بخشی از مقاله
چکیده
شیوع و گسترش بیماری های تغذیه ای در جوامع و تخریب زیست محیطی حاصل از کشاورزی مرسوم، کارشناسان را بر آن داشت تا به دنبال راهکاری باشند تا سلامتی جامعه انسانی و محیط زیست بیش از پیش حفظ گردد. در نهایت بهترین راه را کشت محصولاتی با استفاده از حداقل موارد افزودنی - انواع سموم دفع آفات، کودهای شیمیایی و ... - یافتند که به کشاورزی ارگانیک معروف گردید.
طبق برنامه ریزی های سازمان های بین المللی کشورها می بایست جهت سلامت محیط زیست و جوامع بشری در راستای توسعه کشاورزی پایدار، بر پایه تولید محصولات ارگانیک سیاست گذاری نمایند و کشور ما نیز از این مسئله مستثنی نبوده و برای عقب نماندن از این قافله جهانی و توان رقابت در عرصه تجارت محصولات کشاورزی و سلامت جامعه ملزم به اجرای این سیاست ها می باشد.
اما محصولات کشاورزی مرسوم هر چند کیفیت محصولات ارگانیک را ندارند اما به سبب تولید بیشتر و ظاهری زیباتر توانسته علیرغم آگاهی نسبی مسئولان، تولید کنندگان و مصرف کنندگان از تبعات استفاده از محصولات مرسوم، چندان رغبتی به خرید این محصولات نشان ندهند. مسئولان خود را متولی تأمین مواد غذایی برای مردم می دانند و تولید کنندگان تصور می کنند که با فروش میزان کم تر محصول سود کافی نصیب آن ها نمی شود.
از طرفی مصرف کنندگان علاقه ای به پرداخت هزینه بیشتر برای محصولات کشاورزی ارگانیک ندارند. هدف این مقاله تحلیلی که به روش اسنادی تهیه گردیده به بررسی علل و ارائه راهکارهایی جهت رفع موانع توسعه کشاورزی ارگانیک می پردازد که می توان به آموزش های عمومی و ضمن خدمت تولید کنندگان و مسئولین، تبلیغات رسانه ای برای عموم و اعطای یارانه جهت کاهش قیمت و پایین آوردن هزینه های تولید اشاره نمود.
مقدمه:
کشاورزی مرسوم بر استفاده زیاد نهاده های کشاورزی مانند نهاده های شیمیایی و ماشین آلات کشاورزی استوار است و هدف نهایی آن حداکثر عملکرد بدون توجه به پیامدهای دراز مدت کاربرد این نهاده ها و عملیات می باشد - جعفری و حیدری فنونی، . - 1392 اثرات نامطلوب استفاده از سموم و کودهای شیمیایی، هورمون ها و ... در تولید محصولات کشاورزی و اثرات مضر باقی مانده این مواد در تولیدات کشاورزی بر روی سلامتی انسان در کشورهای صنعتی پیشرفته موجب تحول کشاورزی در جهتی کاملاً متضاد با روش کشاورزی مدرن و جلوگیری از مصرف هر گونه سموم و مواد شیمیایی و یا نهاده های سنتز شده در تولید
محصولات کشاورزی شده است.
این مسئله محدود به کشورهای پیشرفته نشده و هم اکنون در غالب کشورها کم و بیش در حال انجام و توسعه است. در ایران هم بسیاری از تولیدکنندگان سبزیجات از مواد شیمیایی به میزان زیاد استفاده می نمایند، اما این میزان استفاده در حد سلامت غذایی یا سطح مناسب نمی باشد، مضافاً بر این که گزارشات متعددی از باقی ماندن مواد شیمیایی در سبزیجات گزارش شده است . - Alizadeh et al., 2008 -
مواد و روش ها
مقاله حاضر از نوع مطالعات تحلیلی است که به روش اسنادی تهیه شده است0برای تهیه این مقاله از بررسی مطالعات کتابخانه ای، بررسی های اینترنتی و بررسی و تحلیل نظرات نویسندگان گذشته مورد توجه قرار گرفته است. محصولات سالم یا ارگانیک محصولاتی هستند که بر اساس حداقل بهره برداری از نهادهای غیر طبیعی، مصنوعی، غیر بیولوژیک و ناسازگار با سلامت انسان و محیط زیست تولید می شوند. البته طبق استانداردهای ملی آمریکا در سال 1996 کشاورزی ارگانیک به یک نظام مدیریت اکولوژیکی که به تقویت و گسترش تنوع زیستی و چرخه های بیولوژیکی و فعالیت های بیولوژیکی خاک بپردازد، اطلاق می شود.
نظام مزبور بر پایه حداقل بهره مندی از نهاده های خارج از مزرعه و نیز اقدامات مدیریتی برای بازسازی، نگهداری و تقویت توازن اکولوژیکی بنا شده است. از سویی دیگر طبق تعریف سازمان ملل در سال 1986 امنیت غذایی عبارتست از دسترسی همه مردم به غذای کافی در تمام اوقات برای داشتن یک جسم. مطابق این تعریف موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری در دریافت غذا سه عنصر اصلی است - جعفری و حیدری فنونی، . - 1392 IFOAM اصولی را جهت کشاورزی ارگانیک تبیین نموده است - IFOAM, 2006 - که عبارتند از:
· تولید غذا با کیفیت مطلوب و به مقدار کافی،
· برهمکنش و کاربرد رهیافت ها و چرخه های زیستی،
· ایجاد بوم سازگان های آبی پایدار و با ثبات،
· حفظ و بهبود باروری خاک در دراز مدت،
· حداکثر کاربرد منابع تجدیدپذیر محلی در کشت بوم ها،
· ایجاد توازنی پایدار بین تولید زراعی و پرورش دام،
· پرورش دام با رعایت نیازهای اولیه و کنش های رفتاری طبیعی آن ها،
· کمینه سازی انواع آلودگی های ناشی از سامانه کشاورزی،
· فراوری محصولات ارگانیک با بهره گیری از منابع تجدیدپذیر،
· تولید محصولات آلی کهکاملاً تجدیدپذیر زیستی باشند. - امیری و همکاران، - 1391 جهت لحاظ اصول فوق به طور ناخواسته ممنوعیت هایی پدیدار می گردد که می توان به صورت ذیل بیان نمود:
➢ ممنوعیت استفاده از علف کش ها، آفت کش ها و کودهای شیمیایی
➢ ممنوعیت استفاده از فرآورده های ژنتیکی در هر شکل - از قبیل بذر، مایه تلقیح بذری، غذای دام و غیره -
➢ ممنوعیت استفاده از فاضلاب شهری به منظور اصلاح خاک
➢ ممنوعیت دگرگونی های ژنتیکی
در سال 2010، ایران دارای 47956 هکتار زیر کشت محصولات کشاورزی ارگانیک بوده که از این مقدار 40700 هکتار مربوط به برداشت از عرصه طبیعی - Wild Collection - و 7256 هکتار مربوط به اراضی کشاورزی - Agricultural Land - اختصاص داشته است - Willer and Kilcher, 2012 - بر اساس آمار سال 2012 میزان اراضی تحت کشت محصولات ارگانیک در قاره های مختلف جهان ، آمریکای شمالی 3 میلیون هکتار ، اروپا 11.2 میلیون هکتار ، آسیا 3.2میلیون هکتار ، آمریکای لاتین 6.8 میلیون هکتار ، آفریقا 1.1 میلیون هکتار ، اقیانوسیه 12.2 میلیون هکتار بوده ا ست.
