بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از مهمترین مسائل زیست محیطی و بهداشتی در کشورهای پیشرفته و خصوصاً در حال توسعه، آلودگی هوا می باشد. در ایران و بخصوص در شهرهای صنعتی، آلودگی هوا یکی از مشکلات فرا روی مردم و مسئولین شهر می باشد. شواهد و دلایل مستحکمی دال بر اثرات بهداشتی نامطلوب ذرات معلق بر جوامع شهری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد. دامنه اثرات بهداشتی ذرات معلق گسترده است اما غالباً به دستگاههای تنفسی و قلبی - عروقی مربوط است.
جهت بیان اثرات آلایندههای هوا بر انسان میتوان از شاخصهای متعددی استفاده نمود که یکی از مهمترین روشها کمیسازی اثرات است که در این روش میزان اثرات منتسب به هر کدام از آلایندهها در هر زمان و مکان خاص برآورد میشود.
یکی از معتبرترین روشهای کمیسازی اثرات آلودگی هوا استفاده از نرم افزار AirQ2.2.3 است که توسط WHOمعرفی و پیشنهاد شده است. بیشترین سهم اثرات بهداشتی منتسب به آلایندههای هوا در شهر یزد مربوط به ذرات معلق - - PM10 است. میزان کل مرگ منتسب به PM10 در سال 1394 که توسط نرم افزار مذکور محاسبه شده حدود 204 مورد بوده است.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد که مهمترین آلاینده هوا شهر ، ذرات معلق PM10 در سال 1394 بوده است. بطوریکه در سال 1394 متوسط غلظت 24 ساعته ذرات معلق حدود 249 بار از استاندارد ملی ایران و مقادیر رهنمودیWHO و 30بار از استاندارد ملی کیفیت هواEPA فراتر رفته است و متوسط غلظت سالیانه این آلایندهها حدود 5.25 برابر استاندارد ملی ایران و مقادیر رهنمودی WHO بوده است.
مقدمه:
یکیاز مهمترین مسائل زیست محیطی و بهداشتی در کشورهای پیشرفته و خصوصاً در حال توسعه، آلودگی هوا می باشد. هر چند رؤیت این آلودگی در سطح شهر به صورت کاهش دید و زود سیاه شدن اشیاء درون منازل و سازمانها چندان اهمیتی ندارد ولی متراکم شدن این آلودگی در تراز تنفسی شهروندان به ویژه با حاکم شدن شرایط پایدار جوی در فصول پاییز و زمستان زنگ خطری برای افزایش بیماریهای قلبی - عروقی، ریوی، سرطان و افزایش موارد مرگ میباشد
آلودگی هوا یکی ازمسائل ساخته دست بشر است که سبب اثرات بهداشتی کوتاه و بلند مدت متعددی میگردد.[3] مه - دود سال 1962 لندن منتج به ارتباط بین آلودگی هوا و افزایش مرگ در انسان گردید. براساس برآوردهای انجام شده، مشخص گردید که در سراسر جهان هر روز حدود 8000 نفر بواسطه بیماریهای مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند و هر ساله در ایالات متحده آمریکا و چین به ترتیب حدود 60000 و 500000 مرگ منتسب به آلودگی هوا رخ میدهد. گرچه مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا به نظر کم می-رسد؛ ولی به علت بزرگ بودن جمعیت در مواجهه با آلودگی هوا و حساسبودن گروههای خاصی از جامعه، بار بیماری منتسب به آن بسیار زیاد خواهد بود.
مواد معلق اصطلاحی است که برای توصیف ذات جامد و مایع پراکنده شده در هوا به کار میرود که بزرگتر از مولکولهای مجزا - مولکولهایی که قطر آنها تقریباً 0/0002 m میباشد - و کوچکتر از 500 m می باشند4]،[1
شواهد و دلایل مستحکمی دال بر اثرات بهداشتی نامطلوب ذرات معلق بر جوامع شهری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد. دامنه اثرات بهداشتی ذرات معلق گسترده است اما غالباً به دستگاههای تنفسی و قلبی - عروقی مربوط است. هر چند با آلودگی هوا تمامی جمعیت تحت تأثیر قرار می گیرد اما بسته به سن و سلامت فرد، حساسیت و تأثیرپذیری در برابر آلودگی، میزان بروز پیامدهای مختلف افزایش مییابد
طبق بررسی های سازمان بهداشت جهانی به ازای افزایش هر 10 میکروگرم ذرات معلق، میزان مرگ و میر 1 تا 3 درصد افزایش می یابد
بر اساس گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد ذرات معلق مهمترین آلاینده هوا در شهرهای بزرگ جهان می باشد
کمیسازی اثرات بهداشتی آلودگی هوا یک راهنمای مهم برای تصمیمگیران جوامع محسوب میشود و میزان اثرات بهداشتی آلودگی هوا را تعیین مینماید و اولویت کنترل آلودگی هوا را در مقایسه با دیگر عوامل خطر مشخص مینماید. آگاه نمودن تصمیمگیران و عموم مردم از میزان اثرات بهداشتی آلودگی هوا اولین مرحله اساسی در توسعه برنامههای راهبردی موفق کنترل محسوب میشود.
و برای برآورد این کمی سازی از نرم افزار AirQ2.2.3 استفاده گردید. استفاده از نرم افزار AirQ جهت برآورد اثرات منتسب به آلودگی هوا توسط دیگر محققین در سایر کشورها انجام شده است.Fattore و همکارانش در سال 2011 ، اثرات بهداشتی منتسب به آلاینده های هوا را در دو شهر صنعتی در شمال ایتالیا را با استفاده از نرم افزار AirQ مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که PM2.5 دارای بیشترین اثرات بوده و حدود 177 مورد مرگ در سال برای جمعیت 24000 نفری این دو شهر منتسب به این آلاینده بوده است، همچنین حدود سه مورد مرگ اضافی منتسب به ازن و دی اکسید نیتروژن بوده است.
Tominz و همکارانش در سال 2005 اثرات منتسب به PM10 را در شمال شرق ایتالیا برای جمعیتی معادل 200000 نفر مورد مطالعه قرار داند. نتایج بدست آمده نشان داد که برای PM10 بیش از 20 g / m3 حدود 52، 26 و 8 مورد به ترتیب از کل مرگ ها، مرگ ناشی از بیماریهای قلبی - عروق و مرگ ناشی از بیماریهای تنفسی منتسب به PM10 بوده است
دکتر ندافی و حسنوند، در سال 1389 میزان اثرات منتسب به 5 آلاینده PM10، O3, NO2, CO و SO2 شهر تهران را با استفاده از نرم افزار AirQ2.2.3 مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در سال 1389 بیشترین موارد مرگ، که حدود 2194 مورد بود منتسب به PM10 بیش از 10 g / m3 بوده است. همچنین تعداد موارد مرگ منتسب به هر کدام از آلایندههای O3, NO2, CO و SO2 به ترتیب حدود 45، 1050، 819 و 1458 مورد بود.
این مطالعه با هدف کمیسازی اثرات بهداشتی آلاینده PM10 هوای شهر یزد در سال 1393 انجام شده است
روش کار:
این مطالعه از نوع مطالعات غیر مداخله ای و از نوع توصیفی مقطعی - تحلیلی محسوب می شود. غلظت ذرات معلق PM10 با محدوده ی اندازه مورد نظر و با استفاده از ایستگاه سنجش آلاینده هوا مورد اندازه گیری قرار گرفت. در این مطالعه سعی شده است جهت برآورد اثرات با استفاده نرم افزار AirQ2.2.3 ابتدا شرایط موجود دریزد مد نظر قرار گیرد و در اکثر موارد سعی شده براساس دادههای موجود میزان بروز پایه مربوط به شرایط یزد و ریسکهای نسبی مطالعات جدیدتر در این نرمافزار استفاده شود.
در این مطالعه جهت برآورد اثرات PM10 متوسط غلظتهای 24 ساعته مورد استفاده قرار گرفته است.سنجش در فاصله زمانی سال 93 بصورت 24 ساعته مورد سنجش قرار گرفت، البته به علت نقص فنی در فصل تابستن سنجش صورت نگرفت و در مجموع 227 روز سنجش ذرات معلق صورت گرفت. در این بررسی از یک ایستگاه سنجش آلودهی هوا برای سنجش - واقع در محوطه سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد،بلوار دانشجو - غلظت ذرات مورد استفاده قرار گرفت
- در این مطالعه از دادههای ایستگاهحفاظت محیط زیست یزد استفاده شده است؛ - . انتخاب این ایستگاه برای سنجش، بر اساس تراکم بالای رفت و آمد و ترافیک شهری و نیز محدودیت های مکانی بود. برای اندازه گیری PM10 از دستگاه سنجش مدل EnviroTech استفاده شد و اصول اندازه گیری آن با استانداردهای EPA منطبق است. این سامانه به طور اتوماتیک غلظت ها را بصورت ساعتی، میانگین در حافظه ذخیره می نماید و همینطور در تابلوهای اطلاع رسانی در سطح شهر بصورت AQI نمایان می شود.
به منظور ارزیابی اثرات بهداشتی آلودگی هوا نرم افزار AirQ2.2.3 طراحی گردیده است. در این نرم افزار اطلاعات مربوط به ارتباط تماس - پاسخ با دادههای مواجهه جمعیت ترکیب شده و حد اثرات بهداشتی مورد انتظار برآورد میگردد. این نرم افزار پس از انجام بررسی، توسط دفتر BONN مرکز اروپایی سلامت و محیط زیست WHO به منظور تسهیل ارزیابیهای اثرات بهداشتی در سطح اروپا انتشار یافته است. نرم افزار ارزیابی اثرات بهداشتی کیفیت هوا، یک نرم افزار تخصصی است که کاربر را قادر می سازد اثرات بالقوه ناشی از تماس یک آلاینده خاص بر انسان را در یک ناحیه شهری معین و طی دوره زمانی خاص ارزیابی نماید.
برای تحلیل و تعیین بار بیماریهای قلبی و تنفسی و میزان مرگ و میر مرتبط با استفاده از نرم افزار excel و AirQ2.2.3 مورد استفاده قرار گرفت.
مشخصات ایستگاه سنجش آلایندههای هوا در سال 1393 در یزد
نتایج حاصل از این مطالعه شامل پارامتر آماری غلظت آلایندهی PM10 هوای شهر یزد در سال 1393 و نتایج حاصل از خروجی نرم-افزار کمی سازی شامل جداول مربوط به شاخصهای بروز پایه - BI - ، خطر نسبی - RR - و جزء منتسب - AP - و موارد مرگ و میر منتسب به آلاینده مذکور که بستگی به پیامد بهداشتی انتخاب شده دارد
جدول.1 غلظت PM10 شهر یزد در سال 1394
فصل سرد: شش ماهه اول سال فصل گرم: شش ماهه دوم سال
جدول .2 مقایسه متوسط غلظت سالیانه PM10 شهر یزد در سال 1393 با مقادیر رهنمودی و استانداردها
جدول .3 مقایسه متوسط غلظت 24 ساعته PM10 شهر یزد در سال 1394 با مقادیر رهنمودی و استانداردها
