بخشی از مقاله
چکیده
موضوع اوقات فراغت از شاخه های جدید در علم جامعهشناسی است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده میشود. کمتر از صدسال پیش هیچ یک از جوامع اهمیت چندانی به این موضوع نمی دادند. هرچه قدر جامعه به سوی صنعتی و شهری شدن پیش می رود نیاز پر کردن اوقات فراغت بیشتر احساس می گردد. اهمیت اوقات فراغت به اندازه ای می باشد که از آن به مثابه آیینه فرهنگ جامعه یاد می کنند. به این معنی که چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه تا حد زیادی معرف ویژگی های فرهنگ آن جامعه است.
بدین منظور هدف این پژوهش، بررسی و تبیین نقش کارکردهای اوقات فراغت در توسعه می باشد. روش تحقیق این پژوهش، مروری و توصیفی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی-کتابخانهای می باشد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در جوامع مختلف اوقات فراغت کارکردهای متعددی را در بر می گیرد.
کارکردهای مثبت اوقات فراغت، بستر مطلوبی را برای رشد و اعتلای وجودی افراد جامعه به وجود میآورد. این امر موجب ارتقای توانمندی و قابلیت افراد در زمینههای مختلف شغلی، زندگی، اجتماعی و اقتصادی میشود. هرچه توانمندی افراد ارتقا یابد منابع انسانی کارآمدتر میگردد. از سوی دیگر، منابع انسانی جز مهمترین سرمایههای هر کشوری در رسیدن به توسعه محسوب می شوند. بنابراین باید به ارتقا توانمندی منابع انسانی از طریق کارکردهای مثبت اوقات فراغت توجه ویژه داشت.
-1 مقدمه
در قرن نوزدهم با پیدایش انقلاب صنعتی و ظهور ساعات طولانی کار هفتگی، مقوله اوقات فراغت از اهمیت ویژهای برخوردار شد. در این قرن کارگران توفیقاتی را برای کم کردن ساعت کاری خود و دست یافتن به اوقات فراغت در مبارزات خود یافتند و ساعات کاری خود را به هشت ساعت تقلیل دادند تا بدین ترتیب علاوه بر کار و تلاش، استراحت و فراغتی در نظیر بگیرند
بنابراین میتوان اظهار داشت فراغت، عرصه اجتماعی نوینی است که با تمدن صنعتی پیوند دارد. در چنین تمدنی، دو شرط لازم برای پیدایش فراغت تحقق یافته است؛نخست اینکه دیگر کار از حالت اجباری خارج شده و فرد آن را بر اساس مسئولیتی که بر عهده دارد انجام میدهد. شرط دوم، تفکیک قائل شدن بین کار و دیگر فعالیتهای انسان میباشد
در قرن حاضر نیز در جهان پرتنش که انسان ها به دلیل مشغله ی فراوان همواره احساس خستگی می کنند؛ توجه به اوقات فراغت از ضروریات اساسی هر فردی است. همچنین نقش و اهمیت آن برکسی پوشیده نیست چرا که از چندان نیرو قدرتی برخوردار است که با تحت تأثیر قرار دادن زندگی و آمیخته شدن آن با تاروپود زندگی نه تنها زندگی فردی بلکه همه ی نهادهای اجتماعی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است و خود نیز به عنوان یک نهاد اجتماعی بدل شده است
علاوه بر این، اهمیت آن بهاندازهای میباشد که از آن به مثابه آیینه فرهنگ جامعه یاد می کنند. به این معنی که چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه تا حد زیادی معرف ویژگی های فرهنگ آن جامعه است
اوقات فراغت می تواند بستر مطلوب برای رشد شخصیت و اعتلای وجودی یا برعکس زمینه همواری برای بروز اختلالات رفتاری اخلاقی و انحرافات اجتماعی باشد. بهینهسازی این اوقات حتی در کاهش جرائم در جامعه نیز کمک بسزایی میکند
با این حال، با گذشت زمان و تبدیل شدن اوقات فراغت به بخش جدایی ناپذیر و مهم در زندگی امروزی، اهمیت برخورداری از دانشی فراگیر برای استفاده عقلایی از اوقات فراغت، هر روز بیش ازپیش خودنمایی می کند. یکی از راههای حل موجود برای رسیدن به چنین اهدافی توجه به کارکردهای اوقات فراغت در رشد و توسعه جامعه است
جنبه های مثبت این کارکردها موجب بروز استعدادها و توانمندی افراد میشود. در هر کشوری هرچه توانمندی افراد ارتقا یابد منابع انسانی کارآمدتر می شود که این امر موجب دستیابی به توسعه در زمینه های مختلف می گردد چراکه منابع انسانی مهمترین سرمایههای هر کشوری هستند که رسیدن به توسعه را تضمین میکنند.
-2 چهارچوب نظری
به منظور بررسی چهارچوب نظری تحقیق، به تعریف فراغت و اوقات فراغت، تعریف توسعه، تاریخچه اوقات فراغت، انواع اوقات فراغت، اوقات فراغت، فرصت و تهدیدها، نظریات اساسی در درباره اوقات فراغت، کارکردهای اوقات فراغت و رسیدن به توسعه پرداخته میشود.
1-2 فراغت و اوقات فراغت
افراد صاحب نظر از اصطلاح فراغت و اوقات فراغت تحت تأثیر عوامل مختلف برداشت های متفاوت و تعاریف مختلفی ارائه کردند. در فرهنگ جامع انگلیسی فارسی حییم ،واژگان Leisure B، Rest، Freedom ،در ترجمه به معنای وقت آزاد از کار یا وظایف دیگر ، وقت اضافی و یک رشته از فعالیتهای اضافی آورده شده است
در فرهنگ دهخدا، فراغت به معنای آسایش و استراحت، ضد گرفتاری از کار و مشغله، فراغت داشتن و فراموش کردن است
طبق تعریف مرکز آمار ایران فراغت، جز مفاهیمی است که بیشتر جنبه ذهنی دارد و اندازهگیریهای آماری آن به آسانی انجام نمی گیرد و فراغت، زمانی خارج از زمان کار، نگهداری از خانه، محافظتهای شخصی و غیره است و در واقع زمانی است که فرد برای انتخاب آن آزاد است
گروه بینالمللی جامعهشناسی، فراغت را چنین تعریف کرده است: فراغت عبارت است از مجموعه ای از فعالیت ها که فرد با رضایت خاطر برای استراحت و تفریح یا به منظور توسعه آگاهی ها و فراگیری غیرانتفاعی یا مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزامات شخصی، خانوادگی و اجتماعی به آن می پردازد - غضنفری و آقایی، 1392، ص . - 597 گادبی، فراغت را این گونه تعریف می کند: فراغت زندگی کردن در آزادی نسبی از نیروهای اعمال شونده محیط فیزیکی و فرهنگی فرد است
اوقات فراغت به زمان مازادی از شبانه روز که به کار، خوابیدن و کارهای واجب دیگر اختصاص ندارد، گفته میشود
در مجموع از تعاریف متعدد صاحب نظران، نکات مشترک را می توان به دست آورد. از جمله اینکه، اوقات فراغت مخصوص قسمتی از اوقات آزاد فرد است که در آن زمان مسئولیت کاری یا هیچ تعهد شخصی، اجتماعی، خانوادگی و مذهبی ندارد و در واقع کاری که دنبالش مسئولیتی باشد را انجام نمیدهد. بدیهی است با پیشرفت صنعت و تکنولوژی اوقات فراغت افراد افزایش یافته و از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. بنابراین می توان گفت که اوقات فراغت نوعی رضایت خاطر و آرامش و رفع خستگی را به دنبال دارد
2-2 توسعه
واژه توسعه - Development - به معنی خروج از لفاف و به معنی بسط و گسترش یافتن است
در مفهوم توسعه به معنای بهبود زندگی، توسعه چیزی فراتر از انباشت ثروت و رشد درآمد ناخالص ملی بوده بیشتر متوجه بهبود زندگی افراد جامعه می باشد - سیفی و حیب زاده، 1393، ص . - 110 مهم ترین نکاتی که در تعریف توسعه باید مد نظر داشت عبارتند از که،این اولاً باید توسعه را یک مقوله ارزشی به شمار بیاوریم، ثانیاً باید آن را جریانی چندبعدی و پیچیده بدانیم، و، ثالثاً، باید به ارتباط و نزدیکی آن با مفهوم بهبود توجه داشته باشیم
مایکل تودارو یکی از نظریهپردازهای توسعه بر این باور است که توسعه یک جریان چندبعدی میباشد که لازمه رسیدن به آن ایجاد تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و همچنین سرعت بخشیدن به رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و از بین بردن فقر مطلق است
3-2 تاریخچه اوقات فراغت
انسان از همان دوران اولیه ی حضورش در کره زمین برای تأمین مایحتاج خود به شیوهای فعالیت میکرد که نه تنها موجب خستگی نمیدش بلکه بعضاً خود نوعی تفریح بوده است.
در دوره ماقبل شهرنشینی انسانها که در دامن طبیعت زندگی خود را سپری میکردند تقسیمبندی زمان انسانها فقط کار و زمان خارج کار بود و فراغت آن ها بسیار محدود و نامنظم بود.
