بخشی از مقاله
چکیده
شوری آب و خاک یکی از فاکتور ها محدود کننده تولیدات کشاورزی است. اصلاح خاکهای تحت تأثیر نمک با وسعت جهانی 831 میلیون هکتار، اقدامی موثر در کارایی زمین های کشاورزی است. کشت گونه هایی از گیاهان مقاوم و جاذب شوری میتواند سبب افزایش حلالیت کلسیت و آزاد شدن کلسیم در محلول خاک و در نتیجه اصلاح خاک گردد .این تحقیق به صورت بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار و در خاکی با بافت متوسط لومی با مشخصات PH=7.62 , EC=5.02 ds/m انجام شد.
در این تحقیق به منظور گیاه پالایی و جذب نمک از خاک, تیمار ها با آب شور که از چاه مصرفی با EC برابر با ds/m 9750 که در منطقه ی کشت گیاهان میباشد ابیاری شد. و سه تیمار گیاهی شامل گیاه شب بو، علف شور و گازانیا و یک تیمار شاهد بدون گیاه بود. هر یک در سه تکرار درمزرعه ایی با شرایط کنترل شده اعمال شد.. گازانیا در خاکهای سطحی بسیار موفق عمل کرده است . بالاترین میزان نمک یعنی دو عنصر سدیم و کلر را درخاک های سطحی در خود جمع کرده است و این دقیقا با نتایج آزمون خاک که در مورد این تیمار پایین ترین حد را داشت سازگار است. نتایج این تحقیق میتواند به نحوی ارجحیت کشت گیاه گازانیا را برای اصلاح خاکهای سطحی شور-سدیمی نشان دهد.
مقدمه :
تقاضای آب برای کشاورزی بیشتر از تقاضای آب برای هر فعالیت دیگری دراین کره خاکی است. حدود 65 درصداز آب برداشت شده از تمام منابع جهان برای آبیاری مصرفمیگردد. کمبود منابع آب با کیفیت خوب و افزایش نیازهای آبی به دلیل افزایش روز افزون جمعیت نیاز به استفاده از منابع دیگر آب که دارای کیفیت پایین تری هستند را بیشترمیکند
در خیلی از نواحی تحت کشت آبی دنیا، آب با کیفیت خوب وجود ندارد. معمولاً مقادیر زیادی نمکهای مختلف، بر و سلنیوم از مشکلات عدیده آب مورد استفاده برای کشاورزی میباشد. تقریباً %45 خاکها و آبهای کشاورزی جهان متاثر از شوری هستند
شناخت معیارهای کیفی آبها و مشخصههای آنها در انتخاب روشهای مدیریتی و عملیات اجرایی آب از اولویت خاصی برخوردارمیباشد. معیارهای تشخیص خطرات آبیاری با آب شور بیشتر شامل: شوری، اختلالات تغذیه ای و یونهای سمیمیباشد
با افزایش میزان تبخیر و تعرق و ابی که به زمین داده می شود غلظت نمک های محلول در چنین خاکهایی فزونی می یابد. زیرا بعداز جداشدن آب توسط فرآیند تبخیر و تعرق، نمک بر جای ماند. لذا استفاده از آب شور برای آبیاری بدون مدیریت صحیح به مروز زمان مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد - Rhoades et al., . - 1992 در تحقیقات انجام شده همبستگی حقیقی بین شوری آب آبیاری و شوری خاک دیده می شود
تقریباً در تمام جهان و مخصوصاً در نواحی خشک و نیمه خشک شوری خاک که به علل طبیعی و فعالیت انسانی بوجود آمده یک مشکل جدی در کشاورزی این مناطق به حساب میآید
مفهوم سلامت خاک و کیفیت خاک ارتباط بسیاری زیادی باافزایش شناخت خاک و صفات کیفی خاک دارد . - Karlen and Stott, 1994 - کیفیت خاک به طور مستقیم قابل اندازه گیری نمی باشد اما ویژگیهای خاک که نسبت به تغییرات در مدیریت حساسمیباشندمیتوانند به عنوان شاخص مورد استفاده قرار گیرند - Andrews et al., 2004 - تعدادی از هالوفیتها نه فقط سطوح شوری بالا را تحمل میکنند، بلکه در سطوح شوری به رشد بهینه خود میرسند
استفاده ازگیاهان در حذف آلودگی های زیست محیطی، پاک سازی گیاهی خوانده میشود که از آن به عنوان - فناوری سبز - یاد می شود
در این تحقیق در کنار دو گیاه به کار رفته در اصلاح خاک شور- سدیمی - گیاه گازانیا از خانواده Compositaeو گیاه شب بو Matthiola spp - ، کشت گیاه علف شور از خانواده Chenopodiaceae جهت بهبود خصوصیات شیمیایی خاک ، ارزیابی شده است.
مواد و روش ها
این تحقیق در منطقه جغرافیایی خراسان جنوبی، شهر فردوس و در مزرعه تحقیقاتی بهارستان آغاز شد. مشکل اصلی که در چند ساله اخیر در بسیاری از چاهها و اراضی کشاورزی بروز کرده است و نه تنها دامنگیر شهرستان فردوس که در آینده ای نه چندان دور مشکل اصلی بیش از 70 درصد مناطق ایران خواهد بود، افزایش شوری خاک و تبدیل شدن زمینهای کشاورزی به اراضی شور و بایر است. لذا پرداختن به مساله شوری و درک صحیح این مساله و ارائه راهکار برای این مشکل از اساسی ترین دغدغه های بخش کشاورزی و محیط زیست می باشد.
به منظور یکنواخت بودن مزرعه و پراکنش یکسان بذر علفهای هرز در مزرعه خاک محل تا عمق 80 سانتی متر برداشت و مجددا خاک مورد نیاز از یک منبع خاک به محل مزرعه حمل و خاکریزی جدید با عمق 80 سانتیمتر انجام شد پس از تسطیح نمونه برداری با حفر پروفیل به عمق 40 سانتی متر انجام شد پس از اتمام آزمایش نیز مجددا نمونه برداری از خاک در همان عمق و بر اساس نوع تیمارهای آبی انجام گردید.
آزمایش به صورت بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. با سه تیمار گیاهی شامل سه گیاه شب بو ، علف شور و گازانیا و یک تیمار نیز شاهد بدون گیاه بود، که همگی آنها با مقدار و زمان معینی به طور یکسان آبیاری می شدند. و در دو عمق15-0 و cm 30-15 از خاک نمونه برداری انجام شد.
اندازه کرتها 5در 2 متر و فاصله آنها از همدیگر 60 سانتی مترو مجموع 12 کرت در این آزمایش وجود داشت. کاشت بذر در تاریخ 94/9/15 انجام و اولین آبیاری هم در همین تاریخ صورت گرفت. بذر مورد نیازاز هر نوع گیاه با ماسه مخلوط و در ردیف ها بیشتر از حد مورد نظر کشت شده و پس از سبز شدن بوته ها تنک شده تا به تراکم مورد نظر برسیم در طول دوره داشت آبیاری از چاه منطقه به طور مرتب و با مدار هر 6 روز یکبار پس از سبز شدن انجام شد. در کرت شاهد نیز علیرغم عدم وجود هر نوع گیاه آبیاری ها مشابه سایر کرتها انجام شد .
با آغاز فصل برداشت و پایان دوره رشد جمع آوری بوته ها از کرتها و از قسمت وسط کرت با حذف اثر حاشیه ای برداشت شد .و همچنین بعد از برداشت گیاه, مقدار یک کیلو گرم نمونه خاک از هر کرت در دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی متر از قسمت وسط کرت برداشت شد. و جهت برخی از آنالیز های شیمیایی به ازمایشگاه منتقل گردید. نمونه گیاهی در خشک کن با دمای 70 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت خشک گردید سپس خرد وآاسیاب شده و پس از عبور از الک0,5 میلی متری برای تجزیه شیمیایی اماده شدند. بافت خاک به روش هیدرومتری انجام شد و برای تعیین برخی از خصوصیات شیمیایی خاک نمونه ها را پس از هوا خشک شدن از الک 2 میلی متری عبور داده و سپس pHخاک وEC خاک بعد از تهیه گل اشباع و اندازه گیری pH و SPخاک - اندازه گیری درصد اشباع خاک - از طریق فرمول زیر SPخاک را محاسبه می کنیم.
