بخشی از مقاله
چکیده
بانکهای تجاری بعنوان هسته اصلی بخش اعتبار در یک اقتصاد ملی محسوب میشوند. در حقیقت، اعتبار موتور توسعه جریان مالی محسوب میگردد که منجر به رشد و توسعه اقتصادی یک کشور میگردد. در نتیجه، هرگونه کارایی در فعالیتهای بانکهای تجاری، اهمیت خاصی بر اقتصاد کامل دارد. امروزه فعالیت بانکها و مؤسسات مالی در حوزه اعطای تسهیلات، سرمایهگذاری، صدور انواع اوراق قرضه، گواهی سپرده، ضمانتنامهها، به عبارتی ایفای نقش در بازارهای پول و سرمایه، آنها را در معرض مخاطرات خاص این فعالیتها قرار میدهد و آنها را با انواع متنوعی از ریسکها مواجه میسازد.
بنابراین نیاز به معیارهای مناسب در محیط جدید به منظور ارزیابی عملکرد بانکها و جهت مدیریت داراییها و بدهیها بیش از پیش احساس میشود. بدین منظور مدیریت در بخش بانکداری بایستی سیستمی برای ارزیابی عملکرد و ریسک سرمایهگذاری ایجاد نماید که مناسب پیشامدها و رویهها باشد. هدف اصلی مقاله حاضر معرفی برخی از شاخصهای کمی سنتی و نوین و مدلهای کمی - مدل شارپ، تِرینر و جِنسن - مورد استفاده جهت عملکرد فعالیت سرمایهگذاری و ریسک در بانکهای تجاری می باشدو. نهایتاً به معرفی کاربرد مدل نوینی با عنوان نرخ بازدهی سرمایه تعدیل شده با ریسک - RAROC - 1 در بخش بانکداری میپردازد.
-1 مقدمه
بانکها به دو دلیل نقش مهمی در اقتصاد بازی میکنند؛ آنها به عنوان واسطهگران مالی، منابع مالی را فراهم میآورند و همچنین بر روی سپردههای بدهکاران کنترل دارند که این خود نشاندهنده بخش مهمی از حجم پول ملی می باشد. بررسی عملکرد مالی و نظارت بر وضعیت مالی بانکها، برای سپردهگذاران، مالکان، سرمایهگذاران بالقوه، مدیران و البته تنظیمکنندگان بازار با اهمیت قلمداد می شود. امروزه هر گونه تحول در سیستم بانکی کشور می تواند تا حد زیادی بر فعالیتهای تجاری کشور تاثیرگذار باشد. بطوریکه بعد از ورود بانکهای خصوصی شاهد تغییرات محسوسی در سیستم بانکی ایران بودیم.
از طرفی خارج شدن کنترل صنعت بانکداری از دست دولت موجب رقابت پر جنب و جوش و بی سابقهای بین این صنعت ایجاد کرده است و موجب پیشرفت اطلاعات و رضایتمندی و انتظارات مشتریان شده و در سطح تصمیمات شرکتها تغییراتی ایجاد کرده است، بطوریکه امروزه توانائی صنعت بانکداری به خلق و حداکثر رساندن ارزش سهامداران به نگرانی بزرگی مبدل شده است، این بدان معنی است که تمام عملیات بانک باید به طور موثر و کارآمد باشد تا بقای شرکتهای رقابتی را تضمین نماید.ریول - 1987 - 1 معتقد است، سهامداران مالک اصلی کسب و کارها می باشند و پیوسته به دنبال حداکثر کردن ثروت خویش هستند و این ثروت برای آنها در نتیجه عملکرد مطلوب و کارآمد اقتصادی مبتنی بر استفاده از نیروی کار، فنآوری، بازاریابی و یا عملکرد مدیریتی حاصل خواهد شد.
عدم استفاده از معیارهای مناسب برای اندازهگیری عملکرد و ارزش سهام یک شرکت باعث می شود ارزش شرکت به سمت ارزش واقعی سوق پیدا نکند لذا سرمایه گذاران نیاز به ابزار و معیارهائی برای اندازهگیری عملکرد مبتنی بر ریسک دارند. از اینرو در رابطه با روشهای ارزیابی عملکرد فعالیت سرمایهگذاری در بانکهای تجاری، روشهای مبتنی بر سودآوری و منطبق با درجه ریسک سرمایهگذاری وجود دارد، که در ادامه به چندین شاخصهای ارزیابی عملکرد سنتی و نوین در بخش بانکداری اشاراتی میکنیم و نهایتاً به مدلهای کمی ریسک، مدل RAROC میپردازیم.
-2 شاخصهای سنتی ارزیابی عملکرد بانکها
شاخصهای مالی اغلب برای اندازهگیری سلامت بانک و کیفیت مدیریت2 مورد استفاده قرار میگیرند. مدیران و تحلیلگران بانکی از نسبتهای مالی جهت ارزیابی عملکرد استفاده میکنند. با این حال ارزیابی عملکرد اقتصادی بانکها هر چند فرایند پیچیدهای میباشد، اما در اغلب موارد بایستی تعداد معیارهایی از جمله؛ سود، نقدینگی، کیفیت دارائی3، نگرش به ریسک1 و استراتژیهای مدیریت2 مدنظر قرار گیرد.
بطور کلی در بخش بانکداری چندین نسبت مالی سنتی جهت تجزیه و تحلیل مالی فعالیت سرمایهگذاری وجود دارد . - Chris, 2000 - در این مقاله به شاخصهایی که بطور کارا جهت تجزیه و تحلیل مالی فعالیت سرمایهگذاری مبتنی بر درجه ریسک مرتبط با سودآوری بانکها اشاره دارد، میپردازیم. منظور از فعالیت سرمایهگذاری، پرتفوی اوراق بهادار و مشارکت مستقیم3 بانکهای تجاری میباشد.
-1-2 بازده داراییها - ROA - 4 و بازده حقوق صاحبان سهام - ROE - 5
شاخصهای ارزیابی عملکرد سنتی - بازده داراییها و بازده حقوق صاحبان سهام - ابزارهای مهمی برای ارزیابی شرکتها، کسب و کارها و سرمایه گذاریهای انفرادی محسوب می شوند. ROA بازده شرکت را در ازای مبلغ سرمایهگذاری شده مورد مقایسه قرار می دهد، در حالیکه ROE فقط بازده تحصیل شده از سرمایه سرمایهگذاری شده مالکان - سهامداران - را محاسبه میکتد که بر اساس فرمول زیر محاسبه می شوند: در بخش بانکداری ROA و ROE معیارهایی هستند که تصویری کاملی از عملکرد بانکها را ارائه میدهند. بکارگیری این دو معیار برای تجزیه و تحلیل مالی بیشتر بر اساس سیستم دوپونت می باشد که به راحتی اطلاعاتی که برای محاسبه نسبتها نیاز داریم، فراهم میآورد.
ROA جهت ارزیابی عملکرد بانکها در مقایسه با سایر نسبتها بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. این نرخ توانایی مدیریت را در جذب سپرده ها در یک نرخ هزینهی معقول و سرمایهگذاری آن در یک سرمایهگذاری سود آور را نشان میدهد. وقتی که سرمایه و وامها بخش وسیعی از داراییهای بانکها قلمداد شوند، ROA بعنوان معیاری در جهت سنجش سودآوری حاصل از داراییها مورد استفاده قرار میگیرد در حالیکه بهره وامهای پرداختی بخش بزرگی از درآمد بانکها - سود خالص - محسوب میگردد - Simpson and Kohers, 2002 - معمولاً. مزیت استفاده از ROA شرکتهای کوچک که مالکان کمی دارند، می باشد چرا که در چنین شرکتهایی استفاده از ROE ممکن است نسبت به ROA کمی فریبنده باشد .
