بخشی از مقاله
چکیده
آتشفشانها در ایران از فرصت و پتانسیل بالایی جهت توسعه ی ژئوتوریسم برخوردارمی باشند. گردشگری آتشفشان یک بخش گردشگری موفق است که به طور فزاینده ای در جهان رو به افزایش است. آتشفشان دماوند در دوران چهارم زمین شناسی شکل گرفته و مورد توجه گردشگران وکوهنوردان بسیاری قرار دارد. هدف از این مقاله شناسایی و معرفی مناطق دگرسانی گرمابی در آتشفشانی دماوند به عنوان یک منبع توریستی و فعالیت های جانبی با معرفی محصولات جدید اکوتوریستیک مانند پیاده روی های آتشفشانی، چشمه های معدنی گرم و سرد - اسپا - می باشد.
در این پژوهش علاوه بر بازدیدهای میدانی، از نقشه های زمین شناسی و تصاویر ماهواره ای TM Landsat و ETM جهت نمایش این مناطق بهره گرفتیم. تصاویر ماهواره ای لندست، به علت تفکیک مکانی و طیفی بالا، توانایی زیادی در ثبت و تفکیک سیستم هیدروترمال دارند و با استخراج خطواره ها و ترکیب باندهای مختلف سنجنده های TM و ETM در نرم افزار ژئوماتیکا مناطق هیدروترمال شناسایی شدند.
نتایج نشان می دهد مناطق هیدروترمال با توجه به اختلاف زمانی تصویر برداری ETM 2008 و TM 1988 گسترش قابل ملاحظه ای یافته اند و مناظر جالب توجهی را برای گردشگران به وجود آورده اند. لازم به ذکر است که مناطق دگرسانی در نقشه های زمین شناسی موجود که توسط سازمان زمین شناسی تهیه گردیده، معرفی و نمایش داده نشده اند.
-1 مقدمه
در عصر حاضر بازدید از آتشفشانها یا جاذبههای موجود در اطراف آتشفشانها در بین گردشگران از جذابیت فوقالعادهای برخوردار شده و افراد بسیاری را به انجام آن ترغیب کرده است. آتشفشانهای متعددی نیز در نقاط مختلف کره زمین وجود دارند که هر یک به دلیل سابقه یا نوع فعالیت ها و فورانهای خود بسیاری را مشتاق دیدن خود کردهاند. برخی از این جاذبههای گاه وحشتآور هنوز فعالند و بسیاری نیز قرنها را در خاموشی و سکوت سپری کرده و تنها خاطرهای از فورانهای تاریخی آنها بر جای مانده است.
طی دهه های اخیر توجه به جنبه های کاربردی علوم زمین در زمینه گردشگری، منجر به پیدایش اصطلاحاتی مانند: میراث زمین شناسی، ژئوسایت، ژئوپارک، ژئوتوریسم و ژئومورفوتوریسم شده است. واژه ژئومورفوتوریسم اولین با در سال 1382 توسط دکتر محمد جعفر زمردیان در سی مین کنگره بین المللی جغرافیدانان در گلاسکو مطرح شد. شاید بتوان گفت اولین تحقیق در این زمینه را آقای دکتر زمردیان - - 1382 در آن کنگره در مقاله ای تحت عنوان ژئومورفوتوریسم سواحل حنوبی دریای خزر و بررسی چالشها و عوامل تهدید کننده آن ارائه نمودند.
آتفشانهای به عنوان یکی از مناظر زیبای طبیعی می تواند پدیده ای منحصر به فرد در زمینه زئومورفوتوریسم باشد. مراجعه مردم به مناطق آتشفشانی به دلایل مختلف صورت می گیرد، که دلیل اصلی آن احتمالا، شیفتگی نزدیک شدن به قدرت طبیعت است - - Sigurdsson and Lopes-Gautier, 2000 بسیاری از مقاصد گردشگری در مکان های خطرناک به دلیل ارزش دیدنی زیاد خودشان محبوب هستند.
در واقع، آتشفشان ها به طور خاص به عنوان یک توریست قدرتمند به خاطر ارزش زیبایی شناختی خود توصیف شده اند. گردشگری آتشفشان و سفر به مقصدهای زمین گرمایی شکل برجسته در زیر چتر ژئوتوریسم است
در سال 2008 یک و دو دهم میلیون نفر از گردشگران از ویژگی های فعال آتشفشانی در پارک ملی آتشفشانهای هاوایی ، 3 میلیون نفراز آبفشان و چشمه های آب گرم پارک ملی یلوستون ، 1.2 میلیون نفر در آرکانزاس پارک ملی هات اسپرینگز، و 415000 نفراز پارک ملی کریتر لیک اورگان بازدید کردند. زمین گرمایی و فعالیت های آتشفشانی در Rotorua، نیوزلند، کوه اتنا در ایتالیا کوه فوجی در ژاپن، کوه Tungurahua در اکوادور، آتشفشان Villarrica در شیلی، مقصد محبوب برای گردشگران آتشفشان هستند . همچنین فواید آتشفشان بر گردشگری 2010 ایسلند، اگرچه میلیون ها گردشگر در کشورهای مختلف را سرگردان کرد اما نتیجه آن رشد 16 درصدی گردشگری برای این کشور بود.
کوه های آتشفشانی برای انسان و محیط زیست بسیار ارزشمند و مفید هستند و مطالعه آنها نه تنها به دلیل فعالیت های ماگمایی بلکه به دلایل زیر نیز حائز اهمیت است: الف -تأثیر آتشفشان ها روی آب و هوا و محیط زیست؛ ب - تشکیل منابع مهم معدنیمخصوصًا طلا و نقره بر اثر فرایندهای وابسته به فعالیت آتشفشان ها ج-تولید انرژی زمین گرمایی در اطراف اکثر آتشفشان های جوان - داودی راد، . - 20 : 1364 د - چشمه های معدنی و آب گرم؛ و - شناسایی ساختمان داخلی زمین و غیره؛ هدف ما در این پژوهش شناسایی و معرفی مناطق دگرسانی گرمابی در آتشفشانی دماوند به عنوان یک منبع توریستی و فعالیت های جانبی با معرفی محصولات جدید اکوتوریستیک مانند پیاده روی های آتشفشانی، چشمه های معدنی گرم و سرد - اسپا - می باشد.
با توجه به اهمیت نقش لندفرمها در برنامه ریزی و توسعه ی گردشگری، در دهه ی اخیر کارهای مختلفی در مناطق مختلف جهان صورت گرفته است.
پرییرا و همکاران - - 2007 به ارزیابی قابلیت ژئومورفوسایت های گردشگری در پارک ملی مونتنسینهو در کشور پرتقال پرداخته است. رینارد و همکاران - - 2007 به ارائه ی روشی نو در ارزیابی ژئومورفوسایتها پرداختند. در این روش کهتقریباً مشابه کارهای دیگر در این حوزه است، به بحث در مورد تعیین ارزش علمی و ارزش افزوده در ژئومورفوسایتها پرداخته شده است. کامنسکو و همکاران - - 211 به ارزیابی گردشگری طبیعی در دره ی ویستا پرادخته اند.
در مورد گردشگری آتشفشان در ایران کاری انجام نشده است اما در زمینه ژئومورفوتوریسم و زمین گردشگری کارهایی انجام شده است. از جمله: مختاری - - 1389 به ارزیابی توانمندی اکوتوریستی مکانهای ژئومورفیکی حوضه ی آبریز آسیاب خرابه در شمال غرب ایران به روش پرالونگ پرداخته است. بهنیافر و همکاران - - 1391 به بررسی یئومورفوتوریسم کوهستان کلات پرداختند.
