بخشی از مقاله
چکیده
یکپارچگی و عدم وجود درز، نفوذ ناپذیری، عدم امکان تجمع و رشد باکتری ها، قابلیت شستشوی آسان، استحکام فیزیکی و مکانیکی بالا و مقاومت شیمیایی از جمله ویژگی های مندرج در قوانین احداث کارخانه برای کفپوش های مورد استفاده در کارخانجات صنایع غذایی و نوشیدنی هستند. براساس ویژگی های مذکور در این قوانین می توان نتیجه گیری نمود که در استفاده از کفپوش های مر سومی چون سنگ، موزائیک و حتی کا شی های ضد ا سید در این صنایع نیاز به تجدید نظر وجود دارد.
د سته دیگری از کفپوش ها تحت نام کفپوش های رزینی در انواع مختلف، به دلیل ویژگی هایی منحصر به فردی چون یکپارچگی سطح، مقاومت شیمیایی و ا ستحکام فیزیکی مکانیکی بالا می توانند جایگزین منا سب و در عین حال بهدا شتی برای کفپوش های مر سوم باشد. در میان انواع مختلف کفپوش های رزینی کفپوش های متیل متاکریلاتی به دلیل سرعت پخت بسیار بالا و حداقل زمان تعطیلی خط تولید، علاوه بر تطابق با الزامات قوانین احداث کارخانه، از نظر اقتصادی نیز مزایای بسیاری به همراه خواهند داشت.
-1 مقدمه
در طراحی و بهره برداری از کارخانجات صنایع غذایی و نوشیدنی قوانین و مقررات مختلفی به منظور اطمینان از تولید محصولات ایمن و بهداشتی تدوین و پیاده سازی شده است. علاوه بر فرایند تولید محصولات، طراحی بخش های مختلف در ف ضای تولیدی مو ضوع ب سیاری از این مقررات می با شد. یکی از بخش های مهمی که علاوه بر تأثیرگذاری بر بهدا شت محیط، بر سهولت فرایند تولید و همچنین ایمنی پر سنل بخش تولید نیز اثرگذار ا ست کف کارخانجات می با شد.
سازمان ها و مراجع ذی صلاح مختلفی از جمله سازمان غذا و دارو در ایران1، سازمان غذا و دارو ایالات متحده امریکا2، وزارت کشاورزی ایالات متحده امریکا3 ، بنیاد ملی علوم ایالات متحده امریکا 4 ، آژانس حفاظت محیط زی ست ایالات متحده امریکا5 و سازمان دولتی دو ملیتی ا ستاندارد مواد غذایی ا سترالیا و نیوزلند6 در این خ صوص قوانین مختلفی تدوین نموده اند که در ب سیاری از ک شورها التزام به این قوانین اجباری می با شد.
در این مقاله پس از مروری بر ویژگی های کفپوش های مورد تأیید این سازمان ها، انواع متداول تر از کفپوش های رزینی که با این قوانین انطباق دارند بررسی شده و در نهایت خواص کفپوش های رزینی متاکریلاتی که به صورت ویژه در کاربری های صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند مورد بررسی قرار گرفته است.
-2 ویژگی های کفپوش صنایع غذایی و نوشیدنی منطبق با قوانین و ضوابط مهم ترین ویژگی هایی که در این قوانین برای کفپوش های مورد استفاده در صنایع غذایی و نوشیدنی عنوان شده است عبارتند از:
· کف واحد تولیدی باید کاملاً مقاوم، نفوذ ناپذیر، غیر جاذب، بدون خلل و فرج و ترک، غیر لغزنده و در صورت نیاز قابل شستشو و ضدعفونی کردن باشد و همچنین دارای شیب کافی به سمت مجاری فاضلاب باشد تا از تجمع آب در سطح کف واحد تولیدی جلوگیری نماید 1]و .[2
· رنگ آن بهتر است روشن باشد .[1]
. دربخش هایی که از مواد دارای pH ا سیدی یا قلیایی ا ستفاده می شود، از پو شش های منا سب و مقاوم به اسید و قلیا استفاده شود .[1]
· پی ریزی کف سالن ها و انبارها باید به گونه ای با شد که تحمل ف شار نا شی از سنگینی ما شین آلات و لیفتراک سنگین را داشته باشد .[1]
· امکان تجمع و رشد آفات را نداشته باشد .[2]
· مقاوم در برابر شوک حرارتی - مانند شستشو با آب داغ - باشد .[2 ]
-3 کفپوش های منطبق با قوانین و ضوابط صنایع غذایی
براساس شرایط ذکر شده برای کفپوش های قابل استفاده در صنایع غذایی، می توان نتیجه گیری نمود، کفپوش های متدوالی چون سطوح بتنی، سنگ، موزائیک، سرامیک و حتی کا شی های ضد ا سید به دلایل مختلفی از جمله استحکام ضربه کم، وجود درز، جذب سطحی، عدم مقاومت در برابر شوک های حرارتی و مقاوتم شیمیاییِ ناکافی در این صنایع قابل استفاده نیستند. دسته ی دیگری از محصولات کف، سیستم های پوششی چند لایه هستند که تحت عنوان کفپوش های رزینی شناخته می شوند.
این سیستم ها به صورت مایع و دو یا سه جزئی بوده و در محل مورد نظر پس از اختلاط اجزاء نصب شده و سطوحی یکپارچه، بدون درز، غیر جاذب و آب بند را شکل می دهند. با توجه به لایه های مختلف و تنوع مواد اولیه، اغلب چندین سی ستم وجود دارد که می تواند برای یک کاربری ا ستفاده شود .[3] در ادامه پس از معرفی انواع متداول کفپوش های رزینی به برر سی خواص کفپوش های متاکریلاتی پرداخته می شود.
-1-3 کفپوش های رزینی بر پایه رزین اپوکسی
علاوه بر ویژگی های عمومی کفپوش های رزینی همچون یکپارچگی سطح، آب بندی و نفوذ ناپذیری و ...، کفپوش های رزینی اپوک سی با مزایای کلیدی چون چ سبندگی بالا به سطوح مختلف، ا ستحکام بالا و مقاومت شیمیایی مناسب شناخته می شوند.[3] به دلیل شستشوی مکرر در سالن های تولیدی مواد غذایی و نوشیدنیکف، مکرراً در تماس با آب و مایعات مختلف قرار می گیرد.
با توجه به عدم عبور دهی بخارات آب از سطح این کفپوش ها نیاز است تا قبل از شروع عملیات نصب کفپوش سطح زیرین کاملاً خشک شده باشد. در غیر این صورت مشکلاتی چون تاول زدن و جدایش کفپوش از کف سالن بروز خواهد نمود. در نتیجه ن صب کفپوش در چنین مواردی م ستلزم توقف موقتی خط تولید و تحمیل هزینه های اضافی به کارخانجات می باشد.
علاوه براین نصب چند مرحله ای لایه های مختلف کفپوش، و نیاز به سپری شدن حداقل هفت روز تا ر سیدن به خواص نهایی از دیگر م شکلاتی ا ست که استفاده از این کفپوش ها را در صنایع غذایی با محدودیت مواجه ساخته است. همچنین سیستم پخت محیطی این کفپوش ها اجرای آن ها را در دماهای کمتر از 10 درجه سانتی گراد با مشکلات جدی مواجه می سازد.
-2-3 کفپوش های رزینی برپایه پلی یورتان
سی ستم های ملات و دوغاب سیمان-یورتانی در مقای سه با پو شش های اپوک سی علاوه بر دوام عالی و مقاومت شیمیایی مناسب، مقاومت بالایی در برابر شوک های حرارتی فراهم می کنند.[3] در این کفپوش ها نیز مانند کفپوش های اپوکسی مشکلات ناشی از حضور رطوبت و سرعت پخت پایین از محدودیت های استفاده در صنایع غذایی می باشند.
-3-3 کفپوش های رزینی متیل متاکریلاتی
کفپوش های رزینی متاکریلاتی نه تنها در برابر تنش های مکانیکی، حرارتی و مواد شیمیایی مقاومت خوبی دارند بلکه سرعت نصب بالای آنها امکان بهره برداری از کفپوش را تنها دو ساعت بعد از نصب ایجاد می کند. و درنتیجه مشکلات ناشی از تعطیلی طولانی خط تولیدی کارخانجات برطرف خواهد شد. کفپوش های رزینی متاکریلاتی علاوه بر پخت سریع، در دماهای تا -30 C نیز امکان نصب دارند. خواص فیزیکی و مکانیکی مناسب این کفپوش ها در کنار مقاومت در برابر تابش پرتو فرا بنفش، مقاومت اسیدی و حلالی بسیار بالا آن ها را به محصولاتی مناسب جهت استفاده در کارخانجات صنایع غذایی بدل کرده است.[3]
