بخشی از مقاله
چکیده:
پیدایش دیدگاه سیستمی و کاربرد آن در مدیریت سازمانها تحولی عظیم و گسترده را در فنون مدیریت پدید آورد، این نوع اندیشیدن که نوعی کل نگری است و در عین حال توجه به اجزاء و آثار هر یک را در نظر دارد نگرش سیستمی در مدیران مورد توجه مرکز آموزش مدیریت می باشد.
با پیشرفت و توسعه علوم و پیچیده تر شدن نظام ها و تخصصی شدن امور، و افزایش سطح حرفه گرایی سازمانها، میل عمومی جامعه افزایش سطح تحصیلات رسمی را پدیدار ساخت و قلمرو سازمان و مدیریت را افزایش داد. حساس ترین بخش هر سیستم اطلاعاتی مدیریت، تعامل میان سیستم و کاربران می باشد. تعامل با سیستم تنها بخش معنی دار سیستم است. مدیریت، مبارزه ای پویا از نظر تغییر و تطبیق فعالیت های سازمانی با محیط های متغیر است.
مقدمه
شناسایی، درک و مدیریت فرایندهای مرتبط به هم به عنوان یک سیستم، کارایی و اثربخشی سازمان را در دستیابی به اهداف خود بهبود می بخشد. مدیریت سیستمی، یا یکپارچه و مرتب کردن فرایندها به عنوان بهترین روش دستیابی نتایج مورد نظر، سازمان را از قابلیت تمرکز تلاش بر روی فرایندهای کلیدی برخوردار می سازد. در عناصر ذینفع سازمان اعتماد به سازگاری، کارامدی و اثربخشی در سازمان ایجاد و توسعه می بخشد.
بکارگیری اصل رویکرد سیستمی به مدیریت در سازمان عموما باعث می شود که یک سیستم برای دستیابی به اهداف سازمانی، در بهترین حالت کارامدی و اثربخشی آن پایه ریزی گردد، وابستگی دوطرفه میان فرایندهای سیستم درک شود، نقشها و مسئولیتهای مورد نیاز برای دستیابی به اهداف مشترک، بهتر درک و از این بابت موانع میان بخشی، کاهش یابد، قابلیتهای سازمانی درک شده و قیود منابع قبل از عمل ایجاد شود، تعریف و هدف گذاری برای اینکه فعالیتهای ویژه در یک سیستم چگونه باید عمل کنند، سیستم بر پایه اندازه گیری ها و ارزیابی هایش به صورت مستمر بهبود یابد
رویکرد سیستمی
رویکرد سیستمی قریب به نیم قرن است که جایگاه ویژه ای در قلمرو مدیریت پیدا کرده است به طوری که صاحب نظران و کارورزان مدیریت بر آن اند که با این رویکرد درک و فهم شرایط پیچیده سازمانی و توضیح آن تسهیل می شود. در اینجا، ابتدا بعضی از مفاهیم اصلی رویکرد سیستمی را به اختصار توصیف کرده، بعد، کاربرد آن را در مدیریت نشان خواهیم داد.
سیستم - 2نظام - عبارت است از منظومه ای از عناصر و اجزای که با هم ارتباط و کنش و واکنش متقابل3 داشته، کل واحدی را به وجود می آورند. هر سیستم دارای حد و مرزی4است که آن را از محیط5یا پیرامونش متمایز و با آن مرتبط می سازد. حد و مرز بعضی سیستم ها، نفوذپذیر و بعضی دیگر نفوذ ناپذیر است. بر مبنای این خاصیت، آنها را به سیستم های باز و بسته تقسیم می کنند. سیستم باز با محیط خود ماده، انرژی یا اطلاعات مبادله می کند، یعنی، با محیط خود به کنش و واکنش متقابل می پردازد. سازمان ها سیستمهای باز محسوب می شوند
تعریف مدیریت
»برچ« مدیریت را چنین تعریف می کند: »فرایند اجتماعی به منظور برنامه ریزی موثر و اقتصادی و نظم بخشیدن به عملیات یک موسسه، در جهت رسیدن به هدف مورد نظر.«
از طرفی »هارولد کنتز«در کتاب خود تحت عنوان »به سوی یک نظریه ی مدیریت یکپارچه شده« عنوان می کند که مدیریت» هنر دستیابی به انجام کارها از طریق افراد، در قالب گروه ها رسمی سازمان یافته می باشد.«
مدیریت یک سیستم اجتماعی به منظور دستیابی به اهداف سودمند است
نگرش سیستمی - نظامدار -
نگرش سیستمی بهترین طریق وحدت بخشیدن مفاهیم و نظریه های مدیریت به منظور دستیابی به نظریه ای جامع است. نگرش سیستمی سازمان را به صورت یک کل و یک سیستم می نگرد. در این نگرش مدیر باید سازمان را به عنوان سیستم تعریف کند اهداف آن را مشخص سازد، اجرا اصلی آن را ایجاد کند و همه اجزا را از طریق فراگردهای ارتباط و تصمیم گیری یگانه سازد
مدیریت موفق و موثر
مدیریت موفق و موثر عبارت است از کسب اهداف سازمانی یا چیزی بیش از آن به گفته ویلیام جیمز، مدیری که بتواند حداقل کار مورد قبول را با استفاده از امکانات مدیریتی مانند: توبیخ، کسر حقوق و غیره فراهم سازد، مدیر موفق نامده می شود ولی مدیر موثر کسی است که بتواند 80الی90درصد تواناییهای فرد را به کار گیرد. مدیر موفق نگرش و انگیزه های معینی دارد. طبیعی است که پاداش های سازمانی و جو سازمانی بر انگیزه و نگرش وی اثر دارد - اضافه حقوق، ارتقاء و غیره - . عامل دیگر موفقیت و موثر بودن، تطابق تواناییهای فرد با شغل انتخاب اوست. رویدادهای پیش بینی نشده و امدادهای غیبی نیز در موفقیت نقش دارد. و بررسی میزان موفقیت و موثر بودن هر مدیر بر اساس دیدگاه و معیارهای سازمانی صورت می گیرد
سازمان و مدیریت
سازمان هنگامی پدید می آید که افرادی باشند که:
1. هدف مشترکی داشته باشند.
2. بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
3. مایل باشند برای نیل به هدف همکاری نمایند.
به طور کلی، نظام همکاری میان افراد در صورتی که به اقتضای شرایط اجتماعی به طور خودجوش شکل بگیرد، سازمان اجتماعی و در صورتی که از روی قصد و آگاهانه بوجود آید سازمان رسمی نامیده می شود. مجموعه وظایفی که رفتار و فعالیت سازمانی را در مسیر هدف تنظیم، تقویت و راهنمایی می کند مدیریت نامیده می شود. فقدان مدیریت، موجب ناهماهنگی انحراف از هدف،اتلاف وقت و نیرو می شود و سازمان ها را به نابسامانی و از هم پاشیدگی می کشاند
خواص عمومی سیستم ها
1. همه سیستم ها دارای خرده سیستم هستند. خرده سیستم نیز مرکب از اجزاء روابط و خواص است.
• خرده سیستم ها واحدهای اصلی تحلیل سیستمی محسوب می شوند.
• عملکرد سیستم نتیجه تعامل کارکرد - تابعی - خرده سیستم هاست.
2. همه سیستم ها دارای فراسیستم اند. هر سیستمی درون سیستمی بزرگتر از خود قرار دارد.
3. همه سیستم ها حد و مرز هستند. حدود یک سیستم نقاطی است که فراتر از آن ویژگی های بی همتای سیستم دیگر قابل تشخیص نیست.
4. همه سیستم دارای محیط اند. محیط سیستم عبارت است از همه چیزهایی که خارج از حدود آن قرار می گیرند.
5. گرایش به سوی آنتروپی: همه سیستم ها صرف نظر ماهیت اندازه و نوع به مرور به یک حالت بی نظمی، رکود، بی حرکتی، کهولت یا مرگ تمایل دارند. فقط نیرومندترین و بارزترین سیستم ها می توانند زمانی طولانی دوام بیاورند.
6. همه سیستم ها دارای متغیر و پارامتر هستند.
نظریه عمومی سیستم ها
· هدف نظریه عمومی سیستم ها کشف چگونگی روابط و کنش های متقابل در انواع گوناگون سیستم هاست.
· این نظریه از بینش های تمام رشته های گوناگون علوم برای شناخت پدیده های سیستمی مدد می گیرد و یک نظریه عمومی ابر رشته ای محسوب می شود.
· اولین بار اندیشه های نظریه عمومی سیستم ها توسط لودویک بر تالنفی مطرح شد.
· نظریه عمومی سیستم ها اکتشاف علمی کل ها و کلیت ها است.
· نظریه عمومی سیستم ها دارای ماهیت میان-رشته ای نیز است.
