بخشی از مقاله
چکیده
جایگاه ویژةتاریخ جهانگشاي جوینی در ادبیات فارسی، باعث شدهاست که با گذر زمان، پژوهشها و تحقیقات انبوهی در قالب پایان نامه، کتاب و مقاله، در زمینهها و جنبههاي گوناگون آن انجام گیرد. لذا شناخت اغلب پژوهشهایی که در این زمینه انجام شدهاست، ضروري به نظر میرسد. برهمین اساس این مقاله در جهت پیشبرد و سهولت پژوهشهاي آینده، به شیوةکتابخانه-اي- بنیادي و روش الفبایی تنظیم شدهبهومعرّفی وتوصیف و نقد برخیکتابها، مقالهها وپایان-نامههاي مربوط به موضوع پرداختهاست، و براساس آن میتوان دریافت که پژوهشهاي انجام گرفته در این باره از نظر ساختاري، تاریخی و محتوایی به چند دسته تقسیم میشوند و میزان پراکندگی آنها چگونه است.
مقدمه
امروزه انجام پژوهشهاي جدید و کارآمد در حوزههاي مختلف علم، بستگی به آشنایی و اطلّاع یافتن پژوهشگر از پژوهشهاي انجام گرفته دارد و کتابشناسی علمی است که به این موضوع میپردازد. کتابشناسی» به عنوان یک هنر، عبارت است از راه و رسم تحصیل اطلاعاتی دربارة کتابها و تحقیق و توصیف آنها و بالأخره عرضه کردن آن به صورتمرتّب و منطّم و هم چنین سیاههاي از نام و مشخّصات ثبت شدة؛ کتابها. - «عبدي و دیگران، - 22 :1391 به عبارت دیگر، وسیله تحقیق و تجسس وشناخت آثار چاپ شدهاست.
این امر در قرن بیستم به دلایلی، اهمیت ویژهاي یافت: یکی احتیاج به ساز و کاري مؤثّر در ثبت و ارائه اسناد و وثایق ارتباط انسان در عصر جدید در مواجهه با پیشرفت وسیع نشر و دیگر نیاز کشورهاي پیشرفته به دستیابی اطلاعات علمی و فنّاورانه. - الهوش، علینقیان، - 51 :1383 کتابشناسی نیز در قرن اخیر در حوزة زبان و ادب فارسی، به سبب گسترده بودن حوزههاي پژوهش، بالا رفتن آمار پژوهش، جلوگیري از تکرار پژوهش و تکامل بخشیدن به این امر به مرحله ضرورت رسید که باعث شد؛ بزرگانی چون ایرج افشار، احمد منزوي، آقابزرگ تهرانی، خانبابامشار و محمد تقی دانش پژوه،کتابشناسیهاي بزرگی تألیف کنند.
این امر کم تخصصیتر شد وباعث شد کتابشناسیهایی بامحوریت افراد یا کتابها و یا موضوعی خاص داشته باشیم. در پژوهش حاضر نیز به خاطر ارزشمندي کتاب تاریخ جهانگشاي جوینی که از کتابهاي درجه اول ادب فارسی شمرده میشود و پژوهشهاي زیادي بر روي آن انجام شدهاست؛ سعی در معرّفی کتابشناسی مستقیم - پژوهشهایی که به طور مستقیم به این امر پرداختهاند - و کاملی از این اثر سترگ ادب فارسی داریم. هر چند ممکن است منابعی از قلم افتاده باشد. در ضمن مقدبهمه علّامه قزوینی بر این کتاب و محتوایمقالههایی که از سال 1390تاکنون انجام شده است، اشاره میشود.
-1-1 بیانمسئله
تاریخ جهانگشاي جوینی از جمله کتابهاي درجه اول ادب فارسی به شمار میرود که در دورة مغول-که از دورههاي تاریک ادب فارسی به شمار میآید-به قلم عطا ملک جوینی، مورخ و نویسندة بزرگ قرن هفتم نوشته شده است. مطالب آن در نهایت اتقان و استحکام است و پژوهشهاي زیادي بر روي آن انجام گرفته-است. بنابراین شایسته و سودمند است که کتابشناسی این اثر سترگ ادب فارسی شناخته شود. این مقاله به دنبال این هدف است که پژوهشهاي انجام گرفته بر روي این اثر سترگ را، به لحاظ کمی توکیفیت نشان بدهد تا راهنماي پژوهشهاي آینده باشد و امر پژوهش بر روي این کتاب را سهولت بخشد.
-2-1 پیشینه تحقیق
درعصر حاضر کتابشناسی یکی از اقدامات اساسی در هر حوزة علمی به شمار میآید و پژوهشهاي فراوانی تحت عنوان کتابشناسی در حوزههاي مختلف علممانند: هنر، ادبیات، دین و... انجام شده است. فایدة این نوع کتابشناسیها این است که پژوهشگران میتوانند از تمام منابع موجود، در تحقیق مورد نظرشان براي تدوین اثري جامع استفاده کنند. - ستوده، 218 :1377ام - ا در خصوص تاریخ جهانگشاي جوینیکه تحقیقات گستردهاي بر روي این اثر به عمل آمده است، تاکنون کتاب شناسیاي به صورت منسجم فراهم نشده است، برهمین اساس این تحقیق شکل گرفته است.
