بخشی از مقاله
چکبده
استفاده از GIS دراستقرار درست شبکه حمل و نقل شهري نسبت به مناطق مسکونی یک راهکار مهم درحل مشکلات برنامه ریزي شهري محسوب می شود.گسترش شبکه حمل و نقل شهري و افزایش جاده ها عوارض متبت - دسترسی بیشتر - و منفی - آلودگی هوا - را به همراه دارد.نظر به نقش حساس دسترسی ها وآلودگی هوا در سطح کیفی زندگی شهري و چارچوبهاي زیست محیطی این دو عنصر به عنوان اجزاء کلیدي تحقیق برگزیده شده اند.
هدف تحقیق ساخت ابزاري براي بررسی مناطق قابل توسعه براي شبکه حمل و نقل شهري و کاربري مسکونی در چارچوب سیستم اطلاعات جغرافیایی است که در آن دسترسی ها وآلودگی هوا مورد تاکید قرار میگیرند. پتالینگ جایا به عنوان یک شهر در حال توسعه در مالزي به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقیق روي دو محور عمده به موازات هم تاکید می کند: محاسبه فاصله مناسب مناطق مسکونی از جاده ها براي کاهش آلودگی هوا و استقرار درست شبکه حمل و نقل شهري نسبت به مناطق مسکونی براي افزایش دسترسی ها. این تحقیق عبارتند از:
محاسبه فاصله مناسب مناطق مسکونی از جاده ها براي کاهش آلودگی هواویافتن مناطق مناسب توسعه حال و آتی کاربري مسکونی به صورت آمار و نقشه . این تحقیق به روشنی در بر دارنده یک رهیافت علمی در آنالیز توسعه حال و آتی کاربري مسکونی و شبکه حمل و نقل شهري است که که می تواند در برنامه ریزي شهري در سطوح منطقه اي و کشوري مورد استفاده واقع شود.
مقدمه:
در سالهاي اخیر کاربرد GIS در برنامه ریزي حمل و نقل شهري رشد سریعی را به خود دیده است. اگرچه این مهم در بیشتر موارد محدود به یافتن مسیرها و مطالعه خودرو ها می شود - . - Suxia and Xuan 2000 این در حالیست که نقش GIS در برنامه ریزي و سیاستگذاریهاي حمل و نقل می بایست وراي این مفاهیم مورد تاکید واقع شود.
از سوي دیگر ضرورت توجه به دسترسی ها وآلودگی هوا به عنوان اجزاء کلیدي زیست محیطی در برنامه ریزي حمل و نقل شهري از طرف بسیاري از کارشناسان و متخصصین مورد تاکید قرار گرفته است.مروري گذرا بر منابع موجود حکایت از وجود فرمولها و مدلهاي متعدد در این خصوص دارد که با تاکید بر عوامل و اولویتهاي مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.
بسیاري از موارد فوق در Suxia and Xuan 2000 - - محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی طراحی شده اند لیکن یک چالش عمده در این مطالعات به چشم می خورد ، عدم بررسی همزمان دسترسی ها وآلودگی هوا و بالطبع نادیده گرفتن اثار تداخل این دو عنصر مهم.این تحقیق تلاشی است در حل این معضل ساختار شبکه حمل و نقل شهري یک فاکتور کلیدي در بررسی همزمان دسترسی ها وآلودگی هوا محسوب می شود که در این راستا تیپ و طبقه بندي انواع جاده ها - بریندل - 2003 نقش موثري را در این خصوص بازي می کند.
توجه به نقش دسترسی ها وآلودگی هوا می بایست با توسعه و استقرار کاربریهاي شهري مطابقت داشته باشد، تجلی این مطابقت را می توان در مجاورت اصولی مناطق مسکونی با جاده هاي شهري جهت دسترسی بهینه به سایر کاربریها - کورا - 2003 و برخورداري از هواي سالم مشاهده کرد.در مقاله حاضر سیستم اطلااعات جغرافیایی براي همسو سازي منطقی دسترسی ها وآلودگی هوابراي توسعه بهینه سیستم حمل و نقل شهري به کار گرفته می شود.در این پروسه الگوي مناسبی براي شناسایی مناطق مناسب توسعه کاربریهاي شهري با توجه به جنبه هاي حمل و نقل شهري به دست می آید.
تعریف مسئله :
رشد و توسعه بی رویه شهر ها عوارضی چون آلودگی هوا، تراکم کاربریها و حیف و میل منابع را به همراه داشته است. حمل و نقل شهري نیز از عوارض این نوع توسعه بی نصیب نبوده است. تاکید یکسویه روي دسترسی به عنوان مهمترین هدف حمل و نقل شهري و توسعه بی رویه جاده هاي شهري سبب افزایش حجم ترافیک و عوارض زیست محیطی به ویژه آلودگی هوا شده است.
در این راستا سیستم اطلاعات جغرافیایی و سایر ابزار هاي ژئوماتیک با تولید نقشه هاي مفید ، میتواند نقشی موثر و سازنده در از بین بردن چالشهاي زیست محیطی و ترافیکی در برنامه ریزي حمل و نقل شهري بازي کند. این مهم مستلزم مد نظر داشتن عوامل مختلف ودرجه تاثیر آنها برچارچوبهاي زیست محیطی و ترافیکی است.
منطقه مورد مطالعه:
پتالینگ جایا به عنوان یک شهر در حال توسعه در مالزي به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. دلایل اصلی این انتخاب را می توان به شرح ذیل خلاصه کرد:
.I تراکم و تعدد مراکز مختلف مسکونی، صنعتی و تجاري در این شهر 450 هزار نفري ، وجود مسیرهاي جاده اي مختلف دسترسی این مراکز به یکدیگر ، و لزوم بهینه سازي حمل و نقل شهري.
.II تردد قابل ملاحظه خودرو ها به ویژه در بخش خصوصی.
.III جاذبه هاي زیست محیطی شهر.
.IV درصد کم و قابل اغماض مناطق صنعتی در منطقه.
رهیافت تحقیق:
دراین تحقیق سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاري موثر براي بررسی همزمان دسترسی ها وآلودگی هوا جهت مکانیابی مناطق سکونی در سیستم حمل و نقل شهري مورد استفاده قرار می گیرد . رهیافت این تحقیق در قدمهاي زیر خلاصه می شود:
.1 نقشه سازي مناطق غیر آلوده در محیط :GIS
الف - محاسبه کوتاهترین فاصله قابل قبول مناطق مسکونی از جاده هاي شهري براي مصونیت از آلودگی هوا، با توجه به نوع جاده و با استفاده از فرمول زیر - هادي پور و همکاران - 2007
