بخشی از مقاله
چکیده
امروزه سیستمهای اطلاعاتی حسابداری نقش بسیار مهمی در تداوم فعالیت سازمانها ایفا نموده و در مجموعه محیط اقتصادی شرکتها وظیفهای بااهمیت بر عهده دارند. در واقع بسیاری از تصمیمات اقتصادی درونسازمانی و برونسازمانی بر اساس اطلاعات حاصل از این سیستمها اتخاذ میشود. طبق نظریه تصمیم، کیفیت اطلاعاتی که تصمیمات بر مبنای آن اطلاعات هستند بر کیفیت آن تصمیمها و نتایجشان تأثیر میگذارد. این پژوهش سعی دارد با معرفی برخی از مهمترین معیارهای سنجش کیفیت اطلاعات داخلی مطرحشده در مقالات موجود در این زمینه، توجه شرکتها را به راهکارهای ارائه گزارشگری کاراتر معطوف ساخته و آنها را از عواملی که منجر به واکنش منفی سرمایهگذاران میشوند آگاه سازد.
-1 مقدمه
رویکردهای متفاوتی برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد. یکی از رویکردهایی که میتوان با استفاده از آن سطح کیفیت گزارشگری مالی را سنجید رویکرد توجه به کیفیت گزارشگری داخلی است. اعلام بهموقع سود، صحت پیشبینی مدیریت در مورد سود، نبود ضعف اساسی در کنترلهای داخلی، و عدم اصلاح و ارائه مجدد صورتهای مالی چهار مورد از مهمترین عواملی هستند که بر کیفیت گزارشگری مالی و واکنش سهامداران در قبال ارائه اطلاعات اثر میگذارند.
گالمور و لبرو - 2014 - از این چهار عامل به عنوان معیارهای سنجش کیفیت اطلاعات داخلی نام میبرند. در تحقیقات مختلفی تأثیر این عوامل بر کیفیت گزارشگری مالی به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفتهاند. با این وجود، سعی بر این است این چهار معیار را در یک پژوهش واحد مورد بحث قرار داده و دلیل اهمیت و ضرورت توجه به این معیارها روشن شود.
-2 مبانی نظری پژوهش
-2-1 کیفیت گزارشگری مالی
برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی شرکتها رویکردهای مختلفی وجود دارد. تمامی این رویکردها را میتوان در دو طبقه قرار داد: - 1 نیازهای استفادهکننده و - 2 حمایت از سرمایهگذار/ سهامدار. مطابق رویکردهای مبتنی بر نیاز استفادهکننده، کیفیت گزارشگری مالی بر مبنای سودمندی اطلاعات مالی برای استفادهکنندگان تعیین میشود. در حقیقت گزارشگری مالی باید اطلاعاتی مفید برای استفادهکنندگان جهت تصمیمهای سرمایهگذاری، اعتباری و تصمیمات مشابه فراهم آورد. برای اینکه اطلاعات مفید باشد باید مربوط و قابل اتکا باشد. از طرفی برای اینکه حمایت از سرمایهگذار صورت بگیرد، کیفیت اطلاعات مالی بر حسب افشای کامل و منصفانه تعریف میشود
باید توجه داشت که گزارشگری مالی فقط یک محصول نهایی نیست، بلکه فرآیندی متشکل از چندین جزء است که در شکل 1 ارائه شدهاست . بر اساس چارچوب پیشنهادی، کیفیت گزارشگری مالی نهایتاً بستگی به کیفیت هر بخش از فرآیند گزارشگری مالی دارد
شکل - 1 - فرآیند گزارشگری مالی
معاملات و رویدادهای شرکت
انتخاب خط مشیهای حسابداری
کاربرد خط مشیهای حسابداری
برآوردها و قضاوتها
افشا در خصوص معاملات، رویدادها، خط مشیها، برآوردها و قضاوتها
این فعالان بازار هستند که به گزارشگری مالی شرکتها ارزش و اعتبار میبخشند. اگر شرکتها در فرآیند گزارشگری مالی توجه کافی به خصوصیات کیفی اطلاعات ننمایند و به رویکردهای پیشگفته پایبند نباشند باید منتظر واکنش منفی بازار به ارائه این گونه اطلاعات باشند. در واقع، اینگونه گزارشگری مالی اعتبار شرکت را مخدوش ساخته و موجب کاهش قیمت سهام خواهد گردید.
گالمور و لبرو - 2014 - در تحقیق خود به این نتیجه میرسند که کیفیت گزارشگری مالی را میتوان از طریق سنجش برخی سازوکارهای گزارشگری داخلی شرکتها سنجید. البته این یکی از رویکردهایی است که برای سنجش کیفیت گزارشگری مالی شرکتها میتواند مورد استفاده قرار گیرد. طبق پژوهش این دو محقق، سازوکارهای گزارشگری داخلی شرکتها که موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی میشوند را میتوان با چهار معیار مورد ارزیابی قرار داد که از این معیارها به عنوان معیارهای کیفیت اطلاعات داخلی نام میبرند. شرکتهایی که این چهار معیار را در فرآیند گزارشگری خود مورد توجه قرار میدهند میتوانند با بهبود کیفیت گزارشگری مالی خود زمینه را برای رضایت سرمایهگذاران بالفعل و بالقوه فراهم نمایند.
-2-2 کیفیت اطلاعات داخلی
همانطور که پیشتر اشاره شد رویکردهای مختلفی برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد. یکی از رویکردهایی که توجه خود را به نیازهای استفادهکنندگان و حمایت از سرمایهگذاران معطوف ساخته رویکرد سنجش کیفیت اطلاعات داخلی است.
کیفیت اطلاعات داخلی در سطح گزارشگری مالی شرکتها را میتوان با چهار معیار سنجید که طبق پژوهشهای پیشین این چهار معیار نقش بسیار مهمی در ارزیابی استفادهکنندگان نسبت به کیفیت گزارشگری مالی دارند. این چهار معیار طبق پژوهش انجام شده توسط گالمور و لبرو - 2014 - عبارتاند از:
اعلام بهموقع سود توسط مدیریت بعد از پایان سال مالی، صحت پیشبینی مدیریت در مورد سود، نبود ضعف اساسی در کنترلهای داخلی، و عدم اصلاح و ارائه مجدد صورتهای مالی به دلیل اشتباهات حسابداری. نتایج تحقیقات گذشته این موضوع را روشن میکنند که هرکدام از این معیارها میتوانند شرکتها را در تحقق خصوصیات کیفی اطلاعات یاری رسانند و به بهبود کیفیت گزارشگری مالی کمک کنند. از سوی دیگر با نگاهی دقیقتر میتوان به این نکته پی برد که هر کدام از این معیارها بخشی از فرآیند گزارشگری مالی هستند که همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره شد کیفیت گزارشگری مالی به کیفیت هر جزء از فرآیند گزارشگری مالی وابسته است.
در این تحقیق با استناد به آخرین بررسیهای انجامشده سعی بر این است این چهار معیار را در تحقیقی واحد مورد بحث قرار داده و دلیل اهمیت و ضرورت توجه به این معیارها را برای خوانندگان اعم از دانشگاهیان، مدیران شرکتها، سرمایهگذاران و غیره روشن نماییم.
-2-2-1 اعلام بهموقع سود
تحقیقات انجامشده قبلی در مورد سود بهویژه در بازارهای سرمایه نشان داده است که سود دارای محتوای اطلاعاتی باارزشی بوده و بر تصمیمگیری استفادهکنندگان تأثیر قابل ملاحظهای دارد. با وجود این، اثر و محتوای اطلاعاتی اعلام سود در بازار سرمایه تنها تابعی از ماهیت سود نیست بلکه بهموقعبودن و زمان مناسب ارائه و انتشار آن نقش مهمی در مفیدبودن اطلاعات حاصل از آن و مربوط بودن آن در تصمیمگیریها دارد.
اعلام به موقع سود سالیانه شرکتها، از یک طرف کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین استفادهکنندگان را به دنبال خواهد داشت و از طرف دیگر به عنوان یک عامل کلیدی در مدلهای ارزیابی و تصمیمات سرمایهگذاری عمل مینماید - عباسزاده و همکاران، . - 1392 بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، در پژوهش گالمور و لبرو - 2014 - نخستین معیار برای اندازهگیری سطح کیفیت اطلاعات داخلی شرکتها، اعلام بهموقع سود در نظر گرفته شده است.
علیرغم مزیتهای اعلام به موقع سود، مدیران ممکن است بنا به انگیزهها و دلایل مختلف زمان اعلام سود را به تأخیر بیندازند. دانلسن و همکاران - 2012 - معتقدند یکی از مهمترین دلایلی که موجب تأخیر در زمان اعلام سود میشود این است که مدیران اخبار بدی برای افشا داشته باشند. زیرا از این طریق آنها زمان بیشتری جهت طراحی و اجرای یک برنامه برای بهبود عملکرد ضعیف خود و آماده ساختن خود برای پاسخ به انتقادات خواهند داشت. با این حال، مدیران باید منافع اعلام بهموقع سود - زیان - را مورد توجه بیشتر خود قرار دهند.
