بخشی از مقاله
چکیده:
نعنا در حال حاضر یکی از باارزش ترین گیاه معطر و داراي اهمیت دارویی فراوان می باشد. علی رغم کاربرد بسیار این گیاه اطلاعات کمی در مورد کشت بافت آن وجود دارد. در پژوهش حاضر تولید شاخساره و ریشه بر روي قطعات جدا شده از مریستم ، گره و برگ گونهي ، M.spicata ، در محیط کشت MS به همراه غلظتهاي متفاوت BAP و NAA بررسی گردید.
ریزنمونه هاي مریستمی و گره بالاترین باززایی را نشان دادند، در حالی که ریزنمونههاي برگی در M.spicata باززایی نشده و فقط تولید کالوس سبز نموده. بیشترین میزان تولید شاخساره در غلظتهاي 1.5 میلیگرم در لیتر BAP و 0.5 میلیگرم در لیتر NAA مشاهده گردید. هم چنین افزایش غلظت NAA تولید شاخساره را کاهش داده و باعث ایجاد کالوس شد.. زمانی که سایتوکنین به محیط کشت اضافه شد ساقه هاي قوي تري مشاهده شد ، در حالی که اضافه نمودن اکسین منجر به کاهش ساقهزایی گردید.
مقدمه:
استفاده از گیاهان دارویی براي سلامتی از هزاران سال پیش آغاز گردیده و هنوز هم بخشی از حرفهي پزشکی در جهان است - آفتاب وهمکاران،. - 1999 جنس نعناع - Mentha - یکی از جنسهاي خانوادهي نعناعیان - Lamiaceae - بوده که داراي توزیع وسیع و اهمیت قابل ملاحظهاي است و در هر پنج قاره جهان کشت میشود. اعضاي این خانواده از ارزش دارویی و تجاري فراوان برخوردارند، ساقهها و برگهاي چندین گونهي آن اغلب به عنوان ادویه و دارو مورد استفاده قرار میگیرند
جنس Mentha شامل تعداد زیادي گونهي وحشی با سطوح مختلف پلوئیدي است که تکثیر آنها به هر دو روش جنسی و غیرجنسی انجام میشود. اسانس نعناع داراي ترکیبات Limonene, Cineol, Polygon وPiperitone بوده و در گونههاي مختلف منجر به ایجاد خواص ضد تغذیه و دفع کننده حشرات - هوري، - 1999 ضد ویروس و باکتري، ایمنی بخشی - جورجنس و همکاران، - 1998 و خاصیت ضد پیري - علی و همکاران، - 1998 می شود.
کشت بافت نعناع در ایجاد تنوع سوماکلونال، تولید هیبریدهاي سوماتیکی و تولید گیاهان ترانسژنیک کاربرد دارد
هدف از این تحقیق، کشت بافت ارقام نعناع ایرانی و بررسی تاثیر محیط کشت روي ریزنمونههاي مختلف در حضور هورمونهاي متفاوت میباشد.
مواد و روشها:
در پژوهش حاضر از سه ریزنمونه گره، برگ و مریستم گونهي ، M.spicata - تهیه شده از مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی اصفهان - براي کشت بافت استفاده شد. به منظور استریل سازي سطحی ابتدا شستشوي کامل ریزنمونهها با آب و مایع ظرفشوئی انجام و سپس از اتانول 70 درصد و وایتکس تجاري 10 درصد استفاده شد. در پایان ریزنمونهها چندین مرتبه با آب مقطر استریل شستشو شده و در محیط کشت MS1 با غلظتهاي مختلف بنزیلآمینوپورین2 - بعنوان سیتوکینین - و نفتالین استیک اسید3 - بعنوان اکسین مصنوعی - قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوك کامل تصادفی با غلظت هاي 0، 0/5، 1، 1/5 از بنزیلآمینوپورین و نفتالیناستیک اسید و در چهار تکرار انجام گرفت. پس از 8 هفته از کشت، شاخسارههاي حاصل شمارش و با استفاده از نرمافزار آماري SAS آنالیز نتایج انجام شد.
نتایج و بحث:
به منظور کشت درون شیشهاي گونههاي M. pulegium، M.piperita، M.arvensis، M. suaveolenshybrid، M.spicata، M.suaveolens و M.viridis از دیسک برگی، گره، میانگره و نوك ساقه به عنوان ریزنمونه براي اندامزایی مستقیم یا غیرمستقیم استفاده شده است - وانک 1990، کایسارد 1996، رد 1999 و سادیا سرور . - 2009 نتایج حاصل از این بررسیها دیسک برگی را ریزنمونه مناسبی براي کشت بافت نعناع تشخیص نداده و میزان باززائی شاخساره از آن را در حدود %5 گزارش نموده است. در پژوهش حاضر نیز ریزنمونههاي برگی در گونه M.spicata با وجود تولید کالوسهاي سبز مناسب باززائی مشاهده نشد. از آنجائی که کاربرد غلظتهاي مختلف تنظیم کننده رشد زآتین4 و تیدیازورون5 به ترتیب در دیسکهاي برگی گیاه فلفل دلمهاي و توت فرنگی نتایج مناسبی به همراه داشته است - فواد و همکاران، .2009 گاتز و روگوزینکا،1994 - ، تاثیر این دو هورمون در باززایی دیسکهاي برگی گیاه نعناع نیز بررسی خواهد شد.
ریزنمونههاي مریستم و گره نسبت به دیسکهاي برگی براي باززایی شاخساره مناسبتر تشخیص داده شدهاند. سادیا سرور - 2009 - گزارش نموده است که بیشترین فراوانی باززایی - %70 - با میانگین 1/7 شاخساره از هر مریستم ساقه در محیط MS با غلظت 1/5mg/l بنزیل آمینوپورین حاصل شده است، در حالی که در این بررسی کشت مریستم در محیط MS با غلظت 1/5mg/l بنزیل آمینوپورین و 0/5mg/l نفتالیناستیک اسید نتیجه بهتري داشته است.
همچنین بیشترین تعداد شاخساره از هر ریزنمونه گره در محیط کشت MS در غلظت 1/5mg/l بنزیل آمینوپورین و 1mg/lنفتالین استیک اسید حاصل گردید که داراي مشابهت تقریبی با نتایج سادیا سرور - 2009 - با باززایی به میزان %85 با میانگین 1/2 شاخساره از هر ریزنمونه مریستمی در محیط MS با غلظت 1/5mg/l بنزیل آمینوپورین میباشد. با این وجود در گونه M.spicata مریستم ساقه در مقایسه با سایر ریزنمونهها تعداد بیشتري شاخساره تولید نمود.نکته قابل توجه این است که با بالا رفتن غلطت نفتالین استیک اسیددر محیط کشت در انتهاي ساقهها تولید کالوس نیز افزایش یافته و سپس از کالوسها تولید ریشه حاصل شده است
