بخشی از مقاله
خلاصه
کشور ایران به لحاظ ژئوپلتیک در نقطهای از دنیا واقع شده که مستعد برخی مسائل سیاسی است. نفت خیز بودن خاورمیانه و جنگ انرژی در دنیا، باعث طمعورزی به کشورمان است. از طرفی وقوع انقلاب اسلامی و سیاستهای اصولی جمهوری اسلامی باعث شده تا تهدیداتی از جانب دشمنان علیه کشورمان مطرح شود، هدف پدافند غیرعامل، ایمن سازی و کاهش آسیبپذیری زیرساختهای مورد نیاز مردم است تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید.
شهرهای مرزی- ساحلی بواسطه اهمیتی که از لحاظ سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای هر کشوری دارند بسیار مورد توجه قرار میگیرند شهرهای ساحلی از جمله شهرهایی هستند که به علت موقعیت اقتصادی، ترانزیتی و گردشگری همواره در معرض حملات دشمن قرار دارند .از طرفی بندر قلب تپنده این شهرها محسوب م یشود؛ از این رو بیشتر در مرکز توجه حملات و تهدیدها قرار می گیرد .
پدافند غیرعامل از جمله رویکردهایی است که م یتوان از طریق آن مسئله تهدیدپذیری بنادر را کاهش داد .این شهرها که بواسطه شرایط جغرافیایی ،امنیتی اقتصادی دارای خصوصیاتی متفاوت از سایر شهرها در و سایر تاسیسات دارند همواره از نظر دفاعی و مدیریت بحران میبایست مورد توجه قرار گیرند. بررسی این دانش در بافت شهرهای موجود و احداث شهرهای جدید همواره ضرورت داشته است. پدافند غیرعامل به دنبال کاهش سطح آسیب پذیری و افزایش ایمنی و امنیت در تمامی ابعاد اجتماعی ، اقتصادی، سیاسی، صنعتی، میباشد.
در این مقاله با استفاده از روش اسنادی – کتابخانه ای ابتدا مفهوم، اصول کاربردها، مزایا پدافند غیرعامل مورد بررسی قرار میگیرد و در دامه به تعریف مرز و الگوهای پدافند غیرعامل در شهرهای مرزی- ساحلی پرداخته شده است. در پایان نیز پیشنهاداتی برای کاهش آسیب پذیری شهرهای مرزی- ساحلی و افزایش امنیت ملی کشور ارائه شده است.
.1 مقدمه
شهرهای ساحلی از دیرباز به علت تمرکز فعالیتی و پویایی اقتصادی یکی از سکونتگاه های مهم کشورهای مجاور دریا بوده اند؛ به طوری که در اغلب موارد جمعیتی زیاد و با تراکمی بالا در این شهرها حضور داشته اند .در دهه های اخیر نیز با روند افزایشی جمعیت شهرنشین در کل جهان، بر اهمیت بنادر و ظرفیت جمعیتی شهرهای دریاکنار افزوده شده است .اما در مقابل همین شهرها از گذشته مورد طمع و تهدید دشمنان بوده اند؛ به طوری که هرچه موقعیت اقتصادی و سوقالجیشی بک بندر بیشتر، تهدیدات آن از سوی دشمنان نیز بیشتر بوده است .
این تهدیدات گاهی به صورت حمله هوایی، گاهی محاصره بندر واخیراً با بمب گذاری و عملیات انتحاری روی می دهد .با آگاهی از این مطلب، هدف پژوهش حاضر ارایه راهکارهایی به منظور کاهش خطرات و خسارات ناشی از تهدیدات انسانی، بر فعالیت و کالبد بنادر می باشد.تامین امنیت مرزها، همواره یکی از موضوعات مهم و کاربردی در جغرافیایی سیاسی میباشد که نه تنها با گذشت زمان از اهمیت آن کم نشده بلکه معیارهای و مسایل جدیدی نیز به ان اضافه گردیده است.
در حقیقت آن چه که امروزه همه درباره آن متفقالقول هستند این است که داشتن مرزهای مطمئن و امن در اجرای سیاست حسن همجواری و اعمال حاکمیت دولت در هر کشوری نقش کلیدی و هدایت کننده داشته و از کاربرد وسیعی برخوردار میباشد و پیچیدگی مسایل مرزی در عصر کنونی ضرورت توجه به ابعاد گوناگون آن را خصوصا از بعد امنیتی بیشتر نمایان میسازد.افزون بر این، تاثیرات مستقیم و گسترده مرزهای هر کشور بر استقلال، تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، امنیت داخلی، اوضاع اقتصادی، فرهنگی و .... ان کشور، اهمیت پرداختن به تاثیرات امنیتی مرزها را آشکار میسازد.
کشور ایران به عنوان کشوری که دارای موقعیت ژئوپلتیکی مناسب است، همواره در مرکز ثقل تهدید از سوی دشمنان قرار داشته است. وجود منابع عظیم نفت، گاز سطح این تهدید را افزایش داده است - رجبی پور، مالکی پور ، عموشاهی ، رضوی ، 1389 ،. . - 61 دانش پدافند غیرعامل توانسته است سطح تهدید و آسیب پذیری را برای شهرها کاهش دهد.
بیان مسئله:
بدیهی است که هر کشوری دارای نگرانی های امنیتی از ناحیه سایر کشورها میباشد. به طوری که میخواهد همه چیز را در مورد وضعیت آنها بداند و از اطلاعات خودش در مقابل آنها کمال حفاظت را بنماید، شهرهای مرزی بنا به موقعیت و نوع شرایط جغرافیایی و امنیتی – انتظامی یکی از مهمترین نقاط هر کشور به شمار می روند. به عبارت دیگر امنیت ملی در کشور وابسته به امنیت در مرزها و شهرهای مرزی است.
به طور کلی تهدیدات به دو گونه تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی دسته بندی میشوند. در مقوله تهدیدات طبیعی میتوان از زلزله، سیل، کویز زدایی، خسکسالی، تخریب مراتع، تهدیدات بیولوژیک دامی و یا کشاورزی و... نام برد. در زمینه تهدبیدات غیرطبیعی نیز حملات نظامی، وجود باندهای مسلح، و فعالیتهای امنیتی دیگر گشورها را میتوان نام برد.
پدافند غیرعامل به معنی آمادگی و کاهش خسارات در مقابل انواع تهدیدات است. شهرهای مرزی نیز بنا به اهمیت و خصوصیات سوق الجشی همواره در معرض گونههای متنوعی از تهدیدات قرار داشتهاند. در این مقاله سعی شده است با استفاده از الگوهای پدافند غیرعامل سطح آمادگی در شهرهای مرزی را افزایش داده و توانایی مقابله این شهرها را در مقابل انواع تهدیدات بالا ببریم.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ضرورت پدافند غیرعامل:
اولین باری که این مفاهیم تحت عنوان سیاست وارد برنامههای توسعه کشور شد، سیاست هایی بود که مقام معظم رهبری تحت عنوان سیاستهای ابلاغی پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث غیر مترقبه در سال 84 اعلام فرمودند. مروری بر این سیاستها، نشان میدهد که بیش از 60 درصد از این سیاستها مبتنی بر پیشگیری است. مواردی چون کاهش مخاطرات و شناسایی حوادث هم در این سیاست ها مطرح شدهاند.
هر اقدامی است که به طور غیر مسلحانه بتواند آثار یک حمله نظامی و یا جنگ را کاهش دهد - عندلیب ، مطوف ،http://www.paydarymelli.ir - .چند بحث مهم در پدافند غیرعامل مطرح است؛ تهدیدشناسی مناسب یکی از مهمترین مباحث است. پدافند غیر عامل به دو بخش پدافند سخت و پدافند نرم تقسیم میشود. در پدافند سخت از اقدامات سخت افزاری مثل اقدامات مهندسی استفاده مینماییم. پدافند نرم شامل استفاده از تاکتیکهایی است که مشتمل بر برنامهریزی و آماده سازی سیستم و سازمانهاست.
اهداف تحقیق هدف اصلی
پدافندغیرعامل با هدف کلی افزایش بازدارندگی و ارتقاء پایدرای ملی میباشد. مهمترین استراتژی در پدافند غیرعامل تعریف بحران است، به بطور کلی بحران حوادثی است که در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی یا مزمن به وجود می آید ، مشقت و سختی واختلال امنیت ونظم را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می کند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری ، فوری و فوق العاده دارد.
الف - مفهوم پدافند غیرعامل و کارکرد آن در تامین امنیت و پایداری شهرهای ساحلی چیست؟
ب - - مفهوم آسیب پذیری چیست؟
ج - -شناخت مفاهیم پدافند غیرعامل و روشهای پدافند غیرعامل و کاربردهای آن در شهرهای ساحلی
د - -شناخت آسیب پذیری و تهدیدهای شهرهای ساحلی
ه - - دستیابی به راه حل های کاهش آسیب پذیری شهرهای ساحلی با استفاده از پدافند غیرعامل
اهداف فرعی
- شناخت روشهای پدافند غیرعامل در شهرهای مرزهای ساحلی و مولفه های موثر بر آن
- شناخت توان پدافند غیرعامل در سطح آسیب پذیری شهرهای مرزی ساحلی
- شناخت پارامترهای موثر پدافند غیرعامل و نقش آن در تامین امنیت ملی کشور
پیشنیه تحقیق
در خصوص پدافند غیرعامل تاکنون تعدادی از مراکز علمی و تحقیقاتی و همچنین محققین نظامی و غیرنظامی اقدام به انجام مطالعات و تحقیقات مختلف و پراکندهای و بیشماری نمودهاند. این تلاشها عمدتاً حول محور مسائل تخصصی مزایا، روشهای گوناگون، استفاده از استتار ، اختفاء، فریب، پدافند غیرعامل در زیر ساختها، رابطه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران، روشهای مقاوم سازی، ترویج و فرهنگ سازی پدافند غیرعامل در سطح جامعه متمرکز بوده است و بخش محدودی از تحقیقات مربوط نقش و اهمیت شهرهای ساحلی در تامین امنیت کشور و مخصوصاً بررسی الگوهای پدافند غیرعامل در افزایش سطح توان شهرهای ساحلی در مقابل تهدیدات پرداخته شده است.
فرضیه فرعی
با استفاده از تکنیکها و روشهای پدافند غیرعامل میتوان سطح آسیبپذیری شهرهای ساحلی را در مقابل خطرات و حوادث طبیعی و غیرطبیعی به شدت افزایش داد.
نوع و روش انجام تحقیق
با توجه به اینکه هدف از این تحقیق بررسی نقش الگوها و روشها پدافد غیرعامل در افزایش پایداری و توان شهرهای ساحلی و تاثیر آن بر افزایش امنیت و ایمنی در کل کشور است. و نتایج آن مورد نیاز ردههای مختلف نظامی بخصوص تصمیمگیران سطوه راهبردی میباشد و لذا نوع تحقیق کاربردی بوده و دقیقاً بر مبنای نیاز فعلی و آینده سازمانهای نظامی مخصوصاً نیروی انتظامی و یگانهای امنیتی میباشد.
روش و ابزار گردآوری اطلاعات
اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از طرق جستجوی کتابخانهای، اینترنتی، بانکهای اطلاعاتی داخلی و خارجی، به دست آمده است. کتب و مقالات نظریهها و دیدگاهای صاحب نظران و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور و جهان در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته و نظرات صاحب نظران، متخصصان و کارشناسان دفاعی – امنیتی اخذ گردیده است. بر اساس مدل تحلیلی تحقیق نسبت به گردآوری اطلاعات از مبادی زیر به روش کتابخانهای اسنادی اقدام گردید.
- کتب و مقالات علمی
- سایتهای اینترنتی
- تحقیقات انجام شده
- تجربیات دیگر کشورها در خصوص رعایت الگوهای پدافند غیرعامل
ادبیات و مبانی نظری تحقیق
پدافند غیرعامل به عنوان یکی از موثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات همواره مدنظر اکثر کشورهای جهان قرار داشته است .هشت سال جنگ تحمیلی وحملات گسترده دشمن به مناطق مسکونی،تاسیساتی و نظامی تجارب،ضرورت تقویت پدافند غیر عامل را برای نجات جان مردم و به حداقل رساندن خسارات جانی و مالی حفظ پایداری و ادامه زندگی در زمان بحران لازم وضروری میداند .
