بخشی از مقاله
چکیده :
کانسار مس قیصری در 150 کیلومتری جنوب دامغان، 40 کیلومتری جنوبغرب معلمان، 30 کیلومتری غرب روستای رشم و در پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی واقع شدهاست. توالی لیتولوژیکی محدوده مورد مطالعه شامل: گدازههای زیردریایی با ترکیب آندزیت - بازالت، آندزیت، دایک دیابازی و مجموعه آذرآواری از جمله توف و توف برش دگرسان شده دارای قطعات بازالتی با سن ائوسن میانی میباشند.
کانهزایی به صورت رگه -رگچهای - شکافه پرکن - ، جانشینی، دانه پراکنده و پرکننده فضای خالی در داخل واحد آندزیت و آندزیت - بازالت با سن ائوسن رخ داده است. دگرسانیهای عمده شامل کربناتی،کلریتی، سیلیسی، سریسیتی، سولفاته، لیمونیتی و هماتیتی میباشد. براساس مطالعات کانهنگاری، کانیهای اولیه شامل کالکوسیت، کالکوپیریت، پیریت، دیژنیت، و مس طبیعی و کانیهای ثانویه شامل مالاکیت، آزوریت، کوولیت، گوتیت و اکسید و هیدروکسیدهایآهن - لیمونیت و هماتیت - ، مگنتیت، کوپریت میباشند. کانیهای کوارتز، کلسیت و ژیپس کانیهای باطله کانسار را تشکیل میدهند.
مقدمه :
گستره ایران مرکزی بخشی از منابع بالقوه مس جهان را در دل خویش نهفته دارد که از گذشته دور انگیزهای برای رونق معدنکاری در این مرز و بوم بوده است. تجمعات مس در طبیعت به اشکال مختلفی از جمله نهشتههای پورفیری، اسکارن، ماسیوسولفید، هیدروترمال و رسوبی یافت میشوند.
در این راستا مطالعه کانسار و آثار معدنی مس در نوار آتشفشانی - رسوبی ترود - چاهشیرین دراستان سمنان و در پهنه ساختاری ایران مرکزی که اساساً تحت تأثیر سیالات گرمابی در داخل گسلها، شکستگیها و فضاهای خالی بیندانه ای تشکیل شدهاند هم از لحاظ علمی و هم از لحاظ اکتشافی میتواند حائز اهمیت باشد، چرا که شناخت ویژگیهای تشکیل و عوامل کنترل کننده تمرکز و اقتصادی شدن این نوع از کانسارها می-تواند به عنوان الگو، هم در اکتشاف ذخایر مشابه در این پهنه و هم در سایر نقاط ایران مورد استفاده قرار گیرد. تاکنون مطالعات زمینشناسی و معدنی بسیاری در منطقه انجام گرفته است
ولی در مورد کانسار مس قیصری تاکنون هیچگونه مطالعه زمینشناسی اقتصادی صورت نگرفته است. لذا هدف از این تحقیق بررسی کانیشناسی، ساخت، بافت و دگرسانی مس قیصری میباشد.
زمینشناسی و سنگشناسی منطقه:
منطقه مورد مطالعه در شمال ایران، در شمال استان سمنان و در مختصات جغرافیایی 54 18 00 تا 54 19 00 طول شرقی و 35 19 00 تا 35 21 00 عرض شمالی واقع شده است. براساس نقشه زمین شناسی 1:100000 کلاته رشم، قدیمیترین سنگهای رخنمون یافته در منطقه به سن پالئوزوئیک زیرین - اردویسین - سیلورین - و جدیدترین واحدها نهشتههای مربوط به پلیوسن و کواترنر میباشد. از دیگر واحدهای سنگی میتوان به کنگلومرا و ماسهسنگ به سن ائوسن - الیگوسن و پادگانههای آبرفتی قدیمی و جدید کواترنری اشاره کرد - شکل1و. - 2 وجود این سنگها، نشان دهنده محیط دریایی کم عمق در آن زمان است.
توالی آتشفشانی-رسوبی ترود-چاهشیرین سنگی بصورت بلوکی در بین دو گسل ترود در جنوب و انجیلو در شمال محصور شده است. از لحاظ ساختاری شامل تعدادی ناودیس و تاقدیس میباشد که روند و امتداد کلی آنها شمالشرقی - جنوبغربی است. براساس نقشه زمینشناسی 1:100000 کلاته رشم واحدهای میزبان کانهزایی از نظر سنگشناسی به 3 دسته قابل تفکیک میباشد: 1 -گدازههای زیردریایی شامل آندزیت و آندزیت-بازالتی -2واحدهای آذرآواری شامل توف، توف برش دگرسان شده -3دایک دیابازی، که شرح پتروگرافی هر یک از آنها به اختصار ارائه میشود
آندزیت و آندزیت-بازالتی بخش اصلی توالی سنگی چینهای منطقه را تشکیل میدهدکه با رنگ خاکستری تیره، بافت پورفیری و برجستگی بالا مشخص میباشند. پلاژیوکلاز، پیروکسن و الیوین فنوکریستهای آنها هستند که در زمینه دانه ریز قرار گرفتهاند و تشکیل بافت پورفیری و گلومروپورفیری را میدهند
-2واحدهای آذرآواری با گسترش کم، به صورت بین لایهای و به رنگ خاکستری تا قرمز در میان گدازهها و همروند با آنها قرار میگیرند.
-3دایک دیابازی به رنگ سبز، متشکل از پلاژیوکلاز، پیروکسن و کلریت توالی آتشفشانی رسوبی را قطع نموده است.کانهزایی مس به اطراف این دایک محدود میشود.
براساس مطالعات پتروگرافی بیشترین کانیهای تشکیل دهنده سنگهای آتشفشانی متشکل از الیوین، پلاژیوکلاز و پیروکسن میباشد. کانیهای قابل مشاهده در نمونه دستی پلاژیوکلاز میباشد که به صورت درشت بلور مشاهده میشود. در زیر میکروسکوپ بافت غالب این سنگها پورفیری است که در زمینه دانهریزی از پلاژیوکلاز و پیروکسن قرار دارند.
