بخشی از مقاله
چکیده
شمار کنهها در نواحی بکر و دست نخورده بر دیگر جانوران فزونی دارد. بنابراین این مطلب بیانگر آن است که مراتع بعنوان یکی از پناهگاههای زمستانگذرانی بسیاری از حشرات و کنههای آفت گیاهی و همچنین شکارگرهای آنها است. در این راستا، طی سالهای 1392-1391 از خاک و اندامهای گیاهی نمونهبرداری انجام شد. نمونهها با استفاده از قیف برلیز و روش تکاندن جداسازی گردید و مستقیما در محیط هویر قرار داده شدند. در مجموع 6 گونه متعلق به 4 جنس در قالب 4 خانواده از بیستون شناسایی شدند. طبق بررسی پتانسیل فونستیکی میتواند در برنامههای کنترل آفات مورد استفاده قرار گیرد.
.1 مقدمه
توسعه پایدار رابطه متقابل و تنگاتنگی با منابع طبیعی دارد چرا که با آمایش سرزمین و تعیین قابلیتهای منابع طبیعی و واحدهای زمینی براساس توان اکولوژیک آنها است که شرایط رسیدن به توسعه پایدار را فراهم میکند. منابع طبیعی از نظر تولید محصولات اصلی و فرعی، حفظ آب و خاک، تعدیل آب و هوا، کاهش آلودگیهای زیست محیطی، اکوتوریسم، بانک ژنتیک گیاهی و جانوری اهمیت دارد. بنابراین حفظ منابع طبیعی وظیفهای همگانی در راستای توسعه پایدار به شمار میآید و از تقدس و ارزش والایی برخوردار است. در این میان کنهها به نوبه خویش از لحاظ حفظ ترازمندی طبیعت اهمیت بسزایی دارند.[7] در حال حاضر کنهشناسی در بین علوم جانوری، جوانترین علم میباشد. به همین لحاظ هر روز شاهد کارهای جدیدی در رابطه با این زیر رده هستیم
زیر رده کنهها - Acari - متشکل از کنههای معمولی - Mites - و کنههای دامی - Ticks - بوده و یکی از بزرگترین و متنوعترین گروه از رده عنکبوت مانندها میباشد. آنها پراکنش وسیعی داشته و در تمام اکوسیستمهای آبی و خشکی یافت میشوند و از لحاظ تنوع گونهای تا حدودی میتوانند با حشرات برابری کنند. تراکم جمعیت کنهها در داخل خاکها، به ویژه خاکهای هوموسی بسیار بالاست، بطوری که جمعیت آنها 7 درصد مجموع جمعیت فون بیمهرگان خاکزی را تشکیل می-دهد و از لحاظ سابقه سکونت در روی کره زمین نیز قدمت بسیار طولانی دارند.
گونههای خشکیزی کنهها در مزارع، باغات، جنگلها و مراتع مناطق معتدل، گرم و نیمهگرم یافت میشوند .[18] تخمین زده شده است که در یک مترمربع از خاک جنگلهای مناطق گرمسیری نزدیک به یک میلیون فرد کنه وجود دارد که در درون مواد گیاهی در حال پوسیدن به تنظیم فرآیند میکروبی کمک میکنند، آنها این کنش را یا به طور مستقیم با تغذیه از بقایای گیاهی و جانوری و میکروبها و یا غیرمستقیم با شکار سایر جانوران بسیار کوچک انجام میدهند، انواع خزه، سرخس، گلسنگ و گیاهان دربرگیرندهی اندام هوایی و سطح سایر سایهانداز آنها محیطهای مساعدی را برای شمار زیادی از کنهها فراهم میکنند .[7] کنهها دارایتنوّع تغذیهای بوده، در بین آنها گروههای گیاهخوار، شکارگر، اکتوپارازیت، گردهخوار، قارچخوار، نماتدخوار و باکتریخوار وجود دارد
در بین کنهها در راسته Trombidiformes، کنههای بالاخانواده Raphignathoidea نقش مهمی در کاهش جمعیت آفات به ویژه کنههای تارتن دارند [14]، و خانوادههایی مانند Stigmaeidae، Raphignathidae و Cunaxidae نقش عمدهای در کنترل بیولوژیک دارند .[18] گونههای شکارگر در لایههای فوقانی خاک و در خزه، هوموس - خاکبرگ - و مواد دفعی جانوران دیده میشوند. در این اماکن از بندپایان کوچک یا تخم آنها از نماتدها و گاهی نیز از یکدیگر تغذیه میکنند. گونههایشکارگر سطح خاک عموماً دارای پاهای طویل بوده، به سرعت حرکت میکنند، کلیسرهای دندانهدار قوی داشته و یا پالپهای آنها از نوع شکارگری است. صفحات ایدیوزومی زنی معمولاً رشدیافته است
خانواده :Bdellidae در بررسی کنههای نیشکر و غلات خوزستان دو گونه از روی سورگوم و از کلنی کنه آرد آلود خرما Oligonychus afrasiaticus در اهواز گزارش شد.[9] نوذری - 1371 - در شهریار Cyta latirostris را جمعآوری کرد.[10] استوان و کمالی - 1375 - نیز 10 گونه را از ایران گزارش نمودند که Bdelloides kazeruni برای فون جهان جدید بود.[1] حداد ایرانینژاد - 1377 - ، B. virgulata را از پنبه دشت مغان گزارش کرد
کنههای Neomolgus sp. را از خانواده :Caligonellidae دارای 50 گونه در قالب 5 جنس میباشد .[27] میر و اوکرمن - 1989 - شناسایی گونه-های این خانواده را در آفریقای جنوبی مورد مطالعه قرار دادند.[
خانواده :Raphignathidae دارای 3 جنس و 57 گونه می باشد .[27] کنههای خانواده Raphignathidae روسیه در قالب مقالهای مورد بازنگری، توصیف مجدد و توصیف گونههای جدید قرار گرفت .[16] میر و اوکرمن - 1989 - افراد خانواده Raphignathidae در آفریقای جنوبی را مطالعه نمودند.[20] فن و یین - 2000 - چهار گونه از جنس Raphignatus را توصیف نمودند
مهرنژاد و اوکرمن - 2001 - گونه R.gracilis را گزارش کردند .[19] خانجانی و اوکرمن - 2003 - دو گونه جدید برای دنیا به نامهای R.hegmatanaensis و R. protaspus را از ایران توصیف و کلید کاملی برای گونههای شناخته شده دنیا تهیه نمودند.[17] حدادایرانینژاد و همکاران - 1384 - گونه R.gracilis را گزارش نمودند.
آکیول و کوچ - 2006 - گونه R. emirdagiensis را از ترکیه به عنوان گونه جدید توصیف نمود و در سال 2007 نیز دوگونه از این جنس را به عنوان گونههای جدید برای ترکیه گزارش نمودند 12] و .[13 درویشزاده و کمالی - 1388 - گونه R. gracilis را از صفیآباد خوزستان گزارش نمودند
خانواده :Teneriffiidae Sig Thor, 1911 اولین بار توسط تور - 1911 - 2 پیشنهاد شد.[21] ومرزلی - 1935 - اولین بار جنس Austroteneriffia را براساس گونه Austroteneriffia hirsti Womersley پایهگذاری کرد .[25] این خانواده شامل هشت جنس از قبیل: Teneriffia ،Parateneriffia ،Neoteneriffiola ،Heteroteneriffia، Mesoteneriffia ،Austroteneriffia ,Sinoteneriffia، Himalteneriffia میباشد .[24] اوکرمن و خانجانی - 2002 - گونه A. kamalii را از ایران گزارش کردند
به دنبال بروز پدیده مقاومت در کنههای گیاهخوار نسبت به سموم، رویکرد مدیریت آفات مطرح گردید و بشر در اندیشه کنترل آنها به ویژه در سیستمهای بسته نظیر گلخانهها به فکر استفاده از روشهای سالم از جمله استفاده از دشمنان طبیعی آنها افتاد، بطوریکه در حال حاضر چندین گونه از کنههای شکارگر به صورت انبوه تولید شده و به صورت تجاری در دسترس کشاورزان میباشند و از این طریق نقش مهمی را در کنترل کنههای آفت بازی میکنند. با توجه به اینکه کنههای آفت در کشور ما نیز جزء آفات مهم سیستمهای کشاورزی محسوب میشوند، آگاهی از دشمنان طبیعی آنها و همچنین شناخت بیولوژی و اکولوژی این عوامل مفید اولین گام در راه استفاده از آنها در کنترل بیولوژیک میباشد .[8] بنابراین در این تحقیق به بررسی اهمیت کنههای شکارگر متعلق به راسته پیش استیگمایان در استانکرمانشاه پرداخته شده است.
.2 مواد و روشها:
به منظور جمع آوری و شناسایی کنههای مرتبط با گرگ تیغی - Box thorn - با نام علمی Lycium vulgare از خانواده Solanaceae در فصول مختلف سال نمونهبرداری از منطقه بیستون - 34œ 23' N, 47œ 26' E - استان کرمانشاه صورت گرفت. نمونهبرداری از اندامهای هوایی و همچنین تا عمق 15 سانتیمتری سطح خاک از محل سایهانداز بعمل آمد، سپس این نمونهها به آزمایشگاه منتقل شدند. در آزمایشگاه به منظور جداسازی کنهها، روش تکاندن و قیف برلیز بکار گرفته شد.
کنه ها در زیر بینوکولر جدا شدند. به منظور تهیه اسلایدهای دائمی میکروسکوپی، مستقیما از هویر استفاده شد و پس از فرمدهی کامل بدن کنه در ماده زمینهای اسلاید، لامل به نحوی روی نمونه قرار داده شد که از ورود حباب هوا جلوگیری شود. در نهایت با استفاده از ماژیک سیدی، حلقهای به دور نمونه اسلاید شده از سطح پشتی اسلاید ترسیم شد و امکان جستجوی سریع و آسان نمونهها در زیر میکروسکوپ فراهم گردید.
اسلایدهای میکروسکوپی که بدین نحو تهیه شدند به مدت یک هفته تا 10 روز درون آون با دمای 50 درجه سلسیوس قرار داده تا نمونه شفاف و خشک شوند، سپس دور لامل اسلایدها را با لاک برق ناخن و یا خمیر وارنیش پوشانده تا در اثر گذر زمان مانع جذب رطوبت محیط هویر شده و اسلایدها کریستالیزه نشوند. سایر مراحل شامل شناسایی، ترسیم و اندازهگیری است که با استفاده از میکروسکوپ فاز کنتراست
BX50 و مدل - Nomarski Interference Contrast - - NIC - Olympus BX51 موجود در آزمایشگاه کنهشناسی دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام گرفت و اسلایدهای تهیه شده با استفاده از منابع معتبر تعیین هویت شدند
.3 نتایج و بحث:
حفظ محیط زیست نیز یکی از مهمترین شاخصهای رشد و توسعه اجتماعی پایدار است و امروزه اهمیت محیط زیست سالم و ضرورت تلاش برای حفظ آن بر کسی پوشیده نیست، در این میان گونههای شکارگر و پارازیت کنهها با تغذیه از کنهها و حشرات گیاهخوار سبب تعادل طبیعی در اکوسیستمها میشوند. بنابراین شناسایی فون کنههای شکارگر جهت برنامهریزی تکمیلی جهت مدیریت و حفاظت گیاهان از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد. با توجه به اینکه کنههای شکارگر در کنترل بیولوژیک نقش مهمی دارند و میتوان آنها را به عنوان عامل کنترل مفید در خاک در نظر گرفت، فون کنههای پرواستیگمای مرتبط با گرگ تیغی در بیستون بررسی گردید.
