بخشی از مقاله
چکیده
ارتباط گردشگری زیارت و جهان شهر معنوی موضوع این نوشتار است. مساله اصلی کارکردهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گردشگری زیارت در تکوین جهان شهر معنوی می باشد. روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر جمعآوری دادهها، بر اساس جمعآوری اسنادی-کتابخانهای است. مقاله حاضر ضمن تبیین مفهوم »جهان شهر معنوی«، سعی دارد با ترسیم تفاوتهای مفهوم جهان شهر در دو جهان بینی اسلامی و غربی، به کارکردهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گردشگری زیارت در تکوین جهان شهر معنوی بپردازد.
»جهان شهرها«، شهرهایی با اهمیت و اعتبار جهانی و کانون و مرکز ثقل ارتباطات در شبکه شهری جهانی و تمامی فعل و انفعالات مرتبط با آن هستند. جهان شهرهای معنوی مرکز ثقل معنوی و فرهنگی شبکه شهری جهانی با زیرساخت های لازم برای آن می باشند.
یکی از عناصر تکوین دهنده جهان شهرها پدیده گردشگری می باشد. در جهان بینی اسلامی بر خلاف آنچه در نظریات غربی جهان شهر ترویج می گردد اصالت در تکوین جهان شهر نه با اقتصاد و سیاست و تکنولوؤی بلکه با فرهنگ و معانی فطری و حقیقی است، چیزی که بعد کارکردی اصلی گردشگری زیارت در تکوین جهان شهر معنوی نیز محسوب می گردد.
مقدمه
»شهر جهانی« و »جهان شهر« همانطور که از اسم آن پیداست عبارت است از شهری که در سطح جهانی در یک حوزه خاص دارای اعتبار و اهمیت باشد. در عصر جهانی شدن قدرت نرم تعیین کننده اعتبار می باشد. این اعتبار علاوه بر این که مستلزم دارا بودن امکانات زیربنایی و ارتباطی مدرن است، میتواند در یکی از حوزههای تأثیرگذار بر تعاملات بین المللی از جمله اقتصاد، فرهنگ، سیاست و مانند آن باشد.
شهرهای جهانی بر اساس برخی مؤلفهها مانند وجود یا عدم وجود دفاتر مرکزی شرکتهای چند ملیتی، تنوع فرهنگی، حجم مهاجرت و گردشگری، وضعیت زیرساختهای ارتباطی و اطلاعاتی و مواردی از این دست شناسایی شدهاند. بر این اساس تا به حال 54 شهر جهانی توسط پژوهشگران شهری و شهرشناسان شناسایی شده و بر اساس برخی شاخصهای انتخابی که عمدتا در چهار حوزه اقتصاد، فرهنگ، امکانات زیربنایی و تکنولوژی ارتباطات است، در سه رده شهرهای جهانی آلفا - 10 شهر - ، بتا - 10 شهر - و گاما - 34 شهر - طبقهبندی شدهاند.
اما در جهان بینی اسلامی بر خلاف آنچه در نظریات غربی جهان شهر ترویج می گردد اصالت نه با اقتصاد و سیاست و تکنولوؤی و چیزهای دیگر بلکه با فرهنگ و معانی فطری و حقیقی است. مقاله حاضر ضمن تبیین مفهوم »جهان شهر معنوی«، سعی دارد با ترسیم تفاوتهای مفهوم جهان شهر در دو جهان بینی اسلامی و مادی، به کارکردهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گردشگری زیارت جهت تکوین جهان شهر معنوی بپردازد.
روش تحقیق
روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر جمعآوری دادهها، بر اساس جمعآوری اسنادی-کتابخانهای است. بر اساس آن مستندات مرتبط با مطالعات پژوهشی جهان شهر و تفاوتهای این دو با هم آرا و عقاید پژوهشگران و صاحبنظران حوزه شهرهای مزبور گردآوری و تحلیل شده است. به عبارتی، در این مقاله پس از گردآوری دادههای لازم، ابتدا مفهوم جهان شهر توصیف و تبیین شده و سپس ضمن تشریح مختصر تفاوتهای این مفهوم در دو جهان بینی اسلامی و غربی، با ارائه تصویری از زیارت، گردشگری و گردشگر ی فرهنگی به کارکردهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گردشگری زیارت جهت تکوین یک جهان شهر معنوی پرداخته شده است.
جهان شهر
اگر »جهان شهر«را معادل » گلوبال سیتی« بگیریم، آنگاه از نظر واژهشناسی، ساسکیا ساسن - 1984 - اولین بار »بر اساس مطالعات پیشینهاش در مورد قشربندی اجتماعی و جابجایی سرمایه، اصطلاح »جهان شهر« یا همان »گلوبال سیتی« را به کار برد. بایستی توجه داشت که منظور گدس - - 1915 از »شهر جهانی« برای برخی شهرها مثل نیویورک همان »جهان شهر« مد نظر نظریهپردازانی همچون ساسن بود، با این تفاوت که اصطلاحی که گدس به کار برد، امروزه توسط اندیشمندانی چون جانرنه شورت - 2004 - و تیلور - - 2004 و ساسن - - 2000 با اصطلاحی معادل گلوبال سیتی به کار میرود. از این نظر، نوع اصطلاحاتی که آنها به کار گرفتهاند، متفاوت است، ولی تلقی آنها از این اصطلاحات بعضا »جهان شهر« و بعضا نیز »شهر جهانی« است.
ساسن این اصطلاح را در مقابل»کلان شهر« یا »مگاسیتی« برای اشاره به لندن، نیویورک و توکیو به کار گرفت - گزارش جهانی سکونتگاههای انسانی،. - 48:2001 و یا از »جهان شهرها« با سه مشخصه دگرگونی چشمگیر و مواردی در مبنای اقتصادی، سازمانهای فضایی و ساختار اجتماعی یاد میکند و آنها را گونهای جدید شکل گرفته از شهرها میداند.
به هر حال ، ساسن در کتابش با عنوان »جهان شهر» «بر سه جهان شهر بزرگ لندن، نیویورک و توکیو« تأکید نمود. وی در این سه شهر، از منظر ارتباطات بیرونی آنها، جهان شهرها را با اقتصاد جهانی با تأکید بر کارکردهای فرماندهی آنها مورد بررسی قرار داد. وی از این شهرها به عنوان مراکزی برای نظامهای جدید هم سنخی و کنترل، مکانهای تولید خدمات تخصصی به ویژه خدمات تولیدی، از جمله حسابداری، خدمات مالی و مشاوره یاد کرده است.
این سه شهر در نقش سه »شهر جهانی برتر جهان«، که هم اکنون به خاطر عظمت و برتریشان نسبت به سایر شهرها »جهان شهر « نامیده می شوند، با توجه به موقعیتی راهبردی که دارند، نبض اقتصاد جهان را به تکاپو وا میدارند. هنگامی که در توکیو شب است، در لندن صبح است و قبل از اینکه فعالیتهای تجاری لندن تعطیل شوند، نیویورک پیشاپیش دادوستد و تجارت را از سر میگیرد و تا زمانی که دوباره توکیو به استقبال فعالیتهای تجاری میرود، نیویورک همچنان به فعالیت ادامه میدهد. این تلاش مستمر حکایت از جهان شهر بودن این سه شهر دارد.
