بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه مروری ، بررسی نقش گردشگری پایدار روستایی در ایجاد توسعه پایداری می باشد. گردشگری پایدار روستایی یک از انواع مهم گردشگری است که علاوه بر حفظ ارزشهای سنتی، عقاید و آداب و رسوم، می تواند فرصت هایی را برای ایجاد توسعه پایدار بوجود آورد. این صنعت می تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی منجر به بهبود رفاه اجتماعی و اقتصادی در مناطق روستایی شود .
لذا برنامه ریزان و سیاستمداران توسعه باید به گردشگری پایدار روستایی به مشابه موتور محرکه ی توسعه بنگر ند و آنرا مادر برنامه های توسعه ای خود لحاظ کنند. در کشور ما به علت کمبود زمین حاصل خیز، قرار داشتن اکثر قسمت های کشور ما در مناطق خشک و کوچک بودن مزارع کشاورزی باعث مهاجرت روستاییان به شهر شده است. این امر سبب حاشیه نشینی و معضلات اجتماعی عدیده ای دیگری در کشور ما گشته است. رویکرد دولتها دراین زمینه شامل بالا بردن تولید در واحد سطح ایجاد واحدهای صنعتی کوچک در روستاها و استفاده از پتانسیل بالقوه روستا می باشد.
یکی از این پتانسیل ها گردشگری روستایی می باشد که می تواند راهکار مناسبی برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها باشد. گردشگری روستایی مازاد نیروی انسانی در روستا جذب نموده و همراه با آن می تواند یکی از فرصتهای شکل گیری توسعه همه جانبه روستایی محسوب شود.
گردشگری روستایی، کلیه فعالیتهای توریستی مرتبط با فعالیتهای گردشگری طبیعی فرهنگی ورزشی، آموزشی بهداشتی و درمانی هنری و میراث فرهنگی را شامل می شود. انواع توریستم در مناطق روستایی عبارتند از: توریستم طبیعی، توریستم فرهنگی ، اکوتوریستم و سیاحت . گردشگری روستایی کلید طلایی کشورها به حساب می آید.
مقدمه
قرن بیستم در حالی به پایان رسید که مناطق روستایی با چالش های متعددی مثل فقر، اشتغال، امنیت غذایی و مسائل زیست- محیطی مواجهند .این مسئله باعث شده تا بار دیگر متخصصان و کارشناسان مسائل توسعه، روستایی را مورد توجه قرار دهند و به دنبال راهبردهایی برای تقلیل مسائل و مشکلات روستاها باشند، در این میان گردشگری و بویژه گردشگری روستایی و توسعه آن در سطح جهان یکی از بزرگ ترین پدیده هایی اقتصادی و اجتماعی است، می تواند به مشکل دهی جوامع روستایی کمک کند.
برنامه های توسعه روستایی به ویژه تحول در نظام ترویج کشاورزی در مرکز توجه این چالش بزرگ قرار دارد زیرا این برنامه به طور همزمان مقوله های مهمی چون فقرزدایی، تأمین امنیه غذایی، حفاظت از منابع طبیعی، تطبیق نظام ترویج کشاورزی با شرایط و تحولات جدید انسانی و الزامات جامعه روستایی و نیاز کشاورزان را در دستور کار خود دارد و به آن توجه می کند.
در اکثر روستاهای کشور هماهنگی بافت با طبیعت و محیط در ساختار جمعیتی روستای مورد توجه بوده است اما در این میان روستاهایی وجود دارند که به نحو شگفت آوری با محیط هایی طبیعی خود در، آمیخته و فضاهایی که از ارزش فراوان برخوردار هستند را پدید آورده اند و به طوری که در برخی نوع انتخاب و استفاده از مصالح ساخت بناها و فضاها و ترکیب سطوح بگونه ای است که حداکثر انطباق را با محیط دارد و فضاهای خلق شده از جذابیت و زیبایی منحصر به فردی برخوردار است .این روستاها که در پهنه سرزمین ایران کم نیستند، تحت عنوان روستاهای دارای بافت با ارزش معرفی شده اند و به عنوان منطقه ای توریستی، گردشگری مطرح هستند.
به منظور توسعه پایدار روستایی و برخورداری روستائیان از معیشت پایدار می توان از فعالیت های مکمل کشاورزی در روستاها بهره گرفت که در این میان توریستم روستایی امکان افزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغال زایی و جلوگیری از مهاجرت های روستایی، را در بستر بهبود کیفیت زندگی و نوزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در روستاها فراهم می کند.
کشاورزی در مناطق مختلف به تنهایی نمی تواند اشتغال و درآمد کافی را برای جمعیت روستایی فراهم آورد .بنابراین گسترش توریستم به عنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه روستایی می تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد جوامع روستایی ایفا نماید و زمینه ساز ایجاد فرصت های جدید در نواحی روستایی از جمله ایجاد اشتغال سودآور در بخشهای غیر کشاورزی، افزایش در آمد روستائیان و کاهش تفاوت های بین روستائیان و شهرنشینان، کاهش مهاجرت روستائیان به شهرها و کم کردن مشکلات و مسائل شهرها شود.
گردشگری روستایی، به ویژه گردشگری پایدار روستایی می تواند مهم بسزایی در متنوع سازی اقتصاد و توسعه پایدار داشته باشد و با ایجاد اشتغال و درآمد موجب توسعه نیافته گردد .همچنین گردشگری روستایی می تواند نقش بسیار مهمی را به عنوان تولید کننده با فراهم کننده مشاغل و منابع جدید درآمدی برای کارآفرینان ایفا کند .از این رو می توان افراد روستایی را برای بهتر نمودن شرایط اقتصادی - اجتماعی در صنعت گردشگری روستایی درگیر نموده در نتیجه دولت بایستی سرمایه گذاران را برای پیشرفت صنعت گردشگری در نواحی روستایی تشویق نماید
بر این اساس ضروری به نظر می رسد که مسئولان با برنامه ریزی دلسوزانه و فکورانه ضمن فراهم نمودن زمینه های رشد و توسعه گردشگری در کشور در جهت رفع مسائل روستایی گام های اساسی بردارند بنابراین مقاله بررسی نقش گردشگری روستایی، به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار می باشد.
گردشگری و گردشگری روستایی - تعاریف و مفاهیم -
توریستم واژه فرانسوی است که از ریشه تور گرفته شدهاست .تور در زبان فرانسه به معنای حرکت دورانی، عمل پیمودن، طی کردن و سیر کردن و گردش نمودن می باشد گردشگری یا توریستماصطلاحاً به کلیه فعالیت هایی گفته می شود که یک بازدیدکننده از موقعی که تصمیم به سفر می گیرد .تا زمانی که سفرش خاتمه می یابد انجام می شود .در دنیای کنونی، گردشگری، یکی از مهمترین بخش های فعالیت اقتصادی است که در این میان گردشگری روستایی به لحاظ وجود مسائل و مشکلات متعدد در مناطق روستایی نظیر مهاجرت های بی رویه میزان بالای بیکاری، فقدان امکانات رفاهی و خدماتی، درآمد پایین روستائیان و از اهمیت دوچندانی برخوردار است
توریستم به مجموعه فعالیتها و اقداماتی گفته می شود که به شکلی مرتبط با فرد گردشگر صورت می گیرد به همراه فعالیت هایی که گردشگری در هنگام مسافرت به مکانی خارج از محل سکونت شان انجام می دهد.
گردشگری روستایی بخشی از بازار گردشگری و منبعی برای اشتغال و درآمده بوده و می توان آن را ابزار مهمی برای توسعه اقتصادی- اجتماعی و اکولوژیکی جوامع روستایی قلمداد کرد .در اروپا نیز توریستم روستاییمعمولاً برای توصیف توریستم کشاورزی - توریستم مبتنی بر مزرعه - به کاربرده می شود .اما در صورت لزوم همه فعالیت های توریستم در نواحی روستایی را در بر می گیرد و توصیف می کند. توریستم روستایی را میتوان جزئی از مجموعه ای گردشگری و جهانگردی به شمار آورد که در بسیاری از کشورهایی که از جمعیت روستایی بالایی برخوردارند، دارای اهمیت می باشد.
توریستم روستایی را می توان جزئی از مجموعه گردشگری و جهانگردی به شمار آورد که از اهمیت ویژه ای که برخوردار است زیراطبق تعریف کمیسیون جامعه اروپا در سال 1986 توریستم روستایی ها شامل گردشگری کشاورزی نیست، بلکه همه فعالیتهای گردشگری در مناطق روستایی را شامل می شود از طریق توریستم می توان دو رویکرد را برای توسعه روستا دنبال کرد.
-1توریستم روستایی به عنوان راهبرد توسعه. -2متحول سازی نواحی روستایی کمتر توسعه نیافته.
انواع گردشگری:
به نقل از فروشان و رضایی مقدم - - 1388 انواع گردشگری به شرح زیر می باشند: -گردشگری طبیعیعمدتاً: جنبه تفریحی دارد و دارای کمترین تأثیر اکولوژی منفی است. -گردشگری فرهنگی :با معماری بناها، فرهنگ و تاریخ مردم بومی سرو کار دارد.
-اکو گردشگری :نوعی گردشگری است که ضمن نگهداری از منابع طبیعی، رفاه و آسایش و ارزش های اجتماعی مردم محلی را نیز حفظ می کند.
-گردشگری روستایی :در آن، جهانگردان در زندگی کردن به شیوه روستایی، شریک و سهیم شده، و روستایئان نیز از فعالیت های توریستی بهرمند می شوند.
-اگروگردشگری :نوعی گردشگری است که افراد در آن، از کارهای کشاورزی سنتی دیدن می کنند و یا اینکهشخصاً در این گونه فعالیت ها شرکت می کنند، بدون اینکه به اکوسیستم منطقه یا حاصلخیزی زمین های کشاورزان میزبان، لطمه وارد شود.
گردشگری پایدار از فلسفه توسعه پایدار نشأت گرفته است که نتیجه ضرورت و نیاز پاسخگویی و مقابله با همین پیامدهای منفی گردشگری در کشورها - مقاصد گردش پذیر - است .کمیته محیط زیست سازمان جهانی گردشگری توسعه پایدار را فعالیتی می داند که نه تنها منابع طبیعی و فرهنگی را حفظ می کند بلکه ظرفیت را نیز برای ایجاد درآمد و اشتغال مستمر افزایش می دهد
توسعه روستایی از یک طرف میتواند نقش مهمی را در تنوع سازی اقتصاد جوامع روستایی در قالب صنعت گردشگری ایفا نماید و از طرف دیگر می تواند وسیله ای برای تحرک رشد اقتصادی ملی از طریق غلبه بر انگاره های توسعه نیافتگی و بهبود استاندارد زندگی مردم محلی به حساب می آید .به هر حال اگر گردشگری روستایی بتواند کلیه نقشهای محول را بخوبی ایفا کند .می تواند خالق با محرک یک فرآیند توسعه یافته برای حصول نقشهای محول را بخوبی ایفا کند.
موضوعات یک در توسعه گردشگری پایدار روستایی مؤثر بوده است می توان به:
-توسعه مناطق ایجاد شده برای فعالیت های گردشگری روستایی و حذف سدهای سیاسی و اقتصادی برای مسافرت به این مناطق -افزایش آگاهی سازمان محیط زیست و علاقه در ایجاد دوستانه بین انسان ها و محیط زیست
-افزایش تعداد گردشگران داخلی و میل و رغبت آنان به مناطق روستایی و ییلاقی -افزایش تقاضای ایجاد شده توسط رساندها و علاقه به شیوه های زندگی سنتی
-توسعه فعالیت های گردشگری در مناطق روستایی مانند سفرهای ماجراجویانه و فعالیت های ورزشی اشاره کرد.
اهداف توسعه پایدار روستایی
-1اهداف از قبیل ایجاد اشتغال، درآمد، امنیت، مشارکت مردم و مانند اینها
-2باید به ملاحظات اکولوژیکی و زیست محیطی توجه جدی داشت، مسائلی چون کاش مخاطرات طبیعی و اجتماعی، فرهنگی و تقویت آثار مثبت توریستم در طول فرآیند برنامه ریزی.
-3استفاده از منابع و امکانات موجود و بالقوه به منظور توسعه توریستم پایدار روستایی از قبیل جاذبه ها امکانات و خدمات، منابع انسانی و محیطی و نیاز های دیگر گردشگران.
-4بهینه ساختن و توزیع مناسب منافع اقتصادی واجتماعی توریستم در بین ساکنان روستاها از قبیل درآمد اشتغال
