بخشی از مقاله
چکیده
لاک تراشی، هنر تراشیدن چوب با استفاده از ابزارهای مختف را گویند که از جمله مشاغل بومی و تقرباًی فراموش شده مردم مازندران می باشد واکثراً در مناطق جنگلی و روستایی مورد توجه مردم بوده است. این هنر کهمخصوصِ گالش های1 مازندران بوده هنری ابتکاری است. گالش ها با شناختی که از انواع درختان جنگلی داشتند با قوه تخیّل خود از چوب درختان، ظروف ابتکاری می ساختند که نیازهایشان را مرتفع می کرد.
این پژوهش با هدف حفظ و احیای هنر رو به زوال لاک تراشی به معرفی و تبیین انواع محصولات چوبی و بررسی روند تولید آن ها و معرفی هنرمندان این هنر در منطقه آمل و تحلیل دلایل محدود شدن آن با روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات میدانی می پردازد و نتیجه حاصل از آن نشان می دهد؛ علی رغم این که این نوع هنر- صنعت در طی سال هایی نه چندان دور کاربرد فراوانی داشته اما به دلیل رونق برخی از محصولات جایگزین، امروزه تنها بخشی از جنبه های تزیین آن و رفع نیاز قشری محدود از جامعه موجب ماندگاری آن شده است. با این وجود، جایگاهنسبتاً متعادل تری در مقایسه با دیگر محصولات چوبی به ویژه ساخت و تزیینات معماری دارد.
مقدمه
منابع طبیعی عظیمی از انواع پوشش های گیاهی در نواحی شمالی ایران از دیر باز بزرگ ترین انگیزه برای تولید محصولاتی بوده است که ظاهر ساده آن ها بیش از هر چیز مبیّن خلوص مردمان این منطقه و جلوه گر بی پیرایگی زندگی آن هاست. حضور محصولات چوبی پیش از آن که نمودی تزیینی را به نمایش بگذارد به عنوان بخشی از زندگی محسوب می شده به طوری که آثار تولید شده مستقیماً در بطن زندگی روزمره مورد استفاده قرار می گرفته اند.
با وجود این که نوع و نحوه تولید این محصولات در تمامی مناطق شمالی تا حدودی متشابه می باشد اما تفاوت های جزیی در برخی از آن ها در مناطق مختلف لازمه تحقیق و بررسی بیشتر را فراهم می کند. یکی از شاخص ترین مناطق در این زمینه، شهرستان آمل می باشد که با وسعت نسیتاً زیاد مناطق ییلاقی و پیشینه غنی تاریخی، زمینه مناسبی برای کنکاش در تنوع ابزارهای چوبی، فراهم می کند.
در این شهرستان به ویژه در کوهستان ها مردمانی با پیشه گالشی زندگی می کنند که قدمت کهنی در تاریخ مازندران یا در محدوده وسیع تر، طبرستان دارند. این مردمان ساخت ابزارهای ساده زندگی با چوب انواع درختان که در نظرشان به هنر یا فن لاک تراشی معروف می باشد را از روزگاران کهن پیشه خود ساخته که علاوه بر رفع نیازهای روزمره شان، نمایانگر حس احترام به طبیعت و برکت طلبی از قدسیت درختان ویژه ای است که بر بنیان آیین دیرین از دیگر درختان مجزا شده اند.
این پژوهش که به مطالعه و توصیف نوع و نحوه استفاده ابزارهای مصرفی چوبی این طبقه از جامعه ی منطقه آمل و حومه می پردازد در عین حال با روشی تحلیلی؛ باورها، اعتقادات و ریشه های فرهنگی این طبقه را در شیوه خلق و کاربرد این محصولات مد نظر قرار داده علاوه بر این که به تبیین جایگاه این رشته در زمان کنونی نیز می پردازد.
پیشینه تحقیق
در رابطه با تولید محصولات چوبی در مازندران پژوهش های مبسوطی توسط آقای دکتر مصطفی رستمی انجام گرفته که در قالب کتاب و مقاله به جامعه هنری و فرهنگی ارایه شده است. در این رابطه کتاب ایشان با عنوان "چوتاشی در مازندران" - 1392 - به طور جامع محورهای مطالعات تاریخی، مردم شناسی، چوب شناسی و فن شناسی را مورد توجه قرار می دهد.
هم چنین در مقاله ای با عنوان "چوتاشی، بررسی هنرهای چوبی در مازندران - طرحی برای مستند مردم شناختی - " - 1389 - به معرفی ابزارهای مورد استفاده، نحوه ساخت، بیان نمونه محصولات این هنر و طرح و نقش روی آن و جایگاه چوتاشی و چوتاشان در گذشته می پردازد که نتیجه حاصل از این پژوهش را کاربرد فراوان این محصولات در مازندران به دلیل تنوع زیاد آن دانسته علاوه بر این که با رغبت زیاد مردم مازندران به این محصولات چوبی ارزشمندی جایگاه درخت و تقدس آن را در نظر ایشان به اثبات می رساند.
ایشان در مقاله دیگری با عنوان "نگاهی مردم شناختی به پیشینه چوتاشی در منطقه طبرستان" - - 1391 به فرهنگ شناسی مردم مازندران در رابطه با کاربرد محصولات چوبی و اعتقادات و باورهایشان در این زمینه پرداخته است و نتیجه این پژوهش را وابستگی مردم مناطق شمالی به ویژه مازندران به آداب و رسوم و سنّت ها در تولید محصولات چوبی بیان کرده به ویژه این که انگیزه اصلی برایتولید این محصولات را تداوم این سنّت ها دانسته است.
