بخشی از مقاله
چکیده
سامانه های یکپارچه محصول سامانههای یکپارچه می باشند و در سیستمهای اقتصادی، اجتماعی، عمرانی، انرژی و سلامت به کار میروند. مکتب فقهی امامیه نیز مجموعه ای وسیع از فرمولها و قواعد فقهی برای تشخیص امور حلال از حرام در حوزه اقتصاد دارد و ایران پایگاه فرهنگ شیعه است. آیا مهندسی یکپارچه سازی سیستمهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، صنعتی، پزشکی در فقه شیعه دارای احکام شرعی است؟ آیا می توان سامانههای یکپارچه را دسته بندی کرد؟ ضوابط و فرمولهای حرمت سامانههای جامع کدامند؟
کاربردهای حرام سامانههای یکپارچه و سامانههای یکپارچه در فرهنگ شیعی و بر اساس علوم مهندسی در ایران کدامند؟ این پژوهش با روش استخراج قواعد و ضوابط فقهی حرمت و حلیت از فقه امامیه بر اساس نظرات کارشناسی دینی و فقها و با کاربرد آن در حوزه سامانههای یکپارچه سعی در تطبیق قواعد فقه اسلام بر مصادیق در سامانههای یکپارچه دارد و با کاربرد قواعد فقه در سامانههای یکپارچه به تبیین و فهرست مصادیق حرام سامانههای یکپارچه در ایران می پردازد.
برخی از ضوابط حرمت سامانه های یکپارچه بر اساس نتایج پژوهش، عبارت از قواعد سلب ضرر، غرر، جهل، ارتشاء، فساد، لغو، ربا، عسر و حرج، احتکار، شرب خمر، فحشاء، ارتداد، کفر، شرک، خیانت، بغی، گناه، ظلم، بدعت و تدلیس می باشند. پیشنهاد پژوهش، به کارگیری قواعد فقه در تولید، توزیع و کاربرد سامانههای یکپارچه حلال صنعتی، آموزشی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فناوری، بهداشتی و سلامت و پرهیز از به کارگیری سامانهها یکپارچهی استعماری و حرام در ایران است.
.1 مقدمه
طراحی سامانههای یکپارچه در رشته مهندسی سیستم انجام می شود. - محمد کارآموز م؛ و دیگران، - 1385 سامانههای جامع و یکپارچه در صنعت، اقتصاد و اجتماع - شورای عالی برنامه ریزی، 1373الف - ، بهداشت، درمان و سلامت
دانش کامپیوتر و فناوری اطلاعات - شورای عالی برنامه ریزی، - 1391 کشاورزی و محیط زیست
در علوم دانشگاهی ایران مطرح شده اند. گاه دانشگاهها به سامانههای یکپارچه توجه کرده اند و گاه به مدیریت سیستم - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 ه - پرداخته اند.
مهندسی سامانه با مدیریت سیستم فرق دارد، ولی هر دو به عنوان گرایشات مهندسی صنایع در دوره کارشناسی ارشد می باشند. - شورای عالی برنامه ریزی، - 1388 مهندسی صنایع دارای چند گرایش میباشد. برخی از گرایشات مهندسی صنایع عبارتند از: سامانههای یکپارچه های اقتصادی و اجتماعی - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 الف، ص - 1؛ مهندسی تکنولوژی صنعتی - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 ب، ص - 1؛ مهندسی تولید صنعتی - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 ج، ص - 1؛ مهندسی ایمنی صنعتی - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 د، ص - 1؛ و مهندسی و مدیریت سیستم و بهره وری - شورای عالی برنامه برنامه، 1373 ه، ص - 1 از بین گرایشات مهندسی صنایع دو گرایش سامانههای یکپارچه و مدیریت سیستم به طراحی، ساخت، توزیع و کاربرد و بهروی سامانههای یکپارچه نیز می پردازند. طراحی و ساخت سامانههای یکپارچه بر عهده سامانههای یکپارچه یا مهندسی سامانههای یکپارچه است که آن را در مباحث بعد تبیین خواهیم نمود.
سامانههای یکپارچه کاربردهای متفاوتی دارند. علم سامانههای یکپارچه گاه در امور بهداشت و درمان نیز به کار گرفته شده است و از آن به سامانههای یکپارچههای سلامت یاد می شود. - شورای عالی برنامه ریزی، - 1392 موضوع مهندسی سامانههای سلامت، عملیات در راستای بهبود بهرهوری، ارتقاء تولید و افزایش کمی و کیفی سطح دسترسی بیماران مراکز بهداشتی و درمانی می باشد. - شورای عالی برنامه ریزی، 1392، ص - 8 اهداف طراحی سامانه و سیستمهای سلامت در ایران جلوگیری از هدر رفت منابع مالی و تخصیص بهینه آن، تامین به هنگام مواد و تجهیزات، آسیب شناسی مراکز درمانی و بهبود نقاط ضعف آن می باشد.
مهندسی سامانه های یکپارچه سلامت با مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست - شورای عالی برنامه ریزی، 1390، ص - 1 و مدیریت خدمات بهداشتی– درمانی - شورای عالی برنامه ریزی، 1375، ص - 1 فرق دارد. چون در سامانههای یکپارچه و سامانه سلامت از ابزار مهندسی در طراحی، راه اندازی، رهبری و مدیریت مراکز بهداشتی و درمانی در بهداشت و درمان استفاده می شود. - شورای عالی برنامه ریزی، 1392، ص - 6 موضوع علم طراحی سامانه سلامت، وسیعتر از موضوع مهندسی فناوری اطلاعات سلامت و موضوع مهندسی اطلاعات پزشکی است. همانطور که موضوع مهندسی صنایع - شورای عالی برنامه ریزی، 1388، ص - 1 نیز عامتر - شامل همه سیستمهای صنعت - از مهندسی فناوری اطلاعات - فقط سیستمهای اطلاعاتی صنعت - است.
مهندسی اطلاعات پزشکی نیز فقط به مهندسی فقط اطلاعات در حوزه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میپردازد؛ اما مهندسی و سامانه سلامت همه سیستمهای حوزه پزشکی را بررسی می نماید. - شورای عالی برنامه ریزی، 1392، ص - 7 فرق سامانههای یکپارچه و سامانه سلامت با رشته انفورماتیک پزشکی - شورای عالی برنامه ریزی،1386، ص - 1 شبیه تفاوت رشته اطلاع رسانی پزشکی - شورای عالی برنامه ریزی، 1389 الف، ص - 1 با رشته فناوری اطلاعات است.
رشته های مدیریت اطلاعات پزشکی و انفورماتیک پزشکی به جنبه های نرم افزاری اطلاعات توجه دارند - شورای عالی برنامه ریزی، 1392، صص - 8-7، نه به مفاهیم کلان و سیستم و سامانه ها.
اهمیت و فایده بحث پیرامون احکام فقهی سامانههای یکپارچه با توجه به پرکاربرد بودن سامانهها و شیوع و کاربرد فراوان آن روشن است؛ زیرا درک حکم حلال و حرام بودن سامانهها در ایران سبب دسته بندی جدیدی در سامانههای یکپارچه و علوم سامانهها خواهد شد و پای فقه اسلام را در علوم مهندسی باز می نماید.
اما آیا در فقه اسلام قواعد و ضوابط تعیین سامانههای حلال و حرام وجود دارد؟ چه فرمول، قواعد و ضوابطی برای تعیین سامانههای حرام و حلال در فقه شیعه و حقوق ایران وجود دارد؟ کدام سامانهها بر اساس این ضوابط حلال و کدام حرام میباشند؟
.2 مبانی و چارچوب نظری پژوهش
این پژوهش بر اساس پیش فرض هایی استوار است. برخی از این مفروضات، عبارتند از:
▪ سامانههای یکپارچه از مباحث سامانههای یکپارچه می باشد.
▪ کاربرد قواعد فقه در حوزه سامانههای یکپارچه و طراحی سامانههای یکپارچه اشکال شرعی ندارد.
▪ کاربرد فقه در علوم مهندسی منعی ندارد.
▪ با روش اجتهاد می توان احکام فقهی را در حوزه مهندسی سامانههای یکپارچه درک نمود.
▪ فقه شیعه قادر است احکام علوم مهندسی سامانههای یکپارچه را استخراج و اعلام نماید.
.3 طرح بحث و روش پژوهش
طراحی و مهندسی سامانههای یکپارچه سیاسی، اخلاقی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، صنعتی، بهداشتی، زیست محیطی و کشاورزی نیاز به چه اطلاعاتی دارد. معمولا اطلاعات فنی و محیطی در مهندسی مرسوم برای مهندسی سامانههای جامع و یکپارچه با دقت در نظر گرفته میشوند. ولی آیا می تواند از اطلاعات فقهی و علوم انتقال یافته از طریق وحی احکام و ضوابط حلال و حرام این سامانهها را اجتهاد نمود و استخراج کرد؟ آیا از فرمول و قواعد فقهی برای ضوابط حرمت سامانههای یکپارچه میتوان بهره گرفت؟
آیا استفاده از قواعد فقه و مباحث مکاسب محرمه فقهی در مهندسی سامانههای یکپارچه آثاری در دسته بندی و کاربرد این سامانهها خواهد داشت؟ چه قواعد فقهی و ضوابط حقوقی بر اقتصاد سامانههای یکپارچه و طراحی و ساخت و مدیریت آنها حاکم است؟ آیا میتوان برخی از مصادیق پرکاربرد سامانههای حرام را در دنیای معاصر فهرست کرد؟
این پژوهش با بهرهگیری از منابع کتابخانه ای معتبر - کتب فقهی مکاسب محرمه، کتب قواعد فقه و کتاب وحی و نبوت استاد مطهری - و اسناد معتبر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - سرفصل مصوب رشتههای مربوط به سامانههای یکپارچه - در ایران، به بررسی و تبیین و توصیف ضوابط و قواعد فقهی حاکم بر حرمت و حلیت سامانههای یکپارچه با روش تحلیل مضمون قواعد فقه و کاربرد اجتهادی با تعیین مصادیق سامانههای حرام و بیان جهت اجتهادی حکم حرمت می پردازد
و سامانه های یکپارچه را از نظر احکام شرعی به دو دسته حلال و حرام تقسیم می نماید و فهرستی تحلیلی از ضوابط حرمت سامانههای حرام ارائه مینماید. اعتبار منابه کتابخانهای ناشی از کارشناسی فقها و نویسندگان می باشد. روش اجتهاد و تطبیق مفاهیم و قواعد بر موضوعات و مصادیق نیز از روشهای مرسوم حوزوی و دارای اعتبار در فقه شیعه می باشد. دسته بندی سامانهها به دو دسته نیز با بررسی اطلاعات حاصل از نتایج پژوهش و تفکیک سامانهها بر اساس احکام کسب نموده از اعمال ضوابط به دست میآیند.
