمین مورد تحلیل قرار داد تا الگوها و تغییرهای زمانی و مکانی مربوطه مدلسازی گردند .[1]با پیش بینی تغییرات کاربری اراضی می توان میزان گسترش و تخریب منابع را مشحص و این تغییرات را در مسیرهای منا سب هدایت کرد. در ارتباط با مو ضوع مورد مطالعه تاکنون تحقیقات زیادی انجام پذیرفته ا ست
تکنیک شیءگرا و تصاویر ماهواره ای، در استان آذربایجان غربی پرداختند. همچنین عزیزی قلایی و همکاران.[3]علی محمدی و همکاران.[5] فلاحتکار و همکاران.[4] در ارتباط با موضوع تحقیق به مطالعه پرداختند، در حوضه مورد مطالعه تاکنون مطالعات جامعه ای در ارتباط با تغییرات کاربری ارا ضی صورت نپذیرفته ا ست. محدود مورد مطالعه تحت عنوان حو ضه آبریز رود زرد با و سعت663/117کیلومتر مربع در طول جغرافیایی 30 49 42 تا 7 30 5 شرقی و عرض 31 24 0 تا 31 42 0 شمالی در جنوب غربی ایران و شرق استان خوزستان - شهرستان باغملک - قرار دارد - شکل. - 1 این منطقه یکی از زیر حوضههای آبریز بزرگ کارون می باشد .
شکل شماره : - 1 - موقعیت جغرافیایی حوضه آبریز رود زرد
مواد و روشها
در این تخقیق از تصاویر ماهواره لندست در بازه های زمانی.2000، 2006، 2012و 2018استفاده شده است جهت آنالیز داده ها از نرم افزارهای سنجش از دور و سیستم های اطلاعات جغرافیایی - - Arc Gis10.5. Envi. TerrSet استفاده گردیده است. پس از تهیه داده های ماهواره ای به منظور آماده سازی داده ها عملیات تصحیح سازی تصاویر، شامل: تصحیح هندسی، رادیومتریک و اتمسفری انجام گرفت پردازش تصاویر ماهوارهای به روش شیگرا فازی صورت پذیرفته است که در سه مرحله کلی سگمنتسازی، طبقهبندی فازی و ارزیابی صحت طبقهبندی انجام گرفت در نهایت مدلسازی تغییرات محیطی با استفاده از مدل پیشبینی مدل CA-Markovجهت پیشبینی وضعیت آینده کاربری اراضی صورت پذیرفت .
-1 بحث و نتایج و یافته ها
در این پژوهش به بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه رود زرد واقع در شهرستان باغملک در چهار بازه زمانی - 2000، ،2006، 20012و - 2018 با استفاده از تصاویر ماهواره ی لندست پرداخته شد، طبقه بندی تصاویر و تهیه نقشه کاربری اراضی به روش شی گرا فازی که روش طبقه بندی نظارت شده است انجام گرفت. نقشه های نهایی بدست آمده در پنج طبقه شامل نواحی ساخته شده، زمین های بایر، سطوح آبی، زمین های زراعی فضای سبز و باغات طبقه بندی شدند.
مقایسه نقشه های کاربری اراضی تهیه شده این دو دوره نشان می دهد که دوره زمانی - - 2006-200 وسعت کاربری های نواحی ساخته شده و زمین های زراعی به ترتیب 206/25، 79/22هکتارافزایش یافته در حالی که فضای سبز و باغات به میزان97/024کیلومتر کاهش یافته است، سطوح آبی13/99هکتار افزایش و زمین های بایر202/47هکتار کاهش یافته اند. در باز زمانی - - 2018-2012 میزان وسعت کاربری های نواحی ساخته شده124/52هکتارافزایش و زمین های زراعی 82/66 هکتار افزایش داشته اند ، فضای سبز و باغات به میزان114/21هکتارکاهش یافته است، سطوح آبی67/89هکتار افزایش و زمین های بایر228/94هکتار کاهش یافته اند
در این دورده18 ساله تغییرات مربوط به نواحی ساخته شده زمین زراعی و سطوح آبی روند افزایشی را طی کرده اند و باغات و فضای سبز و زمین های بایر روند کاهشی داشته از مهمترین دلایل آن می توان به افزایش نرخ جمعیت - مهاجر پذیری وزاد و ولد - در محدوده مورد مطالعه اشاره نمود دلیل افزایش سطوح آبی هم می توان گفت به علت احداث سد های جدید در طی این 18سال می باشد.
در پایان با استفاده از مدل CA-Markov پیشبینی تغییرات اراضی منطقه برای سال 2025 انجام شد - شکل. - 2 در صورتی که سرعت تغییرات کاربری همچون سالهای گذشته باشد در سال 2025 کاربری نواحی ساخته شده به 2147/425041 هکتار افزایش خواهد یافت، کاربری فضای سبز و باغات به 10/58 هکتار کاهش خواهد یافت، کاربری زمین بایر به 60130/99175 هکتار کاهش خواهد یافت، کاربری زمین زراعی به 2479/458592 هکتار افزایش خواهد یافت و کاربری آبهای سطحی به 1647/783618 افزایش خواهد یافت - جدول. - 1 چنین تغییراتی در سطوح کاربریها می تواند منجر به شکل گیری لندفرمهای جدید تغییر در روند مورفوژنز محدوده ی مورد مطالعه شود.
شکل - 2 - نقشه حاصل از پیش بینی مدل CA-Markov برای سال 2025
