بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه سهم روستایی در ایران %31 از کل جمعیت کشور می باشد. و همچنین از کل سطح زیر کشت محصولات کشاورزي در ایران 75 درصد در نواحی روستایی قرار دارند، بی شک توسعه روستا ها در این کشور از طریق توسعه کشاورزي به ویژه کشاورزي پایدار م یتواند در رشد اقتصاد کشور تاثیر گذار باشد. هم اکنون سطح زیر کشت محصولات کشاورزي در ایران معادل 16.2 میلیون هکتار می باشد که %17 این رقم به صادرات محصولات باغی اختصاص دارد. براي توسعه پایدار روستاهاي ایران باید به دو موضوع گسترش خاك و کاشت حفاظتی و دیگري به موضوع توسعه کشت محصولات ارگانیک و سالم توجه داشت.
در همین راستا در این تحقیق سعی بر آن شده است، که چالش ها و راهکارهاي توسعه این سیستم هاي کاشت در کشاورزي ایران بررسی گردد. نتایج تحقیقات نشان داد که توسعه کشت محصولات ارگانیک در ایران عمدتا در بخش محصولات گلخانه اي و مقدار کمی از محصولات باغی بوده است. به نحوي که تقریبا 114.000 هزار هکتار سهم بخش زراعت از تولید به شیوه ارگانیک و 126.000 هکتار سهم بخش باغی و گلخانه اي بوده است. همچنین نتایج نشان می دهد که سطح زیر کشت محصولات به روش حفاظتی در طی هشت سال اخیر در ایران رشد چشمگیر و بالایی داشته است به نحوي که در سال 2011 به 300.000 هزار هکتار رسیده است.
عدم آشنایی کشاورزان با روش هاي نوین خاك ورزي و کشت و عدم توسعه و ترویج نتایج مفید محصولات ارگانیک در بین مصرف کنندگان از موانع رشد سریع و توسعه کشاورزي سالم و ارگانیک می باشد. تا کنون 154 کشور در لیست تولید کنندگان این محصولات قرار گرفته است که متاسفانه نام کشور ایران به دلیل عدم بحث استاندارد سازي و عدم وجود استاندارد سازي و عدم وجود استانداردها هنوز در لیست قرار نگرفته است. انتخاب و کاربرد ترویج صحیح ماشین ها و ادوات و شناسایی استانداردهاي لازم براي تولید محصولات ارگانیک و همچنین اتخاذ سیاست هاي مناسب از سوي دولت می تواند نقش مهمی در توسعه پایدار کشاورزي در ایران داشته باشد..
مقدمه
افزایش جمعیت جهان بر فشار بر روي منابع خاك به ویژه با اعمال روشهاي نادرست زراعی تامین غذا را حداقل در قسمتی از جهان با بحران مواجه ساخته است. باید پذیرفت که منابع غذایی زمین نامحدود نبوده و از اینرو براي ادامه حیات زمین و موجودات ساکن بر روي آن راهی جز تمسک به کشاورزي پایدار نخواهیم داشت. در کشاورزي مفهوم پایداري با توجه به دیدگاههاي مختلف متفاوت بوده و ممکن است از دیدگاه اقتصادي, سیاسی, اجتماعی و یا فرهنگی مد نظر باشد.
توجه به مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی یکی از اهداف عمده کشاورزي پایدار تلقی می شود. براي حصول به کشاورزي پایدار هم در زمینه تولیدي و هم در زمینه محیط زیست باید خاك را بعنوان پایه اصلی تولید در نظر گرفت. بطور کلی فرسایش مهمترین عامل در ارتباط با محیط زیست, کاهش حاصلخیزي و نابودي خاك محسوب می شود. از اینرو کشاورزي پایدار زمانی حاصل می شود که فرسایش خاك تقریبا متوقف و یا نرخ فرسایش از میزان خاکزایی کمتر باشد.امروزه با افزایش تولید کشاورزي به جهت رفع نیازمندي هاي رو به رشد جمعیت در حال گسترش ، نگرانی در مورد آینده تامین غذا براي مردم مطرح گردیده است .
آلودگی هاي آب ، خاك ، هوا و فرسایش خاك ، مقاومت آفات به سموم و گسترش کود شیمیایی سبب گردیده. جهت حفظ منابع زراعتی که به هر صورت در عین پایین بودن بازده سلامتی آتی بشر را تضمین می کند.که بر این اصل استوار است: از لحاظ اکولوژیکی مطلوب، از نظر اقتصادي سودمند، از لحاظ اجتماعی مورد قبول باشد. روشی تلفیقی وخود نظم و جهت دار است و تاکید آن بر روي حداکثر رساندن عملکردها نیست بلکه بهینه شدن استفاده از نهاده ها در یک دوره طولانی را مد نظر قرار دارد.
به دلیل وجود فشار هاي اقتصادي و زیست محیطی کشاورزي حفاظتی در زمینه هاي کوچک و بزرگ در آمریکاي جنوبی از دهه 30 آغاز شد وبه سرعت توسعه یافت.
کشاورزي حفاظتی راهکاري براي توسعه پایدار کشاورزي
توجه به بحث هاي توسعه باعث مطرح شدن مفهوم توسعه صنعتی کشاورزي شد. در نتیجه استفاده از تکنولوژي هاي نوین، مشکلات زیست محیطی زیادي پدیدار شد که باعث ارائه تفکر توسعه پایدار از طرف سازمان ملل متحد به عنوان دورنماي کشاورزي گردید. توجه به توسعه پایدار در بخش کشاورزي، باعث مطرح شدن مفهوم کشاورزي پایدار شد. در این راستا، کشاورزي حفاظتی به عنوان مجموعهاي از روشها شامل نگهداري بقایاي گیاهی در سطح خاك، تناوب زراعی، کاربرد کود سبز و کنترل عبور و مرور ماشینهاي کشاورزي در جهت دستیابی به توسعه پایدار کشاورزي معرفی شده است.
این مقاله به شیوه مطالعه کتابخانه صورت گرفته و هدف آن بیان مزایاي کشاورزي حفاظتی به عنوان راهکاري براي دستیابی به توسعه پایدار کشاورزي می باشد. نتایج نشان داده است که کشاورزي حفاظتی از طریق حفظ بقایاي گیاهی، افزایش مقدار مواد آلی خاك، جلوگیري از فرسایش در اراضی دیم، از بین بردن علفهاي هرز، کاهش هزینه ها و کاهش مصرف سوخت - 3 میلیون هکتار از اراضی کشاورزي زیر پوشش طرح کشت حفاظتی قرار میگیرند. که اجراي طرح خاكورزي حفاظتی در زمینهاي کشاورزي، سبب افزایش 30 درصدي درآمد کشاورزان میشود، و همچنین این اقدام سبب صرفهجویی و کاهش 40 درصدي در مصرف سوخت کشاورزان میشود - ، حفظ رطوبت خاك و احیاء اراضی کم بازده باعث دستیابی به توسعه پایدار کشاورزي می شود.
در این راستا، ترویج و آموزش شیوه هاي کشاورزي حفاظتی در بین کشاورزان، مستلزم همکاري سازمان هاي اجرایی مسئول، دانشگاه ها و تشکل هاي مرتبط با کشاورزان می باشد. خاك به عنوان یکی از منابع اساسی با سرعت تجدید پذیري پایین نیاز به مدیریت و حفاظت دارد. مدیریت پایدار خاك نوعی مدیریت خاك است که تامین کننده نیازهاي فعلی باشد بدون اینکه توانایی نسل هاي آتی را براي تامین نیازهاي خود از آن خاك، به مخاطره بیاندازد. پایداري خاك ممکن است بوسیله کشت بی رویه، کاهش یا افزایش کیفیت آب، کم یا بیش کود دهی، بی توجهی به استفاده از آفت کش ها، قادر نبودن به حفظ سطح ماده آلی خاك و پاك کردن پوشش گیاهی طبیعی تهدید شود.
این موارد ممکن است از طریق فرآیندهاي فیزیکی و شیمیایی - مثل فرسایش، شور شدن و بیابانی شدن - و یا فرآیندهاي بیولوژیک - مثل کاهش حاصلخیزي خاك - پایداري خاك را تهدید کنند - ابوت و مورفی، . - 1386خاك ورزي از جمله عوامل مدیریتی است که می تواند موجب تخریب یا بهبود ساختمان خاك شود. خاك ورزي عبارت است از به هم خوردگی فیزیکی خاك، که به منظور تهیه بستر کشت، حفاظت آب و خاك، از بین بردن فشردگی خاك، کنترل علفهاي هرز، دفن بقایاي گیاهی، اختلاط کود و اصلاح کننده ها با خاك و تسهیل نفوذ ریشه صورت می گیرد
روش هاي کم خاك ورزي به عنوان روش هاي حفاظت کننده خاك با بجا گذاشتن بقایاي گیاهی و تمرکز مواد آلی در سطح خاك، پوشش لازم براي جلوگیري از فرسایش خاك را مهیا می نمایند. کاشت مستقیم بذر بدون هیچ گونه عملیات خاك ورزي به دلیل کاهش انرژي مکانیکی و هزینه هاي تولید در بسیاري از مناطق توصیه شده است
همه با این نظر که خاك ورزي حفاظتی زمان کمتري را لازم داشته و معمولا عملکرد محصول نیز کاهش معنی داري را ندارد موافق هستند اما شرایط اقلیمی تاثیرات متفاوتی را نشان می دهد بطوري که محاسن بعضی از روش ها یا پارامترهاي تولیدي متناسب با شرایط منطقه تغییر می کند
بطور کلی، خاكورزي حفاظتی که شامل اکثر سیستمهاي کم خاكورزي و بیخاكورزي میشود براي مناطق کم باران مناسب است.در روش خاك ورزي حفاظتی به دلیل باقی ماندن بقایاي گیاهی در سطح خاك و همچنین به دلیل به حداقل رسیدن به هم خوردگی خاك در حین عملیات خاك ورزي و کاشت، علاوه بر کاهش فرسایش بادي و آبی، به دلایل کاهش تبخیر و تعرق از سطح خاك درصد رطوبت خاك نیز افزایش می یابد و به بهبود ساختمان خاك کمک می شود بقایاي گیاهی روي سطح زمین تبخیر، سله بستن و سفت شدن سطح خاك را محدود کرده و نفوذ پذیري را افزایش و فرسایش را کاهش می دهد
