بخشی از مقاله
-1 مقدمه
ناهمواری های سطح زمین شامل سیستمی از شکل های سطحی است که می توانند تشخیص، تفکیک و تعریف شوند و تحقیق در مورد این شکل ها، تعریف و توضیح آنها جزء وظائف علمی است که بدان ژئومورفولوژی گفته می شود - یمانی، - 11: 1392 در ژئومورفولوژی اشکال چیزی جز ترکیبی از سطوح نیستند؛ بنابراین یک ژئومورفولوژیست وقتی به چشم انداز های اراضی می نگرد، مجموعه ای از سطوح با ویژگی های متعدد را می بیند که نسبیت های خاصی با یکدیگر تلفیق و ترکیب شده اند.
در این بین هر سطح ویژگی هایی دارد که تندی و کندی وجه شیب، تحدب و تقعر آن، از جمله ویژگی های قابل اندازه گیری آن محسوب می گردد - رامشت،. - 11 :1385 برجسته بینی عکسهای زوج هوایی شرایط مطلوبی را فراهم می آورد تا بسیاری از پدیده های ژئومورفیک شناسایی شود. از این رو به کارگیری این روش در شناخت پدیده ها و رخساره های ارضی مؤثر است. از ویژگیهای دیگر بهره وری از این روش، امکان اندازه گیری پاره ای از شاخصهای رقومی است. عکسهای زوج هوایی در اغلب موارد در تشخیص لایه های زمین شناسی، جهت شیب لایه ها، جنس لایه ها، پدیده های گسلی، پوشش گیاهی و محاسبه درصد آن، تحلیل آبراهه ها و قلل، فازهای فرسایشی و غیره می توانند ما را یاری دهند؛ ضمن آنکه اگر عکس های گرفته شده در دو بازه زمانی متفاوت برداشت شده باشند به عنوان اسناد تاریخی در تبیین نحوه تغییرات ارضی بسیار مفید و موثر خواهند بود
همچنین عکس های هوایی ابزار کارآمدی برای مشاهده غیر مستقیم سطح زمین برای ترسیم نقشه های ژئومورفولوژی به شمار می روند. این عکسها نه تنها دید عمودی نسبت به عوارض سطح زمین فراهم می آورند بلکه دید برجسته بینی و قدرت تفکیک بسیار خوبی نیز دارند - قدرت تفکیک حدود 20 تا 30 زوج خط در هر میلی متر - . این ویژگی موجب می شود که با وجود تصاویر ماهواره ای متفاوت، عکس های هوایی جایگاه خود را در زمینه های کاربردی مذکور همچنان حفظ کنند
از زمانیکه عکسهای هوایی بهطورگسترده استفاده شدهاند و از انحصار نظامی درآمدهاند؛ ژئومورفولوژیست ها نیز در شناسایی لند فرم ها و تهیه نقشههای متعدد از عکسهای هوایی استفاده کردهاند و با قابیت های بیشمار آن آشنایی دارند. امروزه به همت متخصصان مختلف درزمینه هوا و فضا، مکانیک، فیزیک، برق و ...برداشت عکس هوای از سطح زمین علاوه بر شکل سنتی آنکه با پرواز هواپیماهایی با موتور بنزینی صورت میپذیرفت از طریق پهپادٌ ها - پرنده های هدایت پذیر از دور - انجام میگیرد. چابکی در پرواز، کوچک بودن و قابلیت حمل آسان پهباد گزینه مناسبی برای جمع آوری اطلاعات محیطی محسوب می گردد
پهپاد ها از لحاظ رزلوشن تصویر بسیار مناسب تر از عکس های تهیه شده از طریق ماهواره ها و هواپیماهای بنزینی هستند. به طوری که در سامانه های ماهواره ای دقت بالا و هواپیما های مجهز معمولا دامنه پیکسل سایز ها بین20 تا 50 سانتی متر است
به هر حال، برخی تغییرات کوچک در منطقه که از طریق سامانه های فوق عکس برداری می شوند قابل تشخیص نیست. در سامانه پهپادی گاهی اوقات رزلوشن 5-2 سانتی متر در هر پیکسل قابل دست یابی است
علاوه بر این، سطح بالایی از خود کار بودن سامانه، سهولت انجام کار با آن، سهولت خطا یابی و تکرارپذیری عملیات، و نهایتا کم هزینه بودن در زمان برداشت و پردازش عکس ها در مقایسه با سایر روش های عکس برداری موجب گسترش فراگیر استفاده از پهپاد شده است
پژوهشگران زیادی از این سامانه در علوم محیطی استفاده کرده اند؛ به طور مثال - جیمز و ورلی،2012؛ هوگن هولت و همکارن، 2013؛ مانسینی و همکاران، 2013؛ لوسیر و همکارن،2014؛راین وهمکاران، 2015؛ کلاپای و همکاران، 2016؛ کوک، 2017؛ داسکی و همگاران، 2017؛ کارتو و همکاران، 2017 ؛ میزنسکی و نیدلسکی،. - 2017 البته یک مهم را در ارتباط با قابلیت های این سامانه باید دانست که پهپاد ها خود به دو سته هواپیمایی و مولتی روتور تقسیم میشوند که هرکدام با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه و نیاز محقق میتوانند مورد استفاده قرار گیرند
معمولاً مولتی روتور ها برای مناطق شهری- روستای و مکانهایی که خطر افتادن پرنده بر روی جمعیت بیشتر باشد مورداستفاده قرا میگیرد و هواپیماها یا همان بال ثابتها برای وسعتهای بیشتر مانند اراضی کشاورزی و منابع طبیعی استفاده میشوند. به طور مختصر محصولاتی که از پهپاد های عکسبرداری نتیجه میشود شامل ابر نقاط رنگی با ترکم بالا، ارتوفتو یا همان عکس نقشه و مدلهای رقومی زمین - DSM,DTM - است - شکل. - 1 که خود این محصولات به طور مستقیم برای ژئومورفولوژیست ها قابل تفسیر است و هم می توانند از این دادهها جهت تولید اطلاعات جدیدتر استفاده نمایند.
شکل -1 مدل ارتفاعی رقومی - - DEMاستخراج شده از تصاویر پهپاد
-１-1 منطقه مورد مطالعه
محدوده مرو مطالعه این پژوهش مسیر کوتاهی از جاده ارتباطی قلع گنج- تمگران در جنوب غربی جازموریان است. از لحاظ تقسیمات سیاسی این محدوده در شهرستان قلع گنج، دهستان چاه داد خدا واقع شده است. منطقه از لحاظ مختصات جغرافیای در 27 درجه و 21 دقیقه عرض شمالی و 58 درجه و 3 دقیقه طول شمالی قرار دارد - شکل . - 2 این محدوده مانند بسیاری از آبادی ها و مناطق شهری جنوب کشور بر روی قاعده مخروط افکنه جای گرفته است.
شکل -2 منطقه مورد مطالعه
-2 مواد و روشها
دادههای مورداستفاده در این پژوهش عکسهای هوایی تهیهشده از طریق پهپاد های فتوگرامتری است. عکسبرداری هوایی، بهوسیله یک دوربین عکسبرداری هوایی که بهصورت عمود بر زمین در پهپاد نصب میشود، صورت میگیرد. نوع دوربین، مسیر خطوط پرواز و ارتفاع پرواز طوری طراحی و برنامهریزی میگردند که عکس موردنظر با دقت بالا به دست میآید. سپس دوربین بهطور خودکار در فواصل معین عکسبرداری میکند.
یکی از تفاوتهای اصلی عکسهای هوایی با عکسهای معمولی، که بهمنظور تفسیر و تهیه نقشه برداشت میشود امکان برجستهبینی یعنی تشخیص بعد سوم - اختلاف ارتفاع - از روی آنها و با کمک وسایل برجستهبینی،است. معمولاً عکسهای هوائی بهطور متوسط دارای 60 درصد پوشش مشترک طولی و عکسهای هر نوار - مسیر پرواز هواپیما - که با نوار مجاور دارای پوشش مشترک عرضی 30 درصد است که پوشش مشترک اولی امکان برجستهبینی را به یک جفت عکس پشت سر هم میدهد. برای اینکه بتوان دو تصویر تهیه نمود که قابلیت برجستهبینی داشته باشند، باید چهار شرط اصلی زیر در مورد آنها صدق کند:
الف- هر دو تصویر مورد برجستهبینی، یک منطقه را بپوشاند.
ب- مقیاس هر دو تصویر تقرباًی باهم مساوی باشد.
ج - محورهای دوربین عکسبرداری در هر دو تصویر در یک صفحه قرار گیرند.
د- فاصله بین دو ایستگاه عکسبرداری، با مقایسه بافاصله دوربین تا تصویر، متناسب باشد.
