بخشی از مقاله
چکیده
مسأله این پژوهش بررسی رابطه کرامت انسانی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است. رهاورد پژوهش این است که کرامت انسانی از عناصر ماهوی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت میباشد. در پیشرفت مطلوب لحاظ ساحتهای مادی و معنوی، استعدادهای فطری، طبیعی و غریزی انسان بایسته است و غفلت از ساحتهای فوق آثار زیانباری مانند از خود بیگانگی انسان، انحطاط اخلاقی، تحقیر و اسارت ملتهای عقب نگه داشته شده، تخریب محیط زیست، شکاف طبقاتی و نا امنی بینالمللی را داشته است در الگوی پیشرفت رفاه مبتنی بر مناسبات اراده آزاد انسانی برساخته بر کرامت انسانی مطلوب و مشروع است و تنظیم مناسبات کریمانه فقط با استعانت از عقل و وحی انسانشناس میسر است.
در الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی ثروت، قدرت، لذت جنبه ابزاری داشته هدف غایی کمال حقیقی انسان است و ایران به عنوان ظرف این پیشرفت و الگوی پیشرفت اسلامی مظروف آن و ویژگیهای ایرانی مانند غیرت دینی، خردورزی، حق طلبی، انسجام ملی، منابع طبیعی و انسانی مستعد و موقعیت استراتژیکی جهانی، منطقهای بستر پیشرفت بوده و مؤلفههای آن خردمحوری، اخلاقمحوری، عدالتمحوری، استکبارستیزی و امنیتمحوری در حوزه ملی و بینالمللی و شاخصهای این الگو را میتوان درنهاد فقاهت دینی، نهاد خانواده، نهاد جهاد و شهادت، حاکمیت دینی، صلحگرایی، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، رسمیت عقل و نقل در تفسیر زهد و دنیا در حوزههای سیاسی اجتماعی فرهنگی و بینالمللی برشمرد.
مقدمه
پژوهش حاضر در صدد بررسی و ارزیابی مبانی نظری و ارایه الگوهای عملی پیشرفت اسلامی ایرانی بر مبنای انسان شناختی و کرامت انسانی می باشد مدعی ما در این نوشته این است هر چند پیشرفت و توسعه امروزه به عنوان یک دست آورد بشری مبنای دسته بندی ملتها و مشروعیت ارزش گذاری و دخالت در حوزه بین المللی گشته است اماآیا الگوهای پیشرفت موجود وارداتی مطلوب و مشروع هستند؟در صورتی که پاسخ منفی است آیا امکان تدوین الگوی پیشرفت اسلامی ایران وجود دارد؟
آیا ایرانی بودن ظرفیت تدوین الگوی تمدنی و فراملی را دارد و آیا ملیت ایرانی با اسلامی بودن سازگار است.فرضیه مقاله امکان سنجی و ضرورت ارائه الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی مبتنی بر کرامت انسانی است.
.2 ضرورت طرح الگوی سلامی ایرانی پیشرفت بر مبنای کرامت انسانی
توسعه به عنوان یک فرایند تحول باید در خدمت انسان و ابزاری جهت شکوفایی انسان باشد برای نقد و ارزیابی ماهیت پیشرفت در ادبیات سیاسی جهان و بررسی الگوی پیشرفت در دنیای معاصر توجه به کرامت اسانی به عنوان یک معیار ارزیابی عقلانی و مشروع بایسته است.
از منظر اندیشمندان اسلامی الگوی پیشرفت غربی، یک الگوی ناموفق است. ؛ دنیای نوین با بحران معرفت، بحران معنویت، بحران امنیت روانی، بحران هویت، بحران امنیت بین المللی و زیست محیطی مواجه است. امروزه طمآنینه و آرامش روحی از انسان سلب شده و آینده در پیش روی او تیره جلوه میکند. اصالت لذت ، بحران اخلاقی را برای بشر به ارمغان آورده است.
نابودی ارزش ها و فرو پاشی نهاد خانواده ،دوری از معنویت، ، فساد، محصول الگوی پیشرفت غربی است..مناسبات مبتنی بر حقانیت قدرت، امنیت حقوقی را از میان برده است ،ملتهای ضعیف در برابر ابر قدرتها ودولتها و ضعیفان در چنگال قدرتمندان گرفتار آمده، امنیت و آسایش خود را از کف داده اند. این همان پیشرفت و توسعهای است که توانسته است گروههای معدود و انگشت شماری از خانوادههای ثروت را به ثروت برساند؛ اما ملتهای دیگر را دچار اسارت و تحقیر و استعمار کرده است
.3پیشرفت چیست؟
پیشرفت، تحول بلند مدت و همه جانبه ساختاری و کیفی درون یک نظام اجتماعی است که نیازهای رو به گسترش جامعه را با روش عقلانی تا حدی که امکان دارد تامین نماید.
پیشرفت مطلوب و مشروع برخورداری پایدار و روز افزون بشری از مکنت و معیشت قرین با عزت و کرامت و برقراری مناسبات آزاد و شرافتمندانه ای برخواسته از اداره و انگیزه های انسانی است که معیار تنظیم روابط و این مناسبات بر حقوق و حدود الهی استوار استنه صرف رشد اقتصادی و نه گذر از سنت به تجدد نه حتی نوسازی و دگرگونی اجتماعی به عبارت دیگر پیشرفت مطلوب توسعه همه جانبه ی متوازن است نه توسعه ای که در آن نگاه به انسان ابزاری بوده و تامین رفاه و لذات یک گروه یا ملتی به قیمت رنج و الم گروهی دیگر حاصل گردد
.4 کرامت انسانی مبنای انسان شناختی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت:
یکی از مبانی انسان شناختی در طراحی الگوی پیشرفت لحاظ کرامت انسانی است الگوی اسلامی پیشرفت بر مبانی انسان شناختی اسلامی در چارچوب حقوق و اخلاق اسلامی مبتنی میباشد. تفاوت درمبانی انسان شناختی در چارچوب حقوق و حدود اسلامی موجب تفاوت در تبیین و تحلیل وضعیت موجود جوامع اسلامی و تبیین وضعیت مطلوب و راهبردها می باشد . بر این اساس باید پیشرفت را با الگوی اسلامی ایرانی طراحی کرد اسلامی به این معنا که بر مبانی نظری و فلسفی اسلام و مبانی انسان شناختی اسلام استوار است. ایرانی است چون این ملت ظرف تحقق بخش این پیشرفت است و چون فکر و ابتکار ایرانی، این را به دست آورده؛ اسلام در اختیار ملتهای دیگر هم بود. این ملت ما بوده است که توانسته است یا میتواند این الگو را تهیه و فراهم کندپس الگوی اسلامی ایرانی است.. - مقام معظم رهبری - لذا مهندسی مدل پیشرفت اسلامی بر بنیان کرامت انسان در اهداف ، ابعاد و راهبردها و راهکارها با پیشرفت غربی تفاوت دارد
.5 انسان در نگاه اسلام و غرب
انسان در نگاه غربی، یک موجود مادی محض بوده هدف او لذتجویی، کامجویی، بهرهمندی از لذت های زندگی دنیاست، لذا محور پیشرفت و توسعه در غرب ،انسان سودمحور است. بنابر این مدل مطلوب توسعه باید در راستای تامین اهداف و بعد مادی او طراحی شود . در جهانبینی غربی، ثروت ، قدرت و علم، اهداف توسعه یک کشور می باشند. هر چند انسانها تحقیر بشوند، ملتها تحقیر بشوند، میلیونها انسان در جنگها لگدمال بشوند و کشته بشوند، برای اینکه کشوری به قدرت یا به ثروت برسد
انسان در منطق اسلام موجودی است مرکب از دو بعد مادی و روحی ، فطرت و طبیعت که کمال او به رشد هماهنگ و همراه با سلامت این دو بعد است . صفات برین انسانی مانند حقیقت طلبی و کمال خواهی برآیند فطرت انسان و کشش ها و کنش های مادی و حیوانی برآیند طبیعت اوست .قرآن برای روح اصالت قائل است ، حقیقت و هویت اصلی انسان را مربوط به روح مجرد او می داند و بیان می دارد آنچه انسان را از حیوانات متمایز ساخته روح الهی است که در او دمیده شده زیرا این بعد از انسان است که به دلیل انتساب به خداوند به مقام تشریف نائل شد و به یمن آن از حیوان و ملک برتر نشسته و قابلیت جاودانگی دارد
اسلام حیات مادی انسان و تمتع از سعادت مادی را سعادت و حیات حقیقی نمی شمارد بلکه حیات حقیقی او را جامع ماده و ماوراء ماده می شمرد پس انسان باید تحت نظام زیستی و تربیتی در آید که با ذات او سازگار بوده نیازهای فطری و جسمی او را شناخته و توإما تامین گردد . در جهانبینی اسلام، ثروت ، قدرت و علم، ابزار و وسیله برای تعالی انسان می باشند.
نظام حیاتی مطلوب انسان اسلامی نظامی است بر ساخته بر کرامت ذاتی او بوده بتواند مبنای تحصیل کرامت و کمالات اکتسابی او قرار گیرد. .بهره مندی انسان از موهبت عقل و اختیار از سویی و شانیت خلافت الهی بشر از سوی دیگر اقتضا می کند انسان در تدبیر حیات فردی و جمعی خود به نحو متناسب و شایسته از عقل و وحی بهره گیرد. از دیدگاه اسلام طرد عقل به معنای انکار انسان و ترک وحی به معنای انکار خدای انسان است.. در طراحی و تدبیر حیات مطلوب انسان تنها راه نهادینه ساختن روابط عادلانه ، قانون گذاری مناسب و اجرای درست ان است صد البته در مرتبه قانون گذاری هماهنگی قانون با طبیعت و فطرت انسان و مقتضیات زندگی جمعی و تربیتی او لازم است که این از عهده انسان خارج است و نیازمند وحی می باشد
1.5 کرامت انسان
انسان به خاطر احراز صفت عقل و اختیار دارای کرامت است.امام علی - ع - خطاب به فرزندش می فرمایند:
واکرم» نفسک عن کل دنیه و ان ساقتک الی الرغائب فانّک لن تعتاض بما تبذل من نفسک عوضاً و لا تکن عبد غیرک و قد جعلک االله حرا؛ نفس خود را از هرگونه پستیها بالاتر بدار، اگرچه تو را به آنچه میل داری برساند؛ زیرا تو در برابر آنچه که از اشرف نفس خود از دست میدهی عوض نخواهی گرفت و هرگز بندهدیگری مباش، زیرا که خدا تو را آزاد آفریده است..
«در حکمرانی نیز با توجه به اصل کرامت به کارگزاران خود فرموده است: »واشعر قلبک الرحمه للرعیه و المحبه لهم و اللطف بهم و لاتکونن علیهم سبعاً ضاریا تغتنم أکلهم، فإنهم صنفان أمّا أخ لک فیالدین أو نظیر لک فی الخلق؛ - مالک - رحمت و محبت و لطف بر مردم جامعه را به قلبت بفهمان - به طوری که آن را دریافت کند نه اینکه در حد یک تصور ذهنی بماند - برای آنان درندهای خونخوار مباش که خوردن آنان را غنیمت بشماری زیرا مردم بر دو صنفاند: یا برادر دینی تو هستند، یا نظیر تو در خلقت همنوع تو میباشند.
2.5 انواع کرامت انسانی
در دین مبین اسلام دو نوع کرامت برای انسانها ثابت شده است:
الف- کرامت ذاتی: ویژگی و حیثیتی که تمام انسانها به جهت داشتن توانایی های عقلی فکری و روح الهی به طور فطری از آن برخوردار هستند کرامتی که همه انسانها مادامی که خود با اختیار خود به جهت ارتکاب خیانت و خباثت نسبت به خود و دیگران، آن را از خود سلب نکنند.
ب- کرامت اکتسابی: این کرامت که از به کار انداختن استعدادها و نیروهای مثبت در وجود آدمی و فعالیت در مسیر رشد و کمال ناشی می گردد. این نوع کرامت اختیاری است که ارزش نهایی و عالی انسانی مربوط به این کرامت است.
در تعالیم اسلام به این نوع کرامت نیز پرداخته است و به آدمیان توجه داده است که همه نیروها و استعدادهای مثبتی که خدا به انسانها داده، مقتضی کرامت انسانی است
