بخشی از مقاله
چکیده
امام حسین علیالسّلامه ، از جمله مربیان آسمانی است که پیروی واقعی از سیره عملی و اخلاقی آن حضرت، سعادت فرد و جامعه را تضمین مینماید و آنان را به سجایای اخلاقی و فضایل انسانی میرساند. امام حسین - ع - و حکایت زیستن و شهادتش و لحن گفتار و ابعاد کردارش، نه تنها نمونه یک بزرگمرد تاریخ را برای ما مجسم می سازد، بلکه آیینه تمام نمای فضیلت ها، بزرگ منشی ها، فداکاریها، جان بازی ها، خداخواهی ها و خدا جوییها است، او به تنهایی می تواند سعادت بشریت را ضامن گردد.
به حکم آفرینش یکی از اوصافی که در نهاد هر انسانی به ودیعه گذارده شده، خصلت »الگوپذیری« است. داشتن مقتدا و الگو برای پذیرش و پیمودن راه درست، امری ضروریاست. اگر چه نهضت عاشورا بسی تلخ و اسف بار بود و دل انسانهای آزاده را جریحه دارکرد، ولی یک حادثه معمولی نبود، بلکه با تمام وقایع تاریخ تفاوتی بس عظیم داشت. زیرارهبرش عصاره نبوت و رسالت پنجمین نفر اصحاب کسا، تجسم حق و اسلام راستین، انسان کامل و تربیت شده دامان رسول خدا - ص - است . امام حسین - ع - انسانی الهی، با هدف است که افکار بلندش در جای جای این قیام و حرکت، تبلوری ویژه یافتهاست.
مقدمه
»انسان« در میان موجودات، ارزشمندترین مخلوق الهی است »ولقد کرمنا بنی آدم« که خداوند او را در هیئت زیبا آفریده »لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم« و به وجود او افتخار نموده است »فتبارک االله احسن الخالقین« از سوی دیگر، برای تکامل و پرورش چنین موجودی، بهترین و کاملترین مربیانی را تعیین نموده » لقد من االله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم، یتلوا علیهم آیاته، ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمه« تا وی را به شاه راه سعادت برساند؛ زیرا مربی خوب، در رشد و کمال افراد تحت تربیت، اثر والایی دارد.از بارزترین کسانی که انسانیّت را در تمام مراحل تاریخی مطرح و بنای رفیع اندیشه های انسانی را پایه گذاری کرد و به ارزش های فردی و اجتماعی عینیت بخشید، سالار شهیدان حضرت حسین بن علی - ع - بود.
او تاریکی هایی را که در مسیر حرکت معنوی و تکاملی بشر قرار داشت با نور هدایت از میان برد و طلوع فجر هدایت را در افق دل های جویندگان حقیقت و پویندگان طریق سعادت بشارت داد. او معلم راه بود که در راستای تحقق رسالت جد بزرگوارش - رسول اکرم - ص - - با مبارزه و پیکار با مظاهر فساد و نابودی بیداد و بیدادگری و اقامه مکتب ایمان و عدل، درس های آموزنده و سرنوشت سازی را به انسان ها آموخت.
اسوه بودن امام حسین - ع - برای طالبان کمال و فضیلت انسانی، اختصاص به یک یا چند بعد از ابعاد وجود انسانی ندارد بلکه آن حضرت در همه ابعاد و به عبارت دیگر، در راه کمال انسان، بدون تردید یکی از عالی ترین الگوها برای همگان است، به همین علت برای هر جوینده کمال و فضیلت ضروری می نماید که در حد توان و استعداد خود زندگی نامه و سیره و سخن آن حضرت را مورد بحث و تحلیل و مطالعه دقیق قرار داده و اطلاعات لازم را در تمام زمینه ها درباهر آن الگوی ارزنده بشریت به دست آورد، تا بتواند در مواقع مورد نیاز از سیره آن حضرت در زندگی فردی، اجتماعی و...بهره گیرد.
-1 عبادت و بندگی امام حسین - ع -
شکی نیست که بهترین وسیله برایتقرّب و رسیدن به مقام قرب خداوند متعال و کمال حقیقی، عبادت و بندگی و کرنش در پیشگاه با عظمت اوست. هرکس به هر مرتبه و مقامی رسیده است تنها از این راه بوده و بس! پیامبران و اولیای الهی از همین مسیر به قرب خدا واصل شده اند و در پرتو عبادت و خاکساری به درگاه او به مقام نبوت و رسالت رسیدهاند. عبادت خدا صرفاً خواندن چند رکعت نماز و انجام سایر عبادت های بدنی و مالی نیست بکله معنای عبادت، چنان که علمای علم لغت ذکر کرده اند، غایت و نهایت خضوع و اظهار ذلّت در پیشگاه خدای متعال است:
و نماز و روزه و سایر اعمال، مصادیقی است از آن مفهوم کلی و راهی است برای رسیدن به آن مقام عالی -
-1-1 نماز و خوف از پروردگار
امام حسین - ع - بسیار به یاد خدا بود و خوف شدیدی از خدا داشت. آن حضرت در حدیثی فرمود:إنّ»االله عزّوجلّ لایخدع عن جنّته و لا ینالما عنده إلّا بطاعته؛ همانا نمی توان بهشت را از خداوند، با خُدعه و نیرنگ گرفت و جز از راه اطاعت و بندگی نمی توان به پاداش الهی رسید. - «انوار البهیه، ص - 146 در حدیث دیگر فرمود: »البکاء من خشیه االله نجاه من النّار«؛ گریه از خوف خدا، مایه نجات از آتش است. - «جامع الاخبار، ص - 97 امام حسین - ع - با صراحت به پیروان خود می فرماید: تنها راه رسیدن به پاداش الهی اطاعت و بندگی است و آنچه موجب رهایی از آتش جهنم است گریه از خوف خداست. آری بهشت را به بها می دهند، نه به بهانه.
-2-1 اقسام عبادت در سخن امام حسین - ع -
پرستش کنندگان خدا و عابدان کوی دوست و آنانی که با عبادت به خدای روی می آورند دارای انگیزه یکسانی نیستند، باید دید برترین آنها کدامند؟
امام - ع - عبادت کنندگان را به سه دسته تقسیم می کند، می فرماید: إنّ» قوماًاالله رغعبدواهً فتلک عباده التّجّار و إنّ قوماً عبدوا االله رهبهً فتلک عباده العبویإنّد قوماً عبدوا االله شکراً فتلک عباده الأحرار و هی أفضل العباده؛ همانا برخی خدا را برای شوق بهشت پرستش می کنند که این پرستش تجار و بازرگانان است و همانا عده دیگری خدا را از روی ترس می پرستند که این پرستش بردگان است و همانا برخی دیگر خدا را برای سپاس عبادت می کنند که این عبادت آزادگان و والاترین نوع عبادت است.
سیدالشهدا - ع - خود مصداق کامل دسته سوم بود که عاشقانه به عبادت و بندگی خدا می پرداخت و حتی در حساس ترین لحظات عمر شریفشان یعنی شب عاشورا این مهم را عملی فرمود؛ غروب روز تاسوعا که دشمن اطراف خیمه آن حضرت را محاصره کرده بودند تا اعلام کنند که یا تسلیم گردد و یا آماده جنگ شود، امام - ع - به برادر بزرگوارش حضرت اباالفضل العباس - ع - فرمود: ...» به آنان بگو امشب را به ما مهلت دهند تا به نماز و مناجات با خدا و تلاوت قرآن بپردازیم:
خدا می داند که من نماز برای او، و تلاوت آیات قرآن او و دعا و استغفار را دوست دارم. - «نفس المهموم، ص - 113
-2 نصایح اخلاقی امام حسین - ع -
-1-2 نصحیت های هفتگانه
امام حسین - ع - فرمود:
آنچه را که طاقت نداری بر عهده مگیر - چرا که از عهده آن بر نمی آیی و عزتت پایمال می شود - ،به آنچه نخواهی رسید مپرداز، آنچه را که قادر و توانا نیستی به حساب میاور، جز به اندازه ای که سود می بری هزینه مکن، پاداش، جز به اندازه کارکرد خویش مخواه، جز به فرمانبرداری و اطاعتی که از خدای سبحان کرده ای شادمان مشو و جز آنچه خود را برای آن شایسته می بینی دریافت نکن.
-2-2 سفارش به صبر و شکیبایی
هنگامی که عبداالله بن زیبر، عبداالله بن عباس را به یمن تبعید کرد، امام حسین - ع - به او نوشت: »به من خبر رسیده که ابن زبیر تو را به طائف رانده است، خدا بدین وسیله نام تو را بلند کرده و گناه تو را ریخته است - زیرا از طرف حاکم ستمگر آزار و اذی ت شده ای و مخالفت با ستمگر موجب سربلندی و سرافرازی انسان مومن است - حقا که صالحان - در این دنیا - گرفتاری بینند. اگر جز - پاداش - آنچه را دوست می داری، اجر - ناملایمات را هم - نگیری پاداشت اندک باشد. خدا به ما و شما هنگام گرفتاری، صبر و هنگام آسودگی، شکر عطا فرماید و هرگز ما و شما را به شماتت دشمن حصود، گرفتار نسازد و السلام. -
آن حضرت در سخن دیگری درباره صبر فرمود: »در مواردی که حق، تو را ملزم می سازد، درباره آنچه نمی پسندی، شکیبا باش، و در مواردی که هوای نفس تو را فرامی خواند، از آنچه - به ناحق است و - دوست می داری خو را نگهدار و صبر را پیشه خود کن. -
-3-2 سبقت گرفتن در کسب مکارم اخلاق
امام حسین - ع - فرمود:
ای مردم! در صفات پسندیده اخلاقی بر یکدیگر سبقت گیرید؛ در به دست آوردن امور معنوی سرعت بگیرید؛ کار نیکی را که در انجام آن شتاب نمی ورزید به حساب نیاورید؛ با به پایان رسانیدن کارهای خیر برای خود تمجید و ستایش به دست آورید و با سستی و تنبلی برای خود سرزنش کسب نکنید؛ هرگاه فردی برای کسی کاری انجام دهد ولی او سپاسگزاری نکند خداوند متعال پاداش وی را خواهند داد، زیرا عطای الهی بیشتر و اجر و پاداش خداوند بزرگ تر است. -
-4-2 پنج موعظه سودمند برای ترک گناه
»روایت شده است که شخصی خدمت امام حسین - ع - رسید و عرض کرد: من مردی گنهکارم و در برابر گناه تاب نمی آورم، مرا نصیحتی فرما. فرمود: »پنج کار را انجام ده آنگاه هرچه می خواهی گناه کن: اوّل: روزی خدا را مخور، هرچه می خواهی گناه کن. دوم: از قلمرو فرمانروایی خدا بیرون شو، هرچه می خواهی گناه کن. سوم: جایی را پیدا کن که خدا تو را نبیند، هرچه می خواهی گناه کن. چهارم: هرگاه فرشته مرگ آمد تا جان تو را بگیرد او را از خود دور ساز، هرچه می خواهی گناه کن. پنجم: هرگاه مالک دوزخ - خواست - تو را در آتش افکند، در آتش مرو، هرچه می خواهی گناه کن.«
-5-2 پند و اندرز غافلان
روایت شده که امام حسین - ع - فرمود:
زیر دیوار یکی از شهرها لوحی پیدا شده بود: منم، االله، که هیچ معبود بحقی جز من نیست و محمد - ص - پیامبر من است. در شگفتم از کسی که به مرگ یقین دارد چگون شادی می کند؟! در شگفتم از کسی که به تقدیر الهی یقین دارد چگونه می کند؟! در شگفتم از کسی که به تقدیر الهی یقین دارد چگونه اندوهگین می شود؟! در شگفتم از کسی که - بی وفایی - دنیا را آزموده چگونه به آن اعتماد می کند؟! و در شگفتم از کسی که به حسابرسی خداوند یقین دارد چگونه گناه می کند؟ -
-6-2 توصیه به شناخت حق و شایستگی اهل بیت - ع - برای رهبری امت
امام - ع - فرمود:
ای مردم! اگر از خدا بترسید و تقوا را پیشه خود سازید و حق را به اهلش بشناسانید این کار، بهتر باعث خشنودی خداوند خواهد بود. و ما اهل بیت پیامبر - ص - برای ولای ت و رهبری، از این مدعیان نالایق و عاملان جور و جنایت شایسته تریم. -
-3 چهل گوهر حسینی
-1-3 سعادت حقیقی
امام حسین - ع - فرمود:
من مرگ - عزتمند - را جز سعادت، و زندگی - ذلیلانه - با ستمگران را جز رنج و شکنجه نمی دانم. -
-2-3 فلسفه قیام عاشورا
امام - ع - فرمود:
من، به انگیزه خودپسندی و گردنکشی و فساد و بیدادگری، قیام نکرده ام، بلکه برای اصلاح امور در میان امت جدم - حضرت - محمد - ص - قیام کرده ام، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم، و همان روش و
سُنت جدم محمد - ص - و روش پدرم علی بن ابی طالب - ع - را - در راه احیای ارزش های دین - بپیمایم. -
-3-3 احیای ارزش های مکتب و امنیت ستمدیدگان
امام حسین - ع - یکی از انگیزه های حرکت مقدس خود را در قیام جاودانه عاشورا، این گونه بیان فرمود: »خدایا! تو آگاهی که آنچه - از نهضت و مبارزه با مفاسد - به دست ما صورت گرفت، نه به دلیل طمع به - قدرت و - پادشاهی و مقام بود، و نه برای تحصیل و ثروت و مال، بلکه ما خواستیم نشانه های دینت را ارائه دهیم - و احکام دینت را بین مردم نشر دهیم - و برنامه اصلاح - امور مردم - را در شهرهای تو به اجرا بگذاریم، تا ستمدیدگان از بندگانت، در امنیّت و آسایش قرار گیرند، و دستورهای واجب و مستحب و احکام تو اجرا گردد.
-4-3 رفع نیاز و مشکل از مردم
امام حسین - ع - فرمود:
هرکس گرهی را از مشکلات انسان مومنی باز کند و مشکلش را برطرف سازد، خداوند متعال مشکلات دنیا و آخرتش را اصلاح می کند. -
-5-3 استغفار درمان گناهان
امام - ع - فرمود:لکلّ» داء دواءٌ دواء الذّنوب الإستغفار؛ برای هر دردی درمانی است و درمان گناهان، طلب مغفرت و آمرزش - از درگاه خداوند - است. -
-6-3 پرهیز از گناه برای رسیدن به مقصد
امام صادق - ع - فرمود: »شخصی به امام حسین - ع - نامه نوشت که با دو کلمه مختصر مرا پندی بده،قال - ع - من حاول امراً بمعصیه االله، کان افوت لما یرجوا، و اسرع لمجییء ما یحذر؛ حضرت فرمودند: کسی که چیزی را از راه گناه به دست آورد به نرسیدن امیدش اقدام بیشتری کرده و برای ورود به آنچه از خطر آن می ترسد، بیشتر شتاب نموده است. -
-7-3 پرهیز از شتاب زدگی
امام حسین - ع - فرمود: »العجله سفه؛ عجله و شتاب زدگی، یک نوع ابلهی است. - « مستدرک الوسائل، ج2، ص - 294 در هنگام عجله و شتاب زدگی، انسان بدون فکر و اندیشه و بررسی جوانب و فرجام کار، اقدام به کاری می کند که بعد موجب ندامت و پشیمانی او می شود، چون در آن لحظه از قدرت فکر و اندیشه استفاده کافی و بهره لازم را نمی گیرد لذا ابلهانه دست به کار می شود.
