بخشی از مقاله
چکیده :
موسسه فرهنگی تبیان با هدف توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در کشور با بهرهگیری از فناوریهای نوین و دسترسی آسان کاربران به منابع مطالعاتی در سال 1382 اقدام به راه اندازی کتابخانه دیجیتالی نمود. در واقع کتابخانه دیجیتالی تبیان یکی از سابقه دارترین کتابخانههای دیجیتالی ایران محسوب میگردد و در زمره اولین کتابخانههای دیجیتالی کشور قرار دارد.
دامنه موضوعی کتابخانه دیجیتالی تبیان عمومی بوده و هم اکنون با بازدید روزانه بیش از 55هزار بازدید جزء پربازدیدترین کتابخانه های دیجیتالی کشور قرار دارد. انعطاف پذیری، انسجام ، یکپارچگی ، و میانکنشپذیری با دیگر نظامهای اطلاعاتی، اتصال به کنسرسیوم محتوای ملی، رابط کاربری سه زبانه - فارسی، عربی و انگلیسی - از اهم قابلیتهای این کتابخانه دیجیتالی است.
ارائه خدمات آگاهی رسانی جاری - CAS - ، نقد و بررسی کتاب، اشاعه گزینشی اطلاعات - SDI - ، ارائه ابزارها و امکانات پژوهشی دیجیتالی برای کاربران، کتابخانه شخصی، سیستم جستجو و مرور، خدمات مرجع - از کتابدار بپرس - و دسترسی رایگان کابران به بیش از 150 هزار منبع الکترونیکی این کتابخانه را در نوع خود در کشور منحصر به فرد کرده است. کتابخانه دیجیتالی تبیان همواره میکوشد تا با درنظر گرفتن نیاز کاربران در فضای مجازی و ارتقاء استانداردهای جهانی مسیر راهبری و توسعه خود را در ارائه بهتر خدمات به کاربران به روز و هموار نماید.
بیان تجربه
کتابخانه دیجیتالی تبیان وابسته به موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان است و در سال 1380 تاسیس شد ودر سال 1381 پایگاه اینترنتی خود را فعال نمود و اکنون در سال 1395 بر اساس ارزیابی که در بهمن ماه در سایت آن صورت گرفت در بین 10 سایت برتر ایران بود ورتبه 817 را در جهان داشت. کتابخانه دیجیتالی تبیان در سال 1382 تاسیس شد ودر سال 95 با آمار بیش از 55000 بازدید روزانه و بیش از 1.5 میلیون بازدید ماهانه فعالیت خود را ادامه میدهد.
.1 کارشناس کتابخانه دیجیتالی تبیان
درپروژه کتابخانه دیجیتالی تبیان چند گام طی شده, برنامه جهت طراحی ,مشاوره با اساتید علم اطلاعات و دانش شناسی ,تدوین چارت, به کارگیری نیروهای متخصص و اینها در قدم قبل از آغاز پروژه صورت گرفته است. یرای خود پروژه رابط کاربری 3 زبان فارسی, عربی و انگلیسی با استاندارهای یونیکد و پشتیبانی هایی که صورت گرفته انجام شده. برای فعالیت در خود این کتابخانه از اصطلاحنامه و مستند مشاهیر استفاده شده اصطلاحنامه فرهنگی اصفا و اصطلاحنامه جامع علوم انسانی به صورت خیلی دقیق پیاده سازی شده و در پشتیبانی این کتابخانه استفاده میشود و از مستند اسامی مولفان و مشاهیر هم به صورت دقیق و روزآمد استفاده میشود. استانداردی که برای توسعه فراداده ها استفاده شده پروتکل z3950 است.
از جمله خدماتی که در طی مسیر توسعه کتابخانه دیجیتالی تبیان مورد بهره برداری و تکمیل قرار گرفته اند عبارتند از:
-رابط کاربری سه زبانه فارسی، عربی و انگلیسی
کتابخانه دیجیتالی تبیان ضمن پشتیبانی از ذخیرهسازی اطلاعات به کلیه زبانها با استفاده از استاندارد UNICODE از رابط کاربری سه زبانه انگلیسی، فارسی و عربی برخوردار است و این امکان را به کاربران میدهد که علاوه بر ذخیره و بازیابی اطلاعات به کلیه زبانها، رابط کاربری نرمافزار را نیز به یکی از سه زبان انتخاب نمایند.
-بهینه سازی سیستم جستجو و مرور
به منظور دسترسی و بازیابی اطلاعات، علاوه بر سیستم جستجو که بصورت پایه، پیشرفته، خبره، عبارتی و... در کتابخانه دیده شده است از روش سیستم مرور نیز برای کشف و بازیابی اشیای دیجیتالی نظامهای اطلاعاتی استفاده میشود. مرور عبارت است از کشف عناصر فرادادهای، پارههای اطلاعاتی، و اشیای محتوایی، از طریق یک نظام مسطح یا سلسله مراتبی که بر اساس نظم الفبایی، ساختاری منطقی، و ... مرتب شدهاند. فناوری فرامتن وب، بسیار بر گسترش این سیستمها تاثیر گذار بوده است و از مهمترین مزایای این سیستمها میتوان به پیگیری منطقی و نظاممند شناسهها، و رهایی از اشکالات تایپی اشاره نمود. مرور براساس عناوین، موضوع و پدیدآورندگان - حقیقی و حقوقی - انواع نظام مرور در کتابخانه تبیان است.
-خدمات مرجع - از کتابدار بپرس
در این نوع خدمات کاربران میتوانند بصورت حضوری - ارتباط آن لاین - و غیر حضوری - از طریق ایمیل یا فرم اینترنتی در سایت - هر سوال یا نیاز اطلاعاتی خود را با کتابداران مرجع - که برای این کار آموزش های خاص دیده اند - درمیان گذاشته و پاسخ مربوطه را دریافت نمایند.
-اشاعه گزینشی اطلاعات - SDI -
بر اساس علاقه مندیهای پژوهشی کاربران که در قالب کلیدواژهها و اصطلاحات در پروفایلهای آنها موجود است، جستجوهایی خودکار در سیستم کتابخانه انجام شده و منابع جدید مرتبط - که به تازگی به پایگاههای کتابخانه اضافه شده - به اطلاع کاربران از طریق پیامهای ارسالی به پروفایلها میرسد. بدین ترتیب کاربران به صورت مرتب - روزانه، هفتگی، و ... - از جدیدترین منابع مرتبط به حوزه - های - موضوعی مورد علاقه خود آگاه شده و به این منابع مراجعه مینمایند. این نوع سرویس طرفداران بسیاری در کتابخانهها دارد و میزان مراجعات به کتابخانه را به طور چشمگیری افزایش میدهد.
-آگاهی رسانی جاری - CAS -
شبیه به سرویس قبلی است. با این تفاوت که مخاطب آن همه کاربران کتابخانه هستند و در قالب منابعی چند ارائه میشود. مانند ایجاد گزینه تازههای کتابخانه، ارسال عناوین منابع، تصمیمات، تسهیلات، و خدمات جدید کتابخانه به کل کاربران از طریق ارسال پیام به پروفایلهای آنها یا اعلام عمومی در صفحات اصلی کتابخانه.
-ارتقاء کتابخانه شخصی و افزودن امکانات پژوهشی و مدیریت شخصی منابع
در حال حاضر نرم افزارهایی کارآمد و سهل الاستفاده و جذاب برای مدیریت اطلاعات شخصی کاربران گسترش یافتهاند. این نرم افزارها ضمن امکان ذخیره، طبقهبندی، تسهیل و تسریع دسترسی اطلاعات، در فرایند مدیریت پژوهش نیز استفاده میشوند. یعنی کاربر میتواند از اولین گامهای پژوهش - جستجوی منابع مورد نیاز و گردآوری آنها - تا تهیه کتابنامه - به انواع فرمتهای استاندارد و بینالمللی - از محیط آنها بهره مند گردد.
در کتابخانه جدید تبیان امکان "کتابخانه شخصی" نمونه ای جذاب و پرکاربرد از این نوع نرم افزارهاست. از ویژگی های برجسته این بخش میتوان به دستهبندی منابع براساس علاقمندیها، ایجاد و مدیریت پروژه پژوهشی، ارجاع به علامتگذاری های منابع، نظرات، یادداشتها، نقدو بررسیها، منابع ارسالی، منابع پیشنهادی، انواع آمار کاربری و دسترسی به آرشیو تمامی فعالیت هایی که کاربر درکتابخانه انجام داده است اشاره کرد.
