بخشی از مقاله
چکیده
گره زدن دانش نظری با نمایش خلاق و حوزههای مرتبط به آن، یک کار عملی است که در این مسیر دانشآموختگان نمایش میبایست با علوم تربیتی آشنایی پیدا کنند. از آنجایی که پرورش انسان، وابسته به بازی، تمرین و عمل است، بازی و بازیگری نیز حوزهی عمل کودک در درون انسان محسوب میشود .دراین زمینه آموزش وپرورش می تواند بستر ساز جریان سازمهمی دراین حوزه باشد.
مقدمه
کودک هر قدر از مراحل کودکی دور و به نوجوانی نزدیک میشود، از بازیهای کودکانه فاصله میگیرد و به تدریج می-پذیرد که در تمام بازیها شخصاً شرکت نداشته باشد؛ اما او هرگز نمیپذیرد که به یکباره ارتباطش با دنیای بازی قطع شود.
این نیاز به ارتباط در حقیقت نوعی احتیاج به شرکت غیرمستقیم در بازی است. در تئاتری که ویژهی اوست، بین نمایش و تماشاگر ارتباط فکری و حسی به وجود میآید. این ارتباط باعث میشود که کودک به درک و کشف مفاهیم موفق گردد و از طریق این ارتباط، به رشد آموزشی و تربیتی مورد نظر نمایش برسد و ذهن هنری و حس زیباشناسی در او شکوفا شود. کودکان و نوجوانان چه در روی صحنه باشند و چه تماشاگر، بهطور یقین مخاطبان اصلی این نمایش هستند و برای هر دستاندرکار نمایش کودک، شناخت دقیق و بررسی حالت و روحیات این مخاطبان ضرروری است. چرا که دانستن خلقیات کودک کمک به بهبود انجام زیرشاخههای نمایش کودک میکند که منجر به جذب یا دفع کودک از تماشای تئاتر میشود.
قصه و نمایش، این اولین اختراعات بشر، همچنان کارآمد و حتی ناخودآگاه مؤثر، در زندگی بشر حضور دارند. کلید این معما خلاقیت است. انسان، قصه و نمایش را ساخت و آدم شد؛ حالا نوبت قصه و نمایش است که گره از کار فرو بستهی او بگشاید و شگفت نیست که کودکان بهترین بازیگران دنیا هستند.
الف- سوابق پژوهش
تاکنون مقالات بسیاری دربارهی تأثیر نمایش به وسیلهی بسیاری از پژوهشگران عرصهی نمایش نوشته شده است، لیکن بیشتر آنها توجه خود را بر روی کارکرد و روی شناخت نمایش متمرکز کردهاند. به جز در مواردی محدود، سایر جنبه-های شناخت نمایش و زیبایی آن در مقالات نادیده گرفته میشود. از جمله سوابق پژوهشی که در زمینهی تئاتر نوجوان می-توان به برخی از آنها اشاره کرد، منابعی است که در این تحقیق استفاده شده که به شرح ذیل هستند:
- »نمایش و بررسی پوستر تئاتر کودک1358» الی «1378 تحت قالب پایاننامهی کارشناسی رشتهی ارتباط تصویری، از مهکامه اربعی.
- کتاب »پژوهشی در تأثیر نمایش خلاق در فرآیند تربیتی کودکان پیش از دبستان« - گروه سنی - 6 اثر بیتا محمودی.
- کتاب »نمایش خلاق قصهگویی و تئاترهای کودکان و نوجوانان« اثر یداله آقا عباسی.
- کتاب »دریچهای به تئاتر کودک در ایران - مجموعه مقالات در زمینهی تئاتر کودکان و نوجوانان - « اثر داوود کیانیان.
- مقالهی »نگاهی به فواید، محدودیتها و آسیبهای بالقوه در تئاتردرمانی« نوشتهی راب پارمن1، مترجم مهرنوش
تصوری.
- مقالهی »تئاتردرمانی و تأثیر آن بر ویژگیهای روانی جانبازان اعصاب و روان« نوشتهی مجید امرایی و نسیم کنشلو.
- مقالهی »کاربرد بازیهای نمایشی در فرآیند آموزش و یادگیری« نوشتهی غلامرسول جعفری.
- مقالهی »هنردرمانی« نوشتهی دکتر بهنام اوحدی.
- پایاننامه با عنوان »نمایش در ایران« نوشتهی شهاب پازوکی، با نظارت دکتر الیاس صفاران .
ب-فرضیههای این مقالهی پژوهشی به شرح ذیلاند:
- آیا نمایش میتواند بر رشد و روند تربیتی اجتماعی کودکان و نوجوانان در آموزش وپرورش تأثیر بگذارد؟
- آیا نمایش میتواند به عنوان هنردرمانی در حوزهی اجتماعی نوجوانان عمل نماید؟
ج-پژوهشی دارای اهداف تربیتی و آموزشی است که میتواند در رشد خلاقیت دانشآموزان تأثیر مثبتی بگذارد. نمایش میتواند بر رشد هوش حرکتی تأثیر بگذارد و فرصتهایی برای کسب تجارب و اطلاعات گوناگون برای کودکان فراهم آورد.
اهداف ذیل را برای پژوهش مذکور از نظر روانشناسی و تربیتی میتوان متصور شد:
- نمایش میتواند بهترین ابزار برای فعل و سلامت نگه داشتن کودکان باشد.
- میتواند باعث روحیهی اعتماد به نفس، واقعیتنگری و تجربهاندوزی، شناخت خلاقیتهای فردی و اجتماعی، رفع خستگی و ایجاد تحرک و نشاط، تقویت روحیه، نظم و انضباط و کمک به رفع معضلات آموزشی باشد.
- سبب تقویت زبان و ارتباط، شامل مهارت حل مسئله، اندیشههای خلاق و مفهوم مثبتی از خویشتن میشود.
- این ابزار یکی از اولین راههایی است که کودکان به واسطهی آن دربارهی زندگی، اعمال و نتایج، رفتارها، سنن و باورها و خودشان چیز میآموزند.
میتوان نتیجه گرفت که در بیان مسائل آموزشی و قوت بخشیدن به امر یادگیری، میتوان از بازیهای نمایشی کمک گرفت. به این ترتیب نمایش به یک وسیلهی کمکآموزشی مفید و مؤثر تبدیل میشود. وسیلهای که اثرات آموزش و پرورش عمیقی بر مخاطب میگذارد و از لحاظ کارکرد تربیتی به مراتب قویتر از سایر رشتههای بصری عمل خواهد کرد.
د- روش تحقیق دراین مقاله ازنوع تصیفی-تحلیلی وروش گرداوری اطلاعات کتابخانه ای بوده وز منابع مکتوب الترونیکی ،گزارش،نقدها،بررسی نمایشهای دانش آموزی وتجربیات ومشاهدات میدانی خودپژوهشگر بهره برداری شده است
-1 هنر نمایش تئاتر چیست؟
هنر تجسم یک تجربهی انسانی است. هنر ترکیب پدیدههای هستی است، بهگونهای که احساسی را در بیننده به وجود آورد. هنر کوششی است که به آفرینش یک اثر زیبا منجر میشود. هنر جوششی درونی و بیرونی است که به خلق پدیدهای منجر میشود... اینها نمونههایی از تعاریف مختلف هنر هستند؛ اما مسئله همچنان حل نشده باقی است!
در یونان و روم باستان، هنر را ترکیب انسان، طبیعت و زیبایی میدانستند و بدین لحاظ هم اکثر آثار هنری آن دوران، مجسمههایی از آدمها در عین زیبایی و تناسب اندام بوده است. مگر میشود هنرمند پدیدهها را ترکیب کند تا احساسی را در دیگران ایجاد کند، اما خود از آن بیبهره باشد؟ مگر میشود هنرمند اثری زیبا را خلق کند، درحالیکه خود از زیبایی معنوی و لطافت روح بیبهره باشد؟ و خلاصه اینکه مگر میشود کسی نام هنرمند را یدک بکشد، اما حرفی برای گفتن نداشته باشد و نخواهد که برای دیگران و خود به وسیلهی هنر وحتی برای هنر کاری انجام دهد!
تعریف دیگری از هنر عبارت است از: »به همهی کوششهای خلاق انسانی گفته میشود که ارتباط مستقیمی با بقاء و تولید مثل نداشته باشند.« میشود گفت این تعریف کلی بشر از هنر بوده است. به عبارت دیگر، هنر یک واژهی کلی جهت تعریف و اشاره به حس و انگیزهی یک حرکت خلاق است.
واژهی هنر در پارسی میانه به شکل »هونر« بوده که از دو پارهی »هو« به معنای خوب و »نر« به معنای مرد تشکیل یافته و در جامعهی مردسالار ایران، همانگونه که دلاوری را مردانگی و ایستادگی را پایمردی نام گذاردهاند، خلاقیت والا را نیز هونر »خوبمردی« نامیدهاند. البته این روند در بیشتر زبانهای گیتی به چشم میخورد و در جوامع نوین، اینگونه واژهها بار جنسیتگرای پیشین خود را از دست داده، برای مفاهیمی معتدل و خنثی به کار میروند.
واژهی هنر هم در پارسی به همین اعتدال غیرجنسیتگرایانه رسیده است. اما بهطور کلی هنر مقولهی قابل تعریفی نیست. همانطور که فرهنگ، عشق و هویت قابل تعریف نیستند و در واقع، همهی اینها را تنها از روی صفاتشان میتوان شناخت. هنر گونهها و شاخههای زیادی دارد، شامل هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی از قبیل فیلم، سینما، عکاسی، کاریکاتور، ادبیات، موسیقی، قالیبافی، تندیسگری و معماری.
در جهان امروز هنر را به هفت بخش تقسیم کردهاند که به هنرهای هفتگانه معروف هستند. بخشی از هنر هفتم - هنرهای نمایشی - مورد بررسی این تحقیق است.
نمایش در زبان فارسی ترجمهی تئاتر است و آن هنری است که از چند هنر دیگر ترکیب یافته است. در نمایش، بازیگران خود را به جای قهرمانان و اشخاص داستان میگذارند و وقایعی را که بر سر قهرمانان آمده است، با حرکات و اعمال و گفتار خود یک به یک در روی صحنه مجسم میکنند. در نمایش از ادبیات، موسیقی، نقاشی و حتی حجاری و معماری و برخی هنرهای دیگر استفاده میشود، بنابراین آن را کاملترین هنرها مینامند که بر دو نوع اعم و اخص است.
نمایش به معنی اعم آن یعنی انجام دادن یک عمل از پیش تعیین شده و عبارت از انجام دادن یا تظاهر به انجام دادن امری است که خود در هر لحظه واقف بر چگونگی بروز آن هستیم.
نمایش به معنی اخص آن گونه ی دیگری است. این هنر هر چند که ابتدا ریشه در مراسمی آیینی دارد و از مذهب نشأت میگیرد؛ اما با گذشتن از مراحل خاص به کیفیتی دست مییابد که آن را از سایر جلوه های بدون نمایش متمایز میسازد. به گواهی تاریخ، یونانیان اولین قومی بودند که به ترتیب، مراحل مختلف نمایشی را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشتند؛ از مراسمی آیینی که جهت بزرگداشت ربالنوعها و نیروهای ماوراءالطبیعه برپا میشد گذشتند و به تئاتری خالص دست یافتند
