بخشی از مقاله
چکیده
نیل به زندگی کاری با کیفیت، مستلزم کوشش های منظم از سوی سازمان است که به کارکنان فرصت های بیشتر برای تاثیرگذاری بر کارشان و تشریک مساعی در اثربخشی کل سازمان می دهد. به این ترتیب هر سازمانی با بهره وری و کارایی مطلوب و موثر، در جستجوی راه هایی است تا کارکنان را به درجه ای از توانایی برساند که هوشمندی خود را بکارگیرند.
هدف پژوهش حاضر، کنکاشی در مفهوم کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن به منظور ارائه راهکارهای کاربردی جهت تقویت آن در کارکنان نظام های آموزشی می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد، لذا در ابتدا به تبیین مفهوم کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن در مبانی نظری و تجربی و در نهایت به نتیجه گیری و ارائه راهکارهای کاربردی جهت تقویت کیفیت زندگی کاری در کارکنان نظام های آموزشی اقدام می گردد.
مقدمه
سازمان های عصر حاضر با نگاه راهبردی به منابع انسانی آن را به عنوان دارایی هوشمند و ارزشمند در نظر دارند و بیش از پیش به ارتقاء کیفیت زندگی و رضایت شغلی کارکنان توجه دارند. بهبود کیفیت زندگی کاری1 کارکنان مستلزم اهتمام مدیریت سازمان به تدوین سیاست های حمایت گرایانه از منابع انسانی است، لذا استفاده مطلوب از منابع انسانی، متکی به تدوین استراتژی های منابع انسانی و اقداماتی است که برای صیانت جسم و روح و حفظ کرامت انسانی کارکنان به عمل می آید.
اقداماتی که شامل امکانات رفاهی، درمانی، امنیت شغلی، طراحی شغلی، اهمیت شغلی، توسعه و پیشرفت شغلی، آموزش و بهسازی و مواردی از این قبیل می باشند مجموعاً تحت عنوان کیفیت زندگی کاری در نظر گرفته می شود - عبدالملکی و و همکاران،. - 2 :1385 مفهوم کیفیت زندگی کاری امروز به یک موضوع اجتماعی عمده در سرتاسر دنیا مبدل شده است، در حالیکه در گذشته فقط تاکید بر زندگی شخصی بود، در جامعه امروز بهبود زندگی کاری بصورت یکی از مهمتریت اهداف سازمان و کارکنان درآمده است.
طرفداران نظریه کیفیت زندگی کاری در جستجوی نظام های کاری جدیدی برای کمک به کارکنان هستند تا بتوانند بین زندگی کاری و زندگی شخصی خود تعادل برقرار کنند Akdere - ،174 :2006 و lothans ،. - 59 :1998 نیل به زندگی کاری با کیفیت، مستلزم کوشش های منظم از سوی سازمان است که به کارکنان فرصت های بیشتر برای تاثیرگذاری بر کارشان و تشریک مساعی در اثربخشی کل سازمان می دهد. به این ترتیب هر سازمانی با بهره وری و کارایی مطلوب و موثر، در جستجوی راه هایی است تا کارکنان را به درجه ای از توانایی برساند که هوشمندی خود را بکارگیرند.
این امر بوسیله کیفیت زندگی کاری مناسب یعنی مشارکت و سهیم کردن بیشتر کارکنان در فرآیند تصمیم گیری صورت می گیرد. کیفیت زندگی کاری، نمایانگر نوعی فرهنگ سازمان یا شیوه های مدیریت است که کارکنان براساس آن احساس مالکیت خودگردان، مسئولیت و عزت نفس می کنند - تمجیدی،:1386 . - 4 در سازمان هایی با کیفیت زندگی کاری بالا، کار معنادار و خود تنظیم است، با یک آرایش سیستمی انجام می شود و برای انجام آنها نیازمند استفاده از مهارت های پیچیده می باشد. در این نمونه از سازمان ها مدیران علاقه مند هستند که معنای کار و شرایط را برای کارکنان تشریح کنند.
نیروی انسانی شاغل در سازمان با قابلیت ها و توانای های بالقوه خود چنانچه به خوبی مورد توجه قرار گیرد، نقش مهم وحساسی را در راستای رضایت مندی مخاطبین سازمان ایفا خواهد نمود. در این مسیر استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف بهبود کیفیت زندگی کاری می تواند مفید واقع شود. استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف کیفیت زندگی کاری هنگامی با موفقیت توام است که با شناخت دقیق همراه باشد و بتوان عملاً آنها را مورد استفاده قرارداد و در عرصه سازمان از آنها بهره جست. سیگری و همکاران - 2001 - 2 دلایل زیر را جهت اهمیت و ضرورت توجه به متغیر کیفیت زندگی کاری در سازمان ها بیان نمودند:
• کیفیت زندگی کاری به عنوان فرهنگ، سطح بالایی از تعهد متقابل بین افراد و سازمان را بوجود می آورد، به این معنا که افراد به اهداف سازمان و توسعه آن و سازمان نیز به نیازهای افراد و بالیدگی آنها متعهد باشد.
• کیفیت زندگی کاری به عنوان یک هدف که بهبود عملکرد سازمانی را از طریق ایجاد مشاغل و محیط های کاری چالشی تر، راضی کننده تر و موثرتر برای افراد در کلیه سطوح سازمانی فراهم می کند.
• کیفیت زندگی کاری به عنوان یک فرآیند که موجبات تحقق اهداف را از طریق دخالت دادن و مشارکت فعال کلیه افراد سازمان فراهم می نماید.
• کیفیت زندگی کاری پدیده ای است که امروز از مرز سازمان فراتر می رود و اثرات آن در زندگی خصوصی فرد نیز قابل مشاهده است - سیگری و همکاران، . - 71 :2001 همچنین برنامه های مؤثر پرورش زندگی کاری به افزایش اثر بخشی سازمان منجر می گردد. در این راستا این برنامه ها چندین نتیجه را برای سازمان به ارمغان می آورد.
• اطمینان یافتن از وجود استعداد مورد نیاز: در برنامه ریزی نیروی انسانی به تعیین نیازهای سازمان به نیروی انسانی در آینده و تعیین موجودی ها پرداخته می شود. تعیین نیازها و مقایسه ی آن با موجودیهای نیروی انسانی و همچنین پرکردن پست های خالی با انجام برنامه های پرورش زندگی کاری بهتر و کامل تر صورت می گیرد.
• جذب و حفظ نیروی انسانی: در یک محیط پر رقابت برای جذب وحفظ نیروی انسانی شایسته، برنامه های پرورش زندگی کاری، بسیار مؤثر واقع می گردد. در این گونه سازمانها افراد آنها به سازمان و مدیریت آن اطمینان کافی دارند و با تعهد بالا به انجام وظایف می پردازند.
• افزایش رضایت شغلی: انجام وظایف شغلی که با اهیمت و غنی باشد بر رضایت شغلی افراد تأثیر مثبت می گذارد، زیرا از این طریق نیازهای سطوح عالی برآورده می شود و فرصت های رشد و ترقی آنها فراهم می گردد - زارعی متین، 1379، 213-214 - . سطوح بالای کیفیت زندگی کاری برای سازمان ضروری است، از ان جهت که سازمان را برای کارکنان جداب می کند و منجر به حفظ و نگهداری انان در سازمان می شود - Sandrick ،. - 7 :2003 کیفیت زندگی کاری بصورت مستقیم موجب کاهش غیبت از کار، حوادث محل کار، نارضایتی از کار و ترک شغل می شود - Havlovic ،. - 472 : 1991
بنابر این بررسی وضعیت کیفیت زندگی کاری کارکنان وهر یک از ابعاد آن برای سازمان ها لازم است، چرا که اطلاعاتی را فراهم می سازد که بر اساس آن سازمان قادر خواهد بود با اتخاذ خط مشی های مناسب و پرداختن به راهکارهای مطلوب در جهت بهبود عملکرد و ارتقای بهره وری منابع انسانی و در نهایت بهبود کیفیت زندگی کاری گام بردارد.
اهداف پژوهش:
• تبیین مفهوم کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن در مبانی نظری و تجربی
• ارائه راهکارهای کاربردی جهت تقویت کیفیت زندگی کاری در کارکنان نظام های آموزشی
روش تحقیق
روش توصیفی- تحلیلی می باشد، در این روش محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله و ابعاد آن میپردازد. محقق برای تبیین و توجیه دلایل، نیاز به تکیهگاه استدلالی محکمی دارد. این تکیهگاه از طریق جستجو در ادبیات و مباحث نظری تحقیق و تدوین گزارهها و قضایای کلی موجود درباره آن فراهم میشود، محقق از نظر منطقی جزئیات مربوط به مسئله تحقیق خود را با گزارههای کلی مربوطه ارتباط میدهد و به نتیجهگیری میپردازد. نکته قابل توجه این است که هر کدام از تحقیقات مزبور در جای خود ارزش علمی دارد.
یافته ها
کیفیت زندگی کاری، فلسفه و اصولی است که نشان می دهد افراد، مهمترین منابع سازمانی قابل اطمینان و مسئول هستند، قادر به ایجاد سهم ارزشمندی در سازمان می باشند و باید با انها رفتاری مبتنی بر احترام داشت. کیفیت زندگی کاری شامل فرصت هایی برای حل مشکلاتی است که منافعی را بصورت متقابل برای کارمند و سازمان بهمراه دارد و مبتنی بر همکاری در مدیریت کار است - Rose
et al ،. - 63 : 2006 کیفیت زندگی کاری، انعکاسی از روابط موجود بین کارکنان و محیط کاری آنان است. این رابطه نشانه ای از میزان سازگاری فرد با شغلش می باشد - Saha Elias ،. - 22 :2005 لائو و همکاران - 2001 - کیفیت زندگی کاری را به عنوان محیط کاری مطلوب می دانند که با اختصاص پاداش، امنیت شغلی و ایجاد فرصت های رشد شغلی، موجب حمایت و ارتقای رضایت شغلی کارکنان را فراهم می سازد - Lau,T et al ، . - 269 : 2001 کاسیو3 کیفیت زندگی کاری را ادراک کارکنان از بهداشت فیزیکی - جسمی - و روانی - ذهنی - خود در محیط کار تعریف کرده است - همچنین از نظر آقای کاسیو کیفیت زندگی کاری را به دو روش می توان تعریف کرد - کاسیو،:1992 . - 25
1 کیفیت زندگی کاری مجموعه ای از اهداف و شرایط و عملیات سازمانی شامل: توسعه شغلی، سرپرستی دموکراتیک، شرایط کاری مطمئن می باشد.
2 کیفیت زندگی کاری ادراک کارکنان از امنیت شغلی، رضایت شغلی نسبتاً خوب و توانایی ارتقاء و توسعه کاریشان می باشد.
