بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر باقیمانده کودهاي آلی و شیمیایی بر تجمع مس و منگنز در گیاه برنج، آزمایشی بصورت کرت خرد شده در قالب بلوك کامل تصادفی در سال 1390 اجراء گردید. فاکتور اصلی شامل تیمارهایی از کمپوست، ورمیکپپوست و کود شیمیایی و فاکتور فرعی نیز سالهاي مصرف کودبود. بعد از تجزیه ریشه، اندام هوایی ودانه برنج، نتایج نشان داد تیمار کودي و سالهاي اعمال تیمارها بر مقدار مس و منگنز در اندامهاي مختلف برنج معنیدار بودهاست.
جمع مس در ریشه برنج در تیمار 40 تن کمپوست به همراه نصف کود شیمیایی پایه با %84/98 افزایش نسبت به شاهد به 25/88 میلیگرمبرکیلوگرم رسید. بیشترین افزایش مس در دانه متعلق به تیمار 40 تن کمپوست به همراه نصف کود شیمیایی پایه بود که مقدار مس از 2/75 میلیگرم-برکیلوگرم در شاهد به 5/89 میلیگرمبرکیلوگرم رسید. تجمع منگنز در برنج تحت اثر تیمارهاي کودي قرار گرفت. تجمع منگنز در برنج در تیمارهاي حاوي کود الی به همراه کود شیمیایی بیشترین مقدار را داشت. دوره هاي اعمال تیمار کودي نیز بر مقدار مس و منگنز در گیاه اثر داشت. با سه سال متوالی مصرف کود بیشترین مقدار عناصر مس و منگنز در اختیار گیاه قرار گرفت.
مقدمه
گیاهان زراعی براي رشد وتولید محصول مناسب نیازمند انواع مواد مغذي میباشند که بخشی از این مواد از طریق کودها تامین میشود. ولی نباید از نظر دور داشت که استفاده مفرط و بدون برنامه از کودها اثرات زیانباري بر خاك و گیاه تحت کشت دارد. به عبارتی کاربرد پیوسته و مداوم این مواد موجب برهمکنش عناصر غذایی و بهم خوردن تعادل این عناصر در خاك و گیاه میشود
حسین و همکاران - 2008 - بیان نمودند که بعد از مصرف کود هاي آلی و شیمیایی، طی یک دوره چند ساله اثرات باقیمانده این کودها به عنوان یک ذخیرهگاه براي تامین عناصر غذایی گیاهان عمل میکند. طول این دوره به طبیعت خاك، نوع کود و نیاز گیاه بستگی دارد.
زیا و همکاران - 1996 - از وجود اثرات باقیمانده مثبت کودهاي آلی در تامین عناصر میکرو براي گیاهان خبر دادند. کاربرد کمپوست لجن فاضلاب مقدار مس و منگنز را در گیاه افزایش داد. این اثرات طی 3-4 سال پس از مصرف کمپوست حداکثر میباشد
استفاده از کمپوست مقدار روي و منگنز را در اندام هوایی کاهو و اسفناج افزایش داد - خیامباشی . - 1376 جهت تدوین یک برنامه کودي معقول و کارامد توجه به واکنش کودها در خاك و اثرات باقیمانده آنها الزامی میباشد - اقبال و همکاران . - 2004 در این تحقیق به بررسی اثرات باقیمانده کودهاي آلی و شیمیایی بر مقدار مس و منگنز تجمع یافته در ریشه، اندام هوایی و دانه گیاه برنج پرداخته میشود.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات باقی مانده کودهاي آلی و شیمیایی بر مقدار تجمع عناصر مس و منگنز در اندام هاي گیاه برنج ، آزمایشی در سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی ساري انجام گرفت که از سالهاي قبل تحت تیمار هاي کودي مشخص قرار داشت. این مطالعه بصورت کرتهاي خرد شده در غالب بلوك کامل تصادفی با دو عامل و در 3 تکرار انجام گرفت که در آن 10 تیمار کودي به عنوان عامل اصلی و سالهاي مصرف کود به عنوان عامل فرعی در نظر گرفتهشد. عامل کود، از 10 تیمار شامل شاهد،کود شیمیایی - 100کیلو اوره ، 150کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و 100کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار - ، کودهاي آلی شامل ورمیکمپوست و کمپوست که هر کدام در 4 سطح ،20تن در هکتار، 20تن + نصف کود شیمیایی پایه در هکتار ، 40 تن در هکتار و + 40 نصف کود شیمیایی پایه تن در هکتار تشکیل شد.
عامل سال مصرف کود نیز شامل P1 :اعمال تیمار کودي در سال : P2 1385 اعمال تیمار کودي در سالهاي 85 و86 ، :P3 اعمال تیمار کودي در سالهاي 87، 86 و 85 بوده است. در سالهاي 88، 89 و 90 هیچ گونه تیمار کودي اعمال نشد. این آزمایش در مجموع در 90 واحد آزمایشی با ابعاد 3×4 متر انجام پذیرفت. بعد از مراحل کاشت و داشت، در مرحله برداشت از ریشه، اندام هوایی و دانه برنج نمونهبرداري بعمل آمد. براي عصارهگیري نمونههاي گیاهی از روش سوزاندن خشک استفاده شد . - AOAC1990 - سپس مقدار مس و منگنز در نمونههاي ریشه، اندام هوایی و دانه برنج توسط دستگاه جذب اتمی قرائت گردید. در انتها دادههاي حاصل توسط برنامه SPSS موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس میانگین مربعات مس و منگنز در گیاه برنج در جدول - 1 - آمدهاست. بر اساس این جدول بین بلوكهاي 3 گانه اختلافی وجود ندارد و کرتها یکنواخت بودند. اثر تیمارهاي کودي بر عناصر بررسی شده به جز منگنز در اندام هوایی برنج معنیدار بود. دوره هاي مصرف کود نیز بر مقدار مس در اندامهاي برنج اثرگذار بود در حالی که بر مقدار منگنز تاثیري نداشت. اثرات متفابل فاکتورهاي کود و دورههاي مصرف کود معنیدار نشد - جدول . - 1
جدول-1 جدول تجزیه واریانس - میانگین مربعات - عناصر مس و منگنز در اندامهاي گیاه برنج
تیمارهاي مختلف کودي اثرات متفاوتی بر مقدار تجمع مس در ریشه برنج داشتند. بطوري که در شاهد تجمع مس در ریشه برنج برابر با 13/99 میلیگرمبرکیلوگرم بود و در تیمار 40 تن کمپوست به همراه نصف کود شیمیایی پایه با %84/98 افزایش به 25/88 میلیگرمبرکیلوگرم رسید - جدول . - 2 در اندام هوایی تجمع مس در تیمارهاي 20 و 40 تن کمپوست و ورمیکمپوست به همراه نصف کود شیمیایی بیش از دیگر تیمارها بود. در دانه نیز مانند ریشه و اندام هوایی تجمع مس در شاهد کمترین مقدار را داشت.
در دیگر تیمارها تجمع مس در دانه افزایش نشان داد. که با توجه به نوع کود مصرفی و میزان مصرف کود مقدار افزایش متفاوت بود. بیشترین افزایش مس دردانه متعلق به تیمار 40 تن کمپوست به همراه نصف کود شیمیایی پایه بود که مقدار مس از 2/75 میلیگرمبرکیلوگرم در شاهد به 5/89 میلی-گرمبرکیلوگرم رسید. در ریشه برنج، بیشترین مقدار منگنز با اعمال تیمار 40تن ورمیکمپوست به همران نصف کود شیمیایی مشاهده شد که نسبت به شاهد %42/73 افزایش نشان داد.
تجمع منگنز در اندام هوایی برنج در اثر تیمارهاي مختلف کودي افزایش نشان داد ولی این افزایش تنها براي تیمار 20 تن کمپوست همراه با نصف کود شیمیایی پایه معنیدار بود. در دانه تجمع منگنز در بیشترین افزایش از 36/53 میلیگرمبرکیلوگرم در شاهد به 48/08 و 46/89 میلیگرمبرکیلوگرم بترتیب در تیمار 40 تن کمپوست همراه با کود شیمیایی و 40 تن ورمیکمپوست همراه با کود شیمیایی رسید
مقایسه دورههاي مصرف کود نشان میدهد که با افزایش سالهاي اعمال تیمار کودي مقدار تجمع مس در ریشه برنج افزایش یافت جدول - . - 2 بطوري که در 3 دوره متوالی مصرف کود مقدرا مس در ریشه برنج با 20/38 میلیگرم-برکیلوگرم بیشترین مقدار را داشت. در اندام هوایی بین یک و دو دوره اعمال تیمارها مقدار مس تغییرات چندانی نشان نمیدهد. ولی با 3 سال متوالی اعمال تیمارها مقدار مس بطور معنیداري افزایش یافت. در دانه برنج مقدار مس در یک دوره اعمال تیمارها 4/03 میلیگرمبرکیلوگرم بود. مقدار تجمع مس در دانه برنج در کرتهایی با 3 سال اعمال تیمار کودي به 5/03 میلیگرمبرکیلوگرم رسید.
این در حالی است که مقدار منگنز در ریشه و اندام هوایی برنج در اثر دوره هاي اعمال تیمار کود تغییرات چندانی نشان نمیدهد. ولی در دانه تجمع منگنز از 40/15 میلیگرمبرکیلوگرم در یک دوره استفاده از کود به 42/28 و 43/95 میلیگرمبرکیلوگرم بترتیب در 2 و3 سال متوالی کاربرد تیمار کودي افزایش یافت. با توجه به مطالب گفته شده میتوان چنین استنباط کرد که کود هاي مختلف اثرات متفاوتی در تامین عناصر مس و منگنز براي برنج دارند در کل باید گفت که اعمال ترکیبی از کودهاي آلی و شیمیایی با حجم بیشتر، بالاترین اثر را در تامین عناصر مس و منگنز داشتند. کودهاي آلی در خاك به تدریج تجزیه میشوند و موا غدایی را به آهستگی آزاد میکنند و براي طولانی مدت توان تامین عناصر مغذي براي را گیاه دارند
همچنین این کودها طی تجزیه pH خاك را نیز کاهش میدهند. کودهاي شیمیایی نیز علاوه بر تامین عناصر غذایی با اثر بر pH خاك، شرایط را براي جذب بیشتر عناصر مس و منگنز براي برنج فراهم میکنند. هر چه دوره هاي اعمال کود بیشتر میشود مقدار عناصر مورد بررسی در گیاه افزایش مییابد. نژادحسینی و آستارایی - - 1398بیان نمودند که اثر باقیمانده کمپوست زباله شهري ، کود گاوي و کود شیمیایی بر مقدار عناصر مس و منگنز در گیاه گندم، افزایشی و معنیدار بود. واین اثر براي کمپوست زباله شهري بیش از دو کود دیگر بود. رضایی نژاد و افیونی - 200 - اظهار داشتد که کمپوست نسبت به گود گاوي مقدار بیشتري عناصر میکرو دارد ولی چون نسبت به کود گاوي دیرتر تجزیه میشود با سرعت آهسته تري عناصر را به گیاه میرساند. بنا براین در کوتاه مدت گیاه تیمار شده با کود گاوي مقدار بیشتري عناصر میکرو را جذب میکند.
