مقاله گرایش به دولت الکترونیک و الزامات آن در دانشگاه های علوم پزشکی

بخشی از مقاله

خلاصه

دولت الکترونیکی ابزاری است که سعی دارد با بکارگیری دانشها و فنون جدید اطلاعات و ارتباطات فاصله میان دولت و مردم را کاهش داده و به شهروندان کمک کند تا خدمات مورد نیاز خود را با هزینه کمتر، با سرعت بیشتر و با کیفیت مطلوبتر از سازمانهای دولتی دریافت کنند. میتوان گفت، هدف دولت الکترونیکی استفاده از پتانسیلهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تغییر دولت، از سازمانBمحوری و ارایه خدمات محدود، به سمت شهروندBمحوری و ارایه خدمات جامعه دولتی به شهروندان، بازرگانان و غیره است.

دانشگاههای علوم پزشکی برای حرکت به سمت دولت الکترونیک ابتدا لازم است ذینفعان داخلی و خارجی و نیز نیازها و انتظارات آنان را شناسایی و اولویتبندی نماید. پس از تعیین موقعیت و جایگاه خود در توقعات ذینفعان، راهبردهای عملی مربوطه را بمنظور حرکت از مرحله تعاملی به مرحله تراکنشی و یکپارچگی تدوین نمایند. در ادامه هم باید تحت هدایت و نظارت وزارت بهداشت و آموزش پزشکی، مرزهای خدماتدهی بین خود را برداشته و امکان بهرهبرداری از خدمات را برای کلیه عموم فراهم نمایند. استفاده از دانش و تجربیات شرکتهای دانشبنیان میتواند دانشگاههای علوم پزشکی را در گرایش بیشتر به دولت الکترونیک یاری نماید.

تحقیق حاضر نوعی تحقیق کاربردی و از نوع مروری و توصیفی است که ضمن مطالعه پژوهشهای گذشته و دستورالعملهای حاضر، سعی دارد راهها و الزامات گرایش دانشگاههای علوم پزشکی به دولت الکترونیکی را تبیین نماید.

1.    مقدمه

ظهور رویکرد استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای توسعه در بخش عمومی مفاهیم جدیدی از حکومت و حکمرانی را ارائه داده است و دولتها به طور روز افزونی به سمت یک مفهوم و چارچوب کلی با نام دولت الکترونیکی1 در حرکت هستند یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان »مهندسی مجدد معماری دولت«2 را فراهم می آورد

یکی از گامهای اولیه حرکت به سمت چابکی در سازمانهای بخش عمومی، هدایت شهروندان از کانالهای دارای هزینه زیاد دسترسی به خدمات - مثل ادارات محلی یا فرمهای پستی - به سوی کانالهای کم هزینه - نظیر اینترنت، یا سیستمهای تلفنی - است. در این میان یکی از مبانی و بنیانهای چابکی عبارت است از فناوری به عنوان چکاننده تحول در سراسر سازمان.

برای این کار دولت الکترونیکی از ارتباطات الکترونیکی استفاده میکند تا جایگزین تبادلات کاغذی طاقتفرسا گردد و نحوه فعالیت سازمانها را تغییر دهد. نفوذ فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در همه جنبههای زندگی انسان باعث شده است تا راههایی که از طریق آنها افراد با جامعه ارتباط متقابل دارند و نیز روشهایی که جامعه، تکتک افراد را در عملکرد خود سهیم میکند، به طور کلی تغییر یابند. به همین منظور ایده دولت الکترونیکی امروزه در اقصی نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته است

در واقع دولت الکترونیکی ابزاری است که سعی دارد با بکارگیری دانشها و فنون جدید اطلاعات و ارتباطات فاصله میان دولت و مردم را کاهش داده و به شهروندان کمک کند تا خدمات مورد نیاز خود را با هزینه کمتر، با سرعت بیشتر و با کیفیت مطلوبتر از سازمانهای دولتی دریافت کنند

به صورت روزافزون، انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نیز نحوه و کیفیت ارائه آن در حال تغییر است و دولت نیز باید پاسخگوی این نیازها و انتظارات باشد. آنان خواهان این هستند که ساعات کار مؤسسات دولتی افزایش یابد و آنان هر زمان که خواستند بتوانند کارهای خود را انجام دهند، در صف ها معطل نشوند، خدمات با کیفیت تری دریافت کنند، خدمات و محصولات ارزانتری به دستشان برسد و مواردی از این قبیل که پاسخگوترین شکل دولت برای این انتظارات درحال حاضر دولت الکترونیک است

امروزه دولت الکترونیکی به طور روز افزون به عنوان ابزاری مهم برای ارائه خدمات عمومی در بسیاری از بخشهای دولتی در سراسر دنیا تبدیل شده است. این ابزار در واقع به ارائه بهتر و با کیفیتتر خدمات دولتی، کاهش کاغذبازی و گردش زمان بیهوده و رضایت بیشتر شهروندان کمک میکند

2.    تعریف دولت الکترونیک

مانند دیگر مفاهیم معاصر تعاریف متعددی از دولت الکترونیکی در بین محققان و متخصصان وجود دارد. البته اگرچه یک تعریف جامع و کامل از دولت الکترونیک وجود ندارد اما بعضی از خصوصیات آن به این موضوع اشاره می کند که دولت الکترونیک به طور بالقوه سعی در از بین بردن مرزها و چارچوبهای جغرافیایی، سازمانی و رشتهای دارد

دولت الکترونیکی به معنای استفاده دولت از فناوری به خصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور ارتقای دسترسی و ارائه خدمات و اطلاعات دولتی به مردم، شرکای تجاری، کارمندان و دیگر دستگاهها و دولتها یا بهینه سازی مستمر ارائه خدمات، مشارکت و حکمرانی از طریق دگرگونی و تحول ارتباطات داخلی و خارجی توسط فناوری، اینترنت و رسانههای جدید تعبیر میشود

در تعریفی دیگر، دولت الکترونیکی به عنوان کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات و به ویژه سیستمهای مبتنی بر وب برای ارائه خدمات در جهت افزایش دسترسی و ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان، کسب و کارها، کارکنان دولت و سازمانها و نیز افزایش شفافیت، اثربخشی، و کارآیی ارئه خدمات در مدیریت دولتی است

اتحادیه اروپا - کمیسیون جامع اروپا، سال - 2003 دولت الکترونیکی را استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در ادارات دولتی همراه با تغییر سازمانی و کارتهای جدید برای بهبود بخشیدن خدمات دولتی و فرایندهای دموکراتیک و برای تقویت پشتیبانی از خط مشی های دولتی تعریف کرده است.

تعریف دیگر از سوی سازمان ملل ارائه شده است که عبارت است از »دولت الکترونیکی اشاره به استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی از قبیل شبکههای محلی گسترده، اینترنت و تجهیزات موبایل بوسیله سازمانهای دولتی دارد.« در حالیکه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی3 بیان می-کند که دولت الکترونیکی اشاره به کاربرد تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی و به ویژه اینترنت به عنوان ابزاری برای دستیابی به حکومت بهتر است

3.    تاریخچه پیدایش و شکلگیری دولت الکترونیک در ایران

اولین فعالیت هماهنگ و جامع در بخش دولتی ایران برای توسعه فناوری اطلاعات و به کارگیری دولت الکترونیکی، ایجاد و تصویب »برنامه توسعه و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران - تکفا - « بهوسیله سازمان مدیریت و برنامهریزی در اولین ماه سال 2000 بود. با توجه به این برنامه، هفت حوزه برنامه راهبردی فناوری اطلاعات به عنوان فعالیتهای آینده کشور مورد توجه قرار گرفتهاند: دولت الکترونیکی، گسترش کاربرد فناوری اطلاعات درآموزش و پرورش و ایجاد مهارتهای دیجیتال در منابع انسانی کشور، گسترش کاربری فناوری اطلاعات برای بهبود خدمات اجتماعی، گسترش کاربرد فناوری اطلاعات در زمینه فرهنگ، هنر و ارتقای خط و زبان فارسی در سایبرنتیک، گسترش کاربری فناوری اطلاعات در اقتصاد، تجارت و بازرگانی و گسترش فناوری اطلاعات از طریق ایجاد شرکتهای کوچک و متوسط در پارکهای تحقیقاتی.

اهداف مورد تعقیب از این برنامه عبارتند از:

-1 خودکارسازی فعالیتها -2 ایجاد اشتغال -3 بهبود ارائه خدمات به مردم با حداکثر نظم و دقت -4 افزایش کیفیت تصمیمگیری در سطوح مختلف -5 ارائه خدمات خود شخصی و کاهش هزینهها -6 افزایش کارآیی و اثربخشی در بخشهای مختلف -7ایجاد و توسعه اطلاعات سریع و دقیق در بین سازمانهای دولتی - اتاشک و ماهزاده، . - 2008

جدیدترین اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران در راستای استقرار دولت الکترونیک، ابلاغ ضوابط فنی اجرایی توسعه دولت الکترونیکی، مصوبه شورای عالی فناوری اطلاعات در سال 1393 است که در آن ضمن معرفی زیرساختها و الزامات فنی در جهت بازمهندسی دولت، تکالیف فنی دستگاههای اجرایی و نیز سازمان فناوری اطلاعات ایران تعیین شدهاند. این ضوابط، دستگاه های اجرایی را در 14 خوشه مختلف قرار داده و وظایف و تکالیف اجرایی خوشهها تعیین شدهاند - دبیرخانه شورای عالی فناوری اطلاعات - .

4.    اهداف و نتایج تشکیل دولت الکترونیک

میتوان گفت، هدف دولت الکترونیکی استفاده از پتانسیلهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تغییر دولت، از سازمانBمحوری و ارایه خدمات محدود، به سمت شهروندBمحوری و ارایه خدمات جامعه دولتی به شهروندان، بازرگانان و غیره است. در سال 2006 یک گروه کاری از کشورهای عضو آسهآن پروژهای را انجام دادند که هدف آنها ایجاد آسهآن الکترونیکی بود. در گزارش این پروژه هدفهای اصلی دولت الکترونیکی به شرح زیر شمرده شدهاند:

-1 ایجاد مشتریان برخط و نه در صف: منظور، ارائه کالاها و خدمات دولتی به شهروندان به نحو مؤثر از طریق پاسخ سریع دولت بدون دخالت مقامات رسمی دولتی است. دیگر نباید برای سادهترین درخواستها افراد در صفها انتظار بکشند.

-2 تقویت حکومت مطلوب: فراهم کردن اطلاعات قابل دسترس برای مردم موجب شفافیت و پاسخگویی در حکومت میشود. دولت میتواند برای تحویل خدمات و کالاهایی که بیشتر مورد نیاز است حتی به محرومترین اقشار جامعه دست یابد.

-3 افزایش گسترده مشارکت مردمی: از این راه فرصت بیشتری برای مشارکت مستقیم شهروندان از تمام بخشها برای درگیری فعالتر در فرایند وضع سیاستها و تصمیمسازی دولت به وجود میآید. حتی اعضای گروههایی که در حاشیه قرار دارند نیز تقویت میشوند زیرا فرصت مییابند که به صورت فعال در فرایندهای سیاسی مشارکت یابند.

-4 بهبود بهرهوری و کارآیی: برای حصول مقصود، روال انجام کارها ساده میشود. میتوان انتظار داشت که خدمات به نحو کارآمدتری ارائه شود، بهرهوری بهتری از امور حاصل شود و صرفهجویی بیشتری به عمل آید.

-5 ارتقای بخشهای اقتصادی دارای اولویت: ارائه کالاها و خدمات دولتی فقط به شهروندان محدود نمیشود. صنایع و سایر بخشهای اقتصادی کلیدی، به محض اینکه در راهبرد دولت الکترونیکی وارد شوند از منافع آن بهرهمند خواهند شد. از جمله این منافع به قطع رویههای تکراری و تأکید بر تحویل فوری و کارامد خدمات اشاره کرد 

با توجه به هدفهایی که ذکر شد نتایجی که از تشکیل دولت الکترونیکی حاصل میشود را میتوان به شرح ذیر برشمرد:

-1 بهبود فرایندها - اداره الکترونیکی: - 4 بهرهگیری از تجهیزات الکترونیکی با هدف خودکارسازی فرایندها، از جمله اقدامات ضروری در راستای دولت الکترونیکی میباشد. ابتکار عمل دولت الکترونیکی درون این محدوده منجر به بهبود امور درونی در موارد زیر میشود:

·    کاهش هزینههای فرایند: افزایش نرخ ستاده به داده - کارآیی - از طریق کاهش هزینههای مالی و زمانی

·    مدیریت عملکرد در فرایند عملیاتی: برنامهریزی، نظارت و کنترل عملکرد منابع انسانی و مالی