بخشی از مقاله
چکیده :
کانهزایی باریت-فلزاتپایه سولفید تودهای آتشفشانزاد ونکان در کمانماگمایی شمال ایرانمرکزی در داخل توالی آتشفشانی-رسوبی ائوسن در شمالشرق سمنان رخ داده است. سنگهای میزبان مادهمعدنی عمدتاً از نوع توف، شیل و توفشیلی میباشد. سنگهای آتشفشانی از لحاظ ناحیهای در گردنهآهوان شامل سنگهای آتشفشانی مافیک و فلسیک از جمله بازالت، آندزیت، داسیت، ریولیت و توف میباشد. کل منطقه معدنی ونکان در یک ناودیس با روند محوری شمال شرقی-جنوب غربی قرار دارد.
در یال شمالغربی ناودیس، کانسار ونکان1 و در یال جنوبشرقی ناودیس نیز کانسار ونکان2 واقع شده است. کانسارهای ونکان1 و ونکان2 براساس ویژگیهای کانیشناسی، ساخت و بافت در رخسارههای کانسنگ تاحدودی دارای تفاوتهایی هستند که در ونکان 1 عبارتند از:
- 1 رخساره رگه -رگچهای و برشی که سیمای اصلی این رخساره را رگه-رگچههای باریتی-سیلیسی تشکیل میدهد،
- 2 رخساره سولفید تودهای که از کانیهای اسفالریت، گالن، باریت، کالکوپیریت و پیریت تشکیل شده است،
- 3 رخساره لایهای-نواری سولفیدی که دارای لامینهها و نوارهای سولفیدی بهصورت همروند با لایهبندی سنگمیزبان - چینهسان - می باشد،
- 4 رخساره کانسنگ باریتی که حاوی باریت با ساخت متخلخل تا برشی است و
- 5 رخساره رسوبی-بروندمی که دارای تناوب نوارهایی از چرت، سنگ میزبان و باریت است.
همچنین رخسارههای کانهدار در ونکان2 عبارتند از: - 1 رخساره رگه-رگچهای و برشی که به صورت رگه-رگچه-های باریتی-سیلیسی همراه با کانی گالن دیده میشود و - 2 رخساره رسوبی-بروندمی که عمدتاً از تناوب نوارهای چرتی و نواری غنی از اکسیدآهن مثل هماتیت تشکیل شده است. بر اساس مقایسه این کانهزاییها با تیپهای مختلف سولفید تودهای آتشفشانزاد - VMS - ، کانسارهای باریت-فلزاتپایه ونکان بیشترین شباهت را با کانسارهای نوع کوروکو - Kuroko-type - نشان میدهند.
مقدمه :
کانسار باریت-فلزاتپایه ونکان در استان سمنان، 23 کیلومتری شمالشرق شهرسمنان - گردنهآهوان - و در شمالیترین بخش پهنه ایرانمرکزی، در داخل توالی آتشفشانی-رسوبی ائوسن و با مختصات جغرافیایی 53 37 50 طولشرقی و 35 40 10 عرضشمالی در محدوده نقشه 1:100000 جام - علوی نائینی، - 1376 واقع گردیده است. کانسار ونکان به صورت دو محدوده معدنی ونکان1 و ونکان2 به ترتیب در یال شمالغربی ناودیس و ونکان2 در یال جنوبشرقی ناودیس واقع شدهاند - شکل. - 1 کانهزایی باریت-فلزاتپایه در محدودهمعدنی ونکان توسط مطالعات قبلی انجام شده توسط پزشکی و همکاران - 1397 - بهعنوان کانه زایی سولفید تودهای آتشفشانزاد - VMS - معرفی شده است. هدف از این تحقیق تعیین تیپ کانهزایی VMS در محدوده ونکان بر اساس شواهد زمینشناسی، سنگشناسی، بافت و ساخت، کانیشناسی ماده-معدنی و سنگهای میزبان میباشد که میتواند بعنوان راهنمای اکتشافی برای اکتشاف ذخایر مشابه در توالیهای چینهای مشابه در منطقه و دیگر پهنههای ساختاری ایران مفید واقع شود.
زمینشناسی و سنگشناسی منطقه:
منطقه گردنهآهوان دارای خصوصیاتی است که میتوان آن را پهنهای حدواسط میان ایرانمرکزی و البرز دانست. پهنه رسوبی-ساختاری البرز شامل بلندیهای شمال صفحه ایران است که به شکل تاقدیسی مرکب، در یک راستای عمومی شرقی-غربی، از آذربایجان تا خراسان امتداد دارد. حد جنوبی البرز که مرز بین کمربند ماگمایی البرز و ایران مرکزی
است، چندان روشن نیست. چنین به نظر میرسد که مرز شاخصی در مرز جنوبی البرز وجود نداشته باشد و گذر از پهنه ایران مرکزی به پهنه البرز تدریجی باشد.
با دستیابی به یافتههای بیشتری از زمینشناسی ایران، یقین شد که بسیاری از واحدهای سنگچینهای البرز و ایران مرکزی، از دیدگاه رخساره و شرایط تشکیل، هماننداند. منطقه آهوان به دلیل برونزد-های پالئوزوئیک که در حاشیه شرقی و غربی منطقه وجود دارد، با سنگهای ایرانمرکزی همرخساره است و برونزدهای مزوزوئیک، بویژه تریاس و ژوراسیک که در شمال ناحیه جام دیده میشود، با سنگهای همزمان در کوههای البرز هم-رخساره میباشد.
واحدهای سنگی منطقه از قدیم به جدید شامل واحدهای شیل، ماسهسنگ و دولومیت ژوراسیک، ماسه-سنگ و آهک مارنی کرتاسه، کنگلومرای پالئوسن، واحدهای آتشفشانی-رسوبی ائوسن و واحدهای کنگلومرا، آهک و مارن الیگومیوسن میباشند که توسط رسوبات تخریبی کواترنری پوشیده شدهاند - شکل - 2 - علوی نایینی، . - 1376 حضور سنگهای آتشفشانی و آذرآواری به همراه میان لایههایی از واحدهای رسوبی، حاکی از رخداد ولکانیسم در محیط زیردریایی است
شکل-1 محدوده معدنی ونکان که بهصورت ناودیس در منطقه قابل مشاهده است وکانسار ونکان1 در یال شمالغربی ناودیس و کانسار ونکان2 در یال جنوبشرقی آن قرار دارد.
رخسارههای کانهدار در کانسارهای ونکان1 و ونکان2
کانهزایی اصلی در کانسارهای ونکان1 و 2 در سنگ میزبان توف، شیل و توفشیلی دیده میشود. بر اساس ویژگیهای ساخت، بافت و کانیشناسی مواد معدنی، رخسارههای کانهدار در کانسارهای ونکان 1و2 مورد تفکیک و بررسی قرار گرفته که شرح آنها در ادامه آمدهاست.
الف - رخسارههای کانهدار در ونکان 1
بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات انجام شده شکل کلی ماده معدنی به صورت پیکرههای چینهسان همروند با لایه-بندی سنگ میزبان بوده که دارای قسمت ناهمخوان زیرین است. مادهمعدنی در کانسار ونکان1 دارای ساخت و بافتهای رگه-رگچهای، تودهای، نواری -لایهای، دانهپراکنده، برشی و جانشینی میباشد.
