بخشی از مقاله
چکیده
کانی گارنت یکی از کانیهای استفاده شده در صنعت و جواهرسازی می باشد. این کانی یکی از کانیهای دگرگونی می باشد که حدوث آن در منطقهی حال حال سفلا واقع در شهرستان ماکو، استان آذربایجان غربی درون میکاشیستهای موجود در منطقه انجام پذیرفته است.
منطقهی مورد مطالعه، بر اساس تقسیمات زونهای ساختاری- رسوبی ایران در زون ملانژهای رنگی قرار گرفته است. گارنتهای منطقه به شکل درشت بلور در سطح سنگهای مورد مطالعه مشاهده می گردد. از دید پتروگرافی، این کانی بر اثر تحلیل کانی کلریت و تبدیل شدن آن به بیوتیت و سپس با افزایش شدت دگرگونی و تحلیل بیوتیت به کانی آلماندین - نوعی گارنت - تبدیل گشته است. این پدیدههای دگرگونی حادث شده در این سنگها مبین حضو این سنگ در رخساره شیست سبز یعنی دماهایی در حدود 350 تا 500 درجهی سانتی گراد و فشارهایی در حدود 2/5 تا 8 کیلوبار می باشد.
-1 مقدمه
نزوسیلیکاتها، گروهی از چهار وجهیهای SiO₄ هستند که به شکل مجزا از هم قرار گرفتهاند که از این رو آنها را سیلیکاتهای جزیرهایی می نامند. این چهار وجهیها تنها از طریق پیوندهای یونی با کاتیونهای میان روزنهای به یکدیگر متصل می شوند. از این رو، ساختمان کانیهای گروه نزوسیلیکاتاساساً به اندازه و بار کاتیونهای میان روزنهای بستگی دارد
گارنت - گروناها - ، گروهی از کانیهای سیلیکاتهی بسیار معمولاند که به ویژه در سنگهای دگرگونی عمومیت دارند و با فرمول کلی A₃B - SiO₄ - ₃ نمایش داده می شوند. در این فرمول به ترتیب A و B به مواضع کاتیونی با هم آرایی 8 و 6 تعلق دارند. به این طریق که موضع A با کاتیونهای دو ظرفیتی نسبتاً بزرگ اشغال می شود، در حالی که در موضع B کاتیونهای سه ظرفیتی کوچکتر قرار دارد.
با توجه به اندازهی کاتیونهای موضع A، تقسیم بندی نسبتاً معمول و معروفی از گارنتها وجود دارد که در آن، گارنتهای دارای Ca و گارنتهای حاوی یونهای دو ظرفیتی قابل تعویض و جایگزینی مانند Mg²⁺ ، Fe²⁺ و Mn²⁺ از یکدیگر مشخص شدهاند؛ به همین نحو به واسطهی جانشینی محدودی که ممکن است در موضع B صورت گیرد، می توان با تقسیم بندی دیگری، گارنتها را به انواع حاوی Al³⁺ ، Fe³⁺ و Cr³⁺ تفکیک نمود - اتردی، . - 1375 این تقسیم بندی باعث تمایز گارنتها به دو سری پیرالسیپت و اوگراندیت گردد
جدول .1 تقسیم بندی کانیهای گروه گارنت.
بر اساس رده بندی دیگری کانیهای گروه گارنت را بر مبنای قرار گیری یونها در موضع B به سه گروه نامعمول تقسیم می نمایند
جدول .2 تقسیم بندی کانیهای گروه گارنت بر اساس قرار گیری یونها در موضع .B
کانیهای گروه گارنت در سیستم ایزومتریک متبلورمی شوند و اکثراً به فرم دوازده وجهی، بیست و چهار وجهی و ترکیب هر دو فرم مشاهده می گردند . - Kelein & Harlbut, 1999 - گارنتها فاقد کلیواژ بوده و هنگامی که تحت تنش قرار گیرند به صورت تکههای بی قاعده، شکل می گیرند. ترکیب شیمایی بلورهای گارنت، نسبت کاتیونهای دو و سه ظرفیتی و اندازهی واحد شبکهای از عوامل موثر در پیکربندی بلورهای گارنت می باشند
از طرفی کانیهای گروه گارنت به خصوص نوع آلماندین، فراونترین کانی دگرگونی درجهی متوسط در سنگهای رسی - میکاشیستها - می باشد. با افزایش شدت دگرگونی مقدار منیزیم گرونا زیادتر و به پیروپ تبدیل می گردد. هر چه منگنز موجود در گرونا کمتر باشد، مقاومت آن در مقابل هوازدگی بیشتر و بر روی سطح سنگ به حالت برجسته باقی می ماند. اساساً گروناها به صورت پورفیروبلاست ظاهر شده و ممکن است در آن آثار حرکات چرخشی به شکل ساختارهای حلزونی مشاهده گردد
واژهی شیست اصولاً به سنگ دگرگونی دارای فولیاسیون گفته می شود که کانیهای آن با چشم قابل مشاهده و تشخیص باشند. شیستها فراوانترین سنگهای دگرگونی به حساب می آیند. وجود شیستوزیته یا لیناسیون از مشخصات اصلی این گروه از سنگها می باشد. در شیستهای درجهی ضعیف، کانیهای ورقهای فراوانتر بوده ولی با افزایش دما نسبت کانیهای میکایی آن به علت تبدیل شدن به کانیهای دیگر کم می گردد؛ در نتیجه شیستوزیتهی آن ضعیفتر و تدریجاً به فابریک گنیسی نزدیک می گردد. در میکاشیستها که حاصل از دگرگونی رسوبات رسی یا کوارتز - فلدسپاری هستند، اصولاً میکا بسیار فراوان است که عموماً در امتداد سطح فولیاسیون قرار می گیرند؛ این امر سبب تورق آسان سنگ می باشد. موسکویت کانی مشخص دگرگونی درجهی ضعیف و متوسط است و در مجموعههای گوناگون یافت می گردد. موسکویت ممکن است از تبلور مجدد کانیهای رسی پتاسیم دار یا از تخریب فلدسپارها - دگرگونی قهقرایی - به وجود آید
-2 زمین شناسی عمومی و مشاهدات صحرائی
قرار گیری سرزمین ایران در بخش میانی کمربند چین خوردهی آلپ- همالیا در روند حوادث زمین شناسی ایران تأثیر به سزایی داشته است. این تأثیرات شرایط منحصر به فردی را برای تشکیل و تمرکز مواد معدنی در پهنهی کشور ایران فراهم نموده است؛ استان آذربایجان غربی نیز با قرار گیری در زون ملانژهای رنگی - نبوی، - 1355 و بلوک لوت - اشتوکلین، - 1968 از این امر مستثنی نمی باشد
تصویر .1 تقسیمات زونهای ساختاری رسوبی ایران. - a - نبوی - b - . - 1355 - اشتوکلین . - 1968 -
بلوک لوت به وسیلهی دو گسل موازی از زونهای مجاور قابل تفکیک می باشند؛ به شکلی که حد شرقی این زون به وسیلهی گسل نهبندان از زون نهبندان- خاش جدا می شود و در مغرب به وسیلهی گسل نای بند از بلوک طبس محدود می گردد. در نقشهی تکتونیکی ایران - اشتوکلین- نبوی - حد شمالی آن به فرورفتگی جنوب کاشمر و حد جنوبی آن نیز به فرورفتگی جازموریان محدود می گردد.
اشتوکلین در تقسیم بندی 1968 خود، ناحیهی لوت را به عنوان یک بلوک مقاوم معرفی می کند و با توجه به روند شمالی- جنوب کوههای حاشیهای، آن را تودهی سخت و مستحکم در نظر می گیرد. از طرفی افیولیت ملانژهای ایران چناچه در نقشههای تقسیمات ساختاری مشاهده می گردد، عبارت است از سنگهایی که اصولاً سبز رنگ بوده و به شکل لایه لایه می باشند. از نظر لیتولوژی واحدهای سازندهی مجموعههای افیولیتی ایران مشابه سازندهی افیولیتهای دنیا بوده و در حجم کل، شامل مجموعههای اولترابازیک، بازیک و سنگهای کم و بیش اسیدی و سرانجام گدازههای زیر دریایی می باشند که با توفها و سنگهای آذرین تخریبی و رسوبات آهکی و رادیولاریتی مخلوط شدهاند
