بخشی از مقاله
چکیده
شهرها و روستاهای الکترونیکی که زیر مجموعه تفکّر جامعه اطلاعاتی باشند در سال های اخیر در دنیا مطرح شدهاند، توسعه و پیشرفت جوامع و نهادها در عصر حاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که مهمترین آنها فناوری اطلاعات و ارتباطات است، بدور از دغدغه مکان جغرافیایی و فواصل آنها با مراکز تمدن، سرمایه و تجهیزات، تنها با اتکاء به دانش و توان مدیریتی آنها امکان پذیر میباشد. کشورهای مختلف به فراخور حال خود سیاستهایی را در زمینه توسعه فناوری اطلاعات در روستاها اتخاذ کردهاند، کشور ایران نیز با امضاء اعلامیه اصول جامعه اطلاعاتی در ژنو متعهد گردید که در ساختار جامعه اطلاعاتی تأثیرگذار باشد.
با توجه به اینکه سرمایه عظیمی از کشور در روستاها نهفته است و از آنجایی که روستا و روستائیان منابع بنیانی تولید و رشد اصادقت ملّی در هر جامعهای میباشند، احساس میشود بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند سبب توانمندسازی و تاثیرگذاری آگاهانه این قشر فراموش شده در روند توسعه روستاهای کشور گرددو توجه به ICT روستایی می تواند از ابعاد مختلف در توسعه پایدار روستایی مؤثر واقع شود.
در مقاله حاضر سعی بر آن است تا به اهمیت و کاربرد ICT در توسعه روستاها پرداخته و اثرات و پیامدهای آن مورد مطالعه قرار گیرد. روش مطالعه پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی و شیوه جمعآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و مبتنی بر اسناد است.
نتایج نشان میدهد فناوریهای اطلاعات و ارتباطات هم از طریق ارایه فناوریهای نوین و کاربردی و بهبود روند تولید و بهرهبرداری از منابع طبیعی - آب، خاک و . . . - و هم از طریق توسعه اجتماعی و فرهنگی و با لا بردن سطح آگاهی، دانش، مهارت ها و ارتقاء کیفیت زندگی جوامع روستایی، میتواند روند مصرف و بهرهبرداری از منابع و نهاده های کشاورزی را اصلاح و مسیر توسعه روستایی و در نهایت توسعه پایدار ملی را هموار سازد. همچنین ICT ارائه خدمات نهادهای اداری- دولتی در محیطهای روستایی را تسهیل می بخشد. ICT در روستا می تواند در قالب مفهوم توانمندسازی به حساب آید و توانمندسازی نیز به نوبه خود میتواند ابعاد گوناگونی چون آموزش، بهداشت، بازاریابی، گردشگری، بهره وری و غیره را در پی داشته باشد.
-1 مقدمه
تحولات دهه پایانی سده بیستم میلادی در تاریخ علم و صنعت بیسابقه بود، زیرا دستاوردهای انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک با تحولات فنّاوریاطّلاعات به هم آمختی و فنّاوری ارتباطات و اطلاعات 1 - ICT - را پیریخت. ICT محصولی بود که دستاوردها و پیامدهای آن در ذهن گروهی عظیم از پدیدآورندگان آن نمیگنجید، هر روز نمودهای جدیدی از ICT سر میزند، به نظر میرسد دامنه تأثیرات آن به همه عالم و آدم کشانده شود - پهلوانیان، ICT . - 2 :1384، فناوری نوینی است که توانسته است خیلی زود تمامی حصارها، قید و بندها را گسیخته و مرزهای جغرافیایی در عرصههای مختلف، پنج قاره عالم را درنوردیده و بر کلیه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی اثر بگذارد
تافلر1 جامعهشناس آمریکایی اعلام کرده بود قرن بیستویکم، قرن انفجار اطلاعات است بسترسازی این نظریه از ابتدای دهه آخر قرن بی ستم شروع شد و امروز به جایی رسیده است که میرود تا دورافتادهترین نقاط جهان را در برگی رد و همه انسانه ا را از مواهب خود بهرهمند سازد.
عرصه تأثیرگذاری فناوریهای اطلاعات و ارتباطات تنها به محیطهای شهری منحصر و محدود نمیشود و دامنه آن حتّی دوردستترین مناطق روستایی را در برمیگیرد و میتواند نقش مؤثری در فرایند توسعه روستایی ایفا کند با آنکه نمیتوان ادعا نمود که فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی میتوانند جایگزین همه عوامل توسعه اقتصادی شوند و نیازمندیهای توسعه را از میان بردارند با این حال نتای ج و تجاربی که از سراسر جهان حاصل شده، گواه آن است که به کارگیری فنّاوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی میتواند تأثیری شگرف در دسترسی به اهداف خاص توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد و در استراتژیهای یلّم توسعه نیز نقش کلیدی ایفاء کند در همین راستا طی چند دهه اخیر ایجاد مراکز خدمات ارتباطی روستایی یا دفاتر ICT روستایی و آشنایی روستایی ان بانای فنّاوریها، مورد توجه نهادهای توسعه بینالمللی مانند » UNDP2برنامه عمران سازمان ملل «متّحد قرار گرفته است، به طوری که توسعه این مراکز از جمله فعالیتهای اصلی این نهادها محسوب میشود.
-1-1 طرح مسأله
دنیای پیچیده و پرتلاطم ارتباطات به هدف انتقال سطح وسیعی از اطلاعات در هر کیفیت و موضوع که باشد همواره برای بشر پرجاذبه و به خصوص در سه دهه اخیر به عنوان انقلابی در تولید دانش مطرح گردیده است
فنّاوری اطلاعات و ارتباطات با سرعتی شتابان، حیرتانگیز و فراگیر در حال شکلگیری مجدد به ساختارها و بنیانهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع در سطوح بینالملل،یملّیو محلّی است. این انقلاب بشر را به وادی تازهای که همان عصر اطلاعات است رهنمون ساخته و چشمانداز زندگی انسان را چه در محیطهای شهری و چه در محیطهای روستایی در عرصههایگوناگون متحول میسازد به طوری که اقتصادهای سرتاسر جهان، به یکدی گر وابسته شده و در سیستمی که هندسه آن همواره در حال تغییر است، صور جدیدی از مناسبات میان عرصههای مختلف اقتصاد، دولت، تجارت، بانکداری، فضای جغرافیایی و . . . در حال ظهور و بروز است.
نقش و کارکردهایمؤثر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان محور بسیاریاز تحولات امروزی امری انکارناپذی ر است به طوری که این فناوری به عنوان یکی از ابزارها و بسترهای توسعه همه جانبه محسوب میشود. با این حال زمانی بیشترین ظرفیت های بالقوه ی ا ن فناوری به فعل مبدل خواهد شد و توانمندیهای آن در عرصه های مختلف ، خصوصاً ارائه خدماترسانی به نواحی روستایی ، مشخص خواهد شد که با برنامهریزیهای منطقی و اصولی مورد استفاده قرار گیرد. ایفای نقش خدمات رسانی این فناوری فرایندی است که مستلزم زمان بوده و متأثر از مجموعهای متنوع از عوامل میباشد.
شهرها و روستاهای الکترونیکی که زیرمجموعه تفکّر جامعه اطلاعاتی و ارتباطی میباشند در سالهای اخیر در دنیا مطرح شدهاند و روستاییان بهتر میتوانند از اخبار و اطلاعات روز آگاهی پیدا کرده و دستاوردهای بیشتری را در ابعاد مختلف اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی و اجتماعی و غیره کسب نمایند. توسعه و پیشرفت جوامع و نهادها در عصر حاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که مهمترین آنها فناوری اطلاعات و ارتباطات است، بدور از دغدغه مکان جغرافیایی و فواصل آنها با مراکز تمدن، سرمایه و تجهیزات، تنها با اتکاء به دانش و توان مدیریتی آنها امکانپذیر است. پژوهش حاضر به بررسی فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستایی پرداخته و همچنین در پی پاسخ به سؤالات مطرح شده زیر میباشد.
- بسترها و زیرساختهای لازم برای گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای کشور کدامند؟
- فناوری اطلاعات و ارتباطات چه کاربردهایی میتواند در روستاهای کشور داشته باشد؟
- بسط فناوری اطلاعات و ارتباطات چه پیامدهای مثبت و منفی در روستاها بر جای میگذارد؟
- ضرورتها و چالشهای عمده فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای کشور کدامند؟
2-1اهمیت و ضرورت تحقیق
عصر کنونی را عصر تغییر، عصر انفجار اطلاعات و به تبع آن عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات میگویند زیرا که تحولات سریع و روزافزون در جوام ع باعث شده اطلاعات و ارتباطات نقش متفاوت و پیچیدهای در مقایسه با گذشته داشته باشند. بنابراین نقش فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی برای دستیابی به توسعه نیروی انسانی، مالی، اجتماعی و اقتصادی روستا به امری اجتنابناپذیر تبدیل شده است
فناور اطّلاعاتی و ارتباطات، بدون شک تحولات گستردهای را در تمامی عرصههای اجتماعی و اقتصادی بشریت به دنبال داشته و تأثیر آن بر جوامع بشری به گونهای است که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی است جامعهای که در آن دانایی و میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش، دارای نقش محوری و تعیین کننده است، گستره کاربرد و تأثیرات آن در ابعاد مختلف زندگی امروزی و آینده جوامع بشری به یکی از مهمترنی مباحث روز جهان مبدل شده و توجه بسیاری از کشورهای جهان را به خود معطوف کرده است - پهلوانیان، 1384، . - 51 تجربیات جهانی نشان میدهد که با برنامهریزی صحیح، گسترش ICT میتواند دسترسی مردم روستایی به انواع خدمات بهداشتی، آموزشی و دولتی، ایجاد فرصتهای شغلی، افزایش سطح آگاهی در زمینه فعالیتهای تولیدی، کشاورزی و ترویجی، بازاریابی محصولات زراعی و غیر زراعی و . . . را بهبود بخشد
توجه به اهمیت فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و توسعه آن در جهان به سرعت ادامه دارد و شعاع تأثیرگذاری آن در زندگی بشر هر روز گسترش میی ابد به طوری که در اجلاس، جامعه اطلاعاتی - 1 - WSIS ، که در آذر ماه 1382 در ژنو با حضور بی ش از 140 کشور برگزار گردید، کشورهای شرکت کننده با امضاء اعلامیه اصول جامعه اطلاعاتیمتعهد شدند که در گسترش ساختار جامعه اطلاعاتی تأثیرگذار باشند
کشور ایران نیز به عنوان یکی از امضاء کنندگان اعلامیه فوق بوده است، امید است که بتواند فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی را در روستاهای کشور توسعه دهد و با ایجاد جهش در انتقال اطلاعات و ارتباطات، روستاها را از حالت انزوا خارج ساخته و با از بین بردن مرزهایسنّتی بین شهر و روستا نقش مؤثری در توسعه روستایی و ایجاد تعادل و توازن بی ن شهر و روستا و یکپارچگی آنها داشته باشد
با توجه به اینکه 28/5 درصد جمعیت کشور در روستاها زندگی میکنند و سرمایه عظیمی از کشور در روستاها نهفته است و از آنجایی که روستا و روستاییان منابع بنیانی تولید و رشد اقتصاد ملّی در هر جامعهای میباشند، احساس میشود بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند سبب توانمندسازی و تأثیرگذاری آگاهانه این قشر فراموش شده در روند توسعه روستاهای کشور گردد و توجه به ICT روستایی می تواند از ابعاد مختلف در توسعه پایدار روستایی مؤثر واقع شود. ICT در روستا میتواند در قالب مفهوم توانمندسازی به حساب آید و توانمندسازی میتواند ابعاد گوناگونی چون آموزش، بهداشت، بازاریابی و داد و ستد، درآمد، گردشگری، بهرهوری و غیره را داشته باشد.
-3-1 اهداف
این پژوهش در راستای اهداف ذیل تدوین شده است:
- شناسایی کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای کشور.
- تعنیی نقاط قوت و ضعف فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاهای کشور.
