بخشی از مقاله
چکیده
امروزه کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی به طورمداوم خدمات نوآورانه و خلاقانه را توسعه میدهند تا با جامعه به سرعت در حال تغییر همگام باشند. تحولات فناوری اطلاعات و ارتباطات، به ویژه کسانی که دسترسی آسان به اطلاعات را در وب فراهم می اورند، بطور قابل توجهی انتظارات کاربران کتابخانه را افزایش دادهاند، این انتظارات داشتن همان سرعت، دقت و جامعیت در خدمات اطلاعاتی ارائه شده توسط کتابخانه است. از این رو، نیاز مبرم برای معرفی هوشمندی رقابتی به کتابخانه و حرفه علم اطلاعات وجود دارد، تا خدمات ارائه شده به مشتریان خود را غنی سازد. دراین مقاله هوش رقابتی به عنوان ابزاری برای بهبود عملکرد شغلی کارکنان کتابخانههای عمومی میباشد. هدف این مقاله بیان کاربرد هوش رقابتی در بهبود عملکرد شغلی کارکنان کتابخانههای عمومی میباشد.
در این مقاله با استفاده از روش توصیفی کاربرد هوش رقابتی برای ارائه خدمات، همچنین ارتقای عملکرد شغلی کارکنان کتابخانههای عمومی بیان میشود. در این مقاله همچنین برخی از خدمات ارائه شده توسط کتابخانههای عمومی را مورد بحث قرار میدهد و چگونگی کاربرد هوشمندی رقابتی را برای برخی از وظایف اساسی انجام شده توسط کتابداران به منظور هم سو بودن با روند فعلی در این حرفه، بیان میکند. این مقاله با کمک علوم کتابداری و اطلاع رسانی - LIS - برای شناسایی و استفاده از انواع منابع اطلاعاتی غیر سنتی مانند هوشمندی رقابتی برای بهبود عملکرد شغلی کارکنان، همچنین رقابت با رقبا درحوزه کتابداری و ترغیب کاربران کتابخانهها برای برآوردن نیازهای اطلاعاتی خود درخدمات ارائه شده توسط کتابخانه به بحث میپردازد.
کلید واژهها: هوش رقابتی؛ عملکرد شغلی؛ کتابخانههای عمومی؛علوم کتابداری و اطلاع رسانی.
.1 مقدمه
کتابخانههای عمومی را می توان از مهمترین کانونهای فرهنگی- اجتماعی جوامع پیشرفته امروز به شمار آورد.با توجه به وسعت مخاطبان کتابخانههای عمومی که قشرهای مختلف جامعه را شامل میشوند، این مراکز نقشی زیربنایی در توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع بر عهده دارند و یکی از مهمترین ارکان تحولات بنیادی جوامع به شمار میروند. امروزه، نقش اساسی نیروی انسانی فعال و کارآمد در این سازمانها نیز همانند سایر نهادهای اجتماعی بر کسی پوشیده نیست. رسالت اجتماعی خطیری که بر عهده کتابخانههای عمومی قرار دارد، توجه جدی به شرایط کاری نیروی انسانی شاغل در این کتابخانهها را ایجاب میکند.همچنین علوم کتابداری و اطلاع رسانی - LIS - درحوزه ی علوم چند رشته و پویاست که به سرعت با پیشرفت های تکنولوژیکی و اجتماعی سازگار و با ایده ها و فن آوری های در حال ظهورهمگام می شود.
تمایل به مشاغل کتابداری و اطلاع رسانی، فعالانه با پذیرفتن تغییرات و سرمایه گذاری در مرزهای دانش جدید ، به نظم و انضباط کتابداری و اطلاع رسانی کمک می کند تا در جامعه به سرعت در حال تغییر مفید و موثر باقی بماند - مجید و همکاران1، . - 2009بنابراین ورود فناوریهای جدید اطلاعاتی به کتابخانههای عمومی و مطرح شدن نقش اساسی این مراکز در توسعه سواد اطلاعاتی و آموزش مادامالعمر، چالشهای تازهای را فراروی کتابداران شاغل در کتابخانههای عمومی قرار داده است. در این شرایط جدید، نیروی انسانی کتابخانهها ناگزیرند عملکرد کاری خود را ارتقا بخشند و به نیازهای در حال تغییر مخاطبان این مراکز پاسخ دهند. بنابراین یکی از عوامل اصلی که می تواند در نوآوری و خلاقیت کتابداری و اطلاع رسانی موثر باشد ، استفاده از هوشمندی رقابتی در این حرفه است.
با وجود نقش بالقوه کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگ اجتماعی، تا کنون در زمینه بکارگیری هوش رقابتی در کتابخانههای عمومی کشور پژوهش وسیعی انجام نگرفته است، در این پژوهش کاربرد هوش رقابتی در بهبود عملکرد شغلی کارکنان کتابخانه های عمومی تشریح می شود. یافتههای این پژوهش میتواند با کاربرد مناسب هوش رقابتی عملکرد شغلی کارکنان را ارتقاء دهدوموجبات شناخت مشکلات و نارساییهای موجود در محیطهای کاری کتابداران را فراهم آورد و در این رهگذر روشنگر نکاتی باشد که در صورت توجه مسئولان کتابخانه ها،مسیر بهبود خدمات کتابخانههای عمومی و به تبع آن راه توسعه فرهنگی و اجتماعی را در کشور هموارتر سازد.
.2 مبانی نظری تحقیق
هوشمندی رقابتی.در سال هی اخیر، هوش رقابتی در رشته مدیریت و مدیریت استراتژیک توجه قابل توجهی به خود جلب کرده است. هوش رقابتی به معنای نظارت هدفمند و هماهنگ بر رقبای خود و شناسایی آن ها در چارچوب یک بازار مشخص استت و در واقع فرآیند بکارگیری شیوه های قانونی و اخلاقی برای کشف ،تهیه و تحویل به موقع اطلاعات مورد نیاز به تصمیم گیرندگانی است که می خواهند توان رقابتی کسب و کار خود را افزایش دهند - فلیشیر و همکاران2،. - 2007 نیاز به هوش رقابتی قر نها پیش توسط سان تزو3 شناخته شد - گت سوریس4،. - 2012 بسیاری از متون و مقالات هوش رقابتی به کار سان تزو اشاره می کنند که 2400 سال پیش »هنر جنگ« را نوشت، که شرح مفصلی از نحوه توسعه هوشمندی برای کاربرد های نظامی فراهم می کرد - کالوف و همکاران5،. - 2008
هوش رقابتی مفهوم تازه ای در ادبیات موضوع نیست. این واژه در نیمه نخست دوران صنعتی به ادبیات کسب وکار وارد گردید. کاربرد این مفهوم با واژه های ”Competitive intelligence“ به نظر می رسد نخستین بار در سال 1930 پدیدار گردیده است. با این وجود، از اوایل دهه 1960 بود که روز به روز نوشته های بیشتری در پیرامون هوش رقابتی، هوش راهبردی - SI - 6و پیمایش محیطی - ES - 7 انتشار یافت. با این همه در دهه ی 1980 بود که سیستم های هوش کسب وکار - BIS - 8 و سیستم های اطلاعات مدیریت - MIS - 9 پدیدار شدند تا امکان استفاده از اطلاعات پیرامونی با اثربخشی بیشینه فراهم شود - مشبکی و همکاران، . - 1390 در سال 1986 ، افرادی که به طور حرفه ای با هوش رقابتی سر وکار داشتند، "انجمن حرفه های هوش رقابتی " را در ایالات متحده آمریکا تأسیس کردند.امروزه،این انجمن دارای بیش از 7000 عضو از 64 کشور جهان است - کولاگوکلو10،. - 2011
یک دلیل پیدایش این دانش، انفجار اطلاعاتی است که به وسیله فزونی اطلاعات و انعکاس در تکثیر و انتشار پایگاه داده های تجاری جهانی، به وجود آمده بود. از دلایل دیگر رشد این علم، شاید طبیعت زمانی است که ما در آن زندگی می کنیم؛ زمان تغییرات بزرگ سیاسی و اجتماعی جهانی، افزایش سرعت کسب وکار، افزایش رقابت جهانی، رقابت تهاجمی تر و تغییرات سریع تکنولوژیکی نمونه ای از این موارد است - کالوف و همکاران،. - 2009با توجه به این که هوش رقابتی مفهومنسبتاً جدیدی است، بنابراین تعریف جهانی پذیرفته شده ای برای آن وجود ندارد، صاحب نظران مختلف تعاریف متعددی برای آن ارائه کرده اند؛ براساس تعریف دانشکده مدیریت فرانسه ، هوشمندی رقابتی عبارت است از هنریافتن، جمع آوری، فرآوری و ذخیره سازی اطلاعات، به منظور دسترسی و استفاده ی کارکنان در تمام سطوح سازمان، تا ضمن شکل دادن به آینده ی سازمان، از وضعیت موجود نیز در مقابل تهدیدات رقابتی حمایت کند - درگی، . - 93:1390
در تعریف دیشمن و کالف، هوش رقابتی زیربنایی است که پایه های مزیت رقابتی بر روی آن قرار می گیرند و هر چه قدر این زیربنا استحکام بیشتری داشته باشد، ظرفیت پایداری و مقاومت ستون ها بیشتر و درنتیجه،مزیت رقابتی از استحکام و پایداری بهتری برخوردار خواهد بود - دیشمن، و همکاران11،. - 2008به عقیده جونز و ون دورن، هوش رقابتی، فرآیندی نظام یافته برای به دست آوردن اطلاعاتی از رقیبان و کنکاش در آن اطلاعات به منظور آسان سازی یادگیری سازمانی، بهبود،جداسازی و هدف گذاری آن ها در زمینه صنعت، بازار و مشتریان است - جوهانس و همکاران12،. - 2010به عقیده نیکلاس و اوآنجلیا - 2012 - 13،سازمان انجمن متخصصین هوشمندی رقابتی - SCIP - 14 ، هوش رقابتی را " نظم و انضباط لازم کسب و کار اخلاقی برای تصمیم گیری بر اساس درک محیط رقابتی "تعریف میکنند.برنامه نظام مند برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در مورد فعالیت های رقبا و روند کسب و کار به طور کلی به پیش بردن اهداف شرکتها گرایش دارد.
هوشمندی رقابتی شامل مجموعه قوانینی از اطلاعات در مورد رقبا و محیط کلی کسب و کار می شود.سپس دانش به دست آمده از این اطلاعات به منظور افزایش رقابت خود سازمان مورد استفاده قرار می گیرد.علاوه بر این، انجمن متخصصین هوشمندی رقابتی - 2008 - معتقد هستند که هوش رقایتی به عنوان "روند اخلاقی جمع آوری، تجزیه و تحلیل و انتشار اطلاعات عملی در مورد پیامدهای محیط کسب و کار، رقبا، و خود سازمان"می باشد. این انجمن در ادامه بیان می کند که هوش رقابتی اطلاعات خام را به اطلاعات هوشمندی تبدیل می کند تا از تصمیم گیری کسب و کارحمایت کند. این اطلاعات می تواند به صورت گزارش سالانه از رقبا، بازخورد مشتریان و یا تامین کنندگان، کارشناسا
