بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توسعه ی سریع زندگی شهری و قرار گرفتن ایران بر روی کمربند خشک دنیا، ابعاد مختلف زندگی در شهرها را تحت تاثیر قرار داده است، کمربند سبز شهرها با هدف کاهش آلودگی هوا و افزایش لطافت آن ایجاد میشود .اجرای کمربند سبز در اطراف شهرها نقش بسیار زیادی در زیبایی و کاهش میزان آلودگی هوا دارد. ایجاد کمربند سبز علاوه بر تلطیف هوا، از ورود گرد و غبار و آلودگی به شهر جلوگیری میکند لذا آلودگی محیط زیست از مسائل مهمی است که جوامع با آن رو به رو هستند و آلاینده های شهری عامل مهم این آلودگی به شمار می روند. بخش مهمی از این آلاینده ها در کنار بزرگراه ها و اتوبان ها وجود دارند که باعث آلودگی خاک، هوا و آب می شوند.
از دست دادن رطوبت خاک بر اثر خشکسالی و از بین بردن پوشش گیاهی مناطق، باعث بروز پدیده ی فرسایش بادی و بالطبع آن افزایش آلاینده های هوایی و بروز طوفان های گرد و غبار می شود. امروزه دیگر تردیدی نیست که درختان و فضای سبز نقش مهمی در بهبود شرایط زیستی و ارتقا جنبه های کمی و کیفی شهرنشینان ایفا می کند در نتیجه یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا و گرد و غبار، ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرهاست است. در این مقاله سعی شده است اثرات کمربند سبز مانند: مقابله با خشکی و مبارزه با آلودگی هوای شهری و معرفی گونه های مناسب مورد بررسی قرار گیرد.
.1 مقدمه
بروز پدیده گرد و غبار طی چند سال گذشته در مناطق جنوب و جنوب غرب کشور که همراه با مشکلات فراوانی برای ساکنان این خطه از کشور بوده است، سر انجام دامنه گسترده تری یافته و بیش از 20 استان کشور از جمله پایتخت ایران را با جمعیتی بالغ بر 52 میلیون نفر و گستره ای به مساحت بیش از یک میلیون کیلومتر مربع از کشور را تحت تاثیر قرار داده است. در مورد بروز این پدیده که منشاء آن در خارج از مرزهای کشور است، اظهار نظرهای فراوانی شده است . یکی از این نظرها بیان می کند که؛ در چند ساله گذشته به دلیل نابودی پوشش گیاهی در جنوب عراق، با هر باد و نسیمی زندگی ساکنان استان های جنوب غرب ، بخصوص استان خوزستان را مختل می کند. بیش از سه سال است که خوزستانی ها باید ماسک در جیب گذاشته و در خیابان بروند.
کمربند سبز یک خط مشی یا طراحی کاربری اراضی است که در تصمیم گیری های آمایش سرزمین برای حفاظت از نواحی ای با سطح توسعه یافتگی صنعتی پایین، اراضی کشاورزی و یا زمین های دست نخورده مجاور یا نزدیک نقاط شهری ایجاد می شود. در واقع کمربند سبز به طور اساسی یک خط است که در اطراف یک ناحیه معین قرار گرفته و فعالیت ساخت و ساز مردم را در حاشیه شهرها متوقف کرده و در آن حیات وحش و اراضی کشاورزی می توانند حفاظت شوند.
کمربند سبز نواری از درختان و درختچه هاست که به دور شهرها کشیده شده و دارای کارکرد چند منظوره است. کمربند سبز برای حفاظت شهرها در برابر آلودگی، تلطیف هوا، غربال گرد و خاک و محدود کردن مرز شهرها و مکانی برای تفرج و گذران اوقات فراغت افراد به کار می رود. کمربند سبز محدود کننده ی گسترش شهرها و جلوگیری از رشد بی رویه و به هم خوردن تناسب ساخت مورفولوژی شهر به کار می رود.
.2 اهداف
هدف از این تحقیق این است که کمربند سبز را به عنوان یک برنامه و راهکار جدید جهت حفاظت از بوم نظام های کشاورزی، مبارزه با انواع آلودگی هوایی، کاهش گرد و غبار، افزایش سرانه فضای سبز در کشور، تصفیه هوا، زیبا شناسی و مبارزه با خشکی و اهدافی از این قبیل بررسی شده است.
.3 نقش و عملکردها:
.1 .3 نقش کمربند سبز در کاهش آلودگی های هوایی:
در مفهوم کاهش آلودگی های محیطی کمربند های سبز به عنوان یک توده گیاهی از درختان بسیار مقاوم برای کاهش آلودگی هوا با فیلتر کردن و جلوگیری و جذب آلوده کننده ی هوا به عنوان یک روش بسیار مناسب محسوب می شوند. و به خوبی ثابت شده که گیاهان آلودگی های هوایی مانند فلورید هیدروژن، So2 و بعضی از ترکیبات واکنش های فتوشیمیایی و مجموعه ای از فلزات سنگین مثل جیوه و سرب را در هوا از بین می برد. کارایی احتمالی یک کمربند سبز در کم کردن سطوح آلودگی به وسیله یک ضریب کاهش تعریف می شود که عبارت است از نسبت سرعت حرکت توده ذرات در یک فاصله مشخص در نبود کمربند سبز به سرعت حرکت توده ذرات در همان فاصله در صورت وجود کمربند سبز.
کمربند سبز بر روی کاهش میزان سرب اثر گذار است؛ درختان در کاهش میزان سرب به ویژه در حاشیه جاده ها و شاهراه ها نقش موثری دارند. مقایسه تطبیقی درختان با سایر اشکال گیاهی، نظیر گیاهان علفی وگیاهان زراعی، نشان می دهد که درختان 10 تا 12 برابر گیاهان علفی و 2 برابر گیاهان زراعی توان جذب خطرناک ترین آلاینده را دارد.[8] نقش برگ، شاخه و حتی تنه درختان در مناطق پر ترافیک شهرهای انبوه و شاهراه ها در میزان جذب سرب هوا ناشی از اگزوز ماشین ها اثر دارد.
.2 .3 نقش کمربند سبز جهت مقابله با خشکی در مناطق شهری:
در طی روز، برگ درختان و درختچه ها، موجب تبخیر بخار آب هوای مجاور می شود. این امر سبب افزایش رطوبت نسبی هوا شده و از سوی دیگر، باعث خنک شدن هوای اطراف فضای سبز می شود. تبدیل آب به بخار آب بین 600-580 کالری حرارت نیاز است، که از انرژی خورشیدی کسب می گردد. به همین دلیل اطراف فضای درختکاری شده، خنک تر از فضای بدون درخت است. از مقدار انرژی که جذب و تبدیل به گرما می شود، 60 تا %75 صرف عمل تراسپیراسیون می گردد. بدین ترتیب می توان مطمئن بود، در منطقه ای که فاقد پوشش گیاهی است و سطح خاک پوشیده از انواع ساختمان هاست، بخش وسیعی از انرژی تابشی خورشید انعکاس می یابد و به طرق مختلف موجبات گرمای محیط را فر اهم می آورد
.3 .3 نقش کمربند سبز در کاهش گرد و غبار:
با توجه به وسعت بیابان های استان خوزستان و نوع خاک این استان که اغلب رسی است، ایجاد کمربند سبز در حاشیه شهرها باعث می گردد که خاک های روان در این کمربند محصور گشته و از نفوذ آنها به درون شهرها به میزان زیادی جلوگیری کند. همچنین می توان گستره ی کمربند سبز را از حاشیه شهرها فراتر برده و با استفاده از انواع گونه های گیاهی مقاوم به خشکی و کم آب در سطح وسیع به بیابان زدایی و تثبیت شن های روان پرداخت - تعدادی از گونه های مقاوم و مؤثر بر کنترل گرد و غبار که در منطقه خوزستان نیز از جایگاه خاصی برخوردارند؛در زیر آورده شده است - . قابل ذکر است که کمربند سبز با افزایش رطوبت نسبی هوا باعث می گردد که گرد و غبار و ذرات معلق در هوا سریع تر نشست کرده و این مهم باعث می گردد که خطرات کمتری شهرها را تهدید کند.
نام برخی از گونه های مقاوم به خشکی و کم آبی:
کهور prosapil. sp ، کنار ziziphy . sp، گز tamari x . sp ، آکاسیا acasia.sp
.4 .3 نقش کمربند سبز بر بوم نظام های کشاورزی:
حفاظت از بوم نظام های کشاورزی و تولید محصولات غذایی در مقابل خسارات ناشی از پدیده گرد و غبار همواره از مهمترین مشکلات و محدودیت ها در زمینه فعالیت های کشاورزی به ویژه در چند سال اخیر بوده است. این پدیده از طریق تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تبدیل نمودن آن ها به اراضی بایر و لم یزرع، بدلیل فرسایش بادی و همچنین پوشیده شدن سطح مزارع توسط ذرات گرد و غبار و کاهش حاصلخیزی و عملکرد محصولات کشاورزی تأثیر گذار بوده است.
در راستای کنترل و جلوگیری از اثرات نامطلوب گرد و غبار، نقش کمربندهای سبز - استفاده از گیاهان - از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کمربندهای سبز از طریق حفاظت از گیاهان در مزارع کشاورزی در مقابل بادهای گرم و خشک و گرد و غبار از گذشته دور در منطقه مورد توجه بوده است که متأسفانه در دهه های اخیر مورد بی توجه ای قرار گرفته است. از این رو یکی از اساسی ترین راهکارها در مناطق خشک و گرم از جمله استان خوزستان طراحی و احداث کمربند های سبز در اطراف مزارع کشاورزی می باشد تا از این طریق بتوان تا حد زیادی از خسارات ناشی از پدیده گرد و غبار جلوگیری نمود.
