بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع جهان در دهه های اخیر رشد سریعی در توسعه اقتصادی جهان داشته است. از زمانی که روستاها با شهرها ارتباط برقرار کردند و نیازهای فراغتی شکل گرفته در شهرها مستلزم محیط های طبیعی و دست نخورده شدند، گردشگری روستایی شکل گرفت.روستاها به منزله فضای حیاتی تعداد بسیاری از انسان ها به ویژه در جوامع درحال توسعه که با انبوهی از مشکلات، محدودیتها و کمبود منابع و سرمایه روبه رو هستند، به منظور جوابگویی به تأمین نیازها و همچنین ارتقای سطح و کیفیت زندگی، اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی- اجتماعی ساکنان این سکونتگاهها درگذر زمان نیازمند رشد و توسعه هستند.
دراین راستا گردشگری یا همان توریسم، امروزه یکی ازصنایعِ به سرعت در حال رشد دنیا و ابزاری برای افزایش درآمد ملی کشورهای جهان به حساب می آید. یکی از جذابترین وشاید جدیدترین شاخه های این صنعت، گردشگری روستایی است کهاخیراً مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است. امروزه بسیاری از سیاست گذاران و برنامه ریزان، گردشگری را به مثابه ابزاری برای ثبات اقتصادی و توسعه برای جوامع روستایی می دانند و عده ای نیز توسعه گردشگری روستایی را در حل مشکلات مناطق روستایی مؤثر و ضروری می دانند و آن را شرط لازم برای حرکت به سوی عمران و توسعه نواحی قلمداد می کنند.
صنعت گردشگری روستایی را باید همانند لبه های تیز یک تیغ بدانیم که اگر صحیح و بر اساس اصول و نظم، توسعه وگسترش نیابد، نه تنها به عمران و اصلاح مناطق روستایی کمک نخواهد کرد، بلکه آثار مخرب و جبران ناپذیری را بر بخش های اجتماعی، اقتصادی، طبیعی، زیست محیطی و دیگر بخش های جوامع روستایی ونهایتاً کل جامعه بر جا خواهدگذاشت.در پژوهش پیشرو تلاش است که ضمن بیان اصول و مفاهیم گردشگری روستایی و ارتباط تنگاتنگ آن با موضوع توسعه پایدار روستایی با تکیه بر روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و داده هاو اطلاعات پژوهش و تحلیل اطلاعات به شیوه کتابخانه ای واسنادی به این امر دست یافت.
-1 مقدمه
در عرصه نوین جهانی ، تنوع بخشیدن به اقتصاد وافزایش شاخص های توسعه انسانی، رفع مشکلات ناشی ازصنعتی شدن و آلودگی بیش از حد استاندارد شهرها، افزایش بهره وری و کارآمدی نیروی انسا نی، اشتغال زایی، تعامل فرهنگ ها و حفظ محیط زیست و در مجموع، توسعه پایداراز دغدغه هایی است که جهان امروز با آن روبه روست وهریک از کشورها در هر سطحی از توسعه در تلاش هستندتا پاسخ لازم به این مسائل را بیابند.
در این میان کشورهایی که به تنوع بخشی اقتصادی روی آورده اند و می خواهندخود را از اقتصاد تک پایه ای برهانند و در جستجوی شناخت ظرفیت ها یا خلق مزیت های نوین توسعه هستند، بسیار موفق تر از دیگر جوامع بوده اند یکی از این مؤلفه ها»گسترش صنعت گردشگری است که اغلب کشورهایی که به لحاظ موقعیت مکانی از این مزیت ها بهره مند هستند، آن را در برنامه توسعه ملی خود گنجانیده اند تا از این طریق بتوانند فرایند توسعه ملی خود را تسریع و تکامل ببخشند
در این راستا و در عرصه زیستی- فضایی محیط های سکونتی، به ویژه در جوامع درحال توسعه نابرابری در توزیع منابع، امکانات و منافع ملی میان سکونتگاه های شهری و روستا یی موجب بروز تنگناها ومشکلاتی در محیط های روستایی و شکاف درآمدی میان این مراکز جمعیتی شده است، در نتیجه این مسائل و نابرابریها ؛ بسیاری از اندیشمندان تمهیدات و استراتژ ی های فراوانی را برای دستیابی به توسعه در محیط های روستایی ارائه داده اندکه یکی از این موارد توسعه و گسترش فعالیت گردشگری روستایی به عنوان جزوی از صنعت گردشگری در آندسته از روستاهایی است که دارای ظرفیت های طبیعی و تاریخی لازم برای گسترش این صنعت است.
بدین منوال ودر چارچوب طرحهای آمایشی اعم از ملی، منطقه ای ومحلی جهانگردی و صنعت توریسم به عنوان یکی از ابزار و مؤلفه های مهم توسعه و محرومیت زدایی در میان سکونتگاه های انسانی - شهر و روستا - به شمار می رود
امروزه صنعت گردشگری بطور اعم و گردشگری روستایی بطور اخص یکی از شاخص های عمده ی اقتصاد ملی و بین المللی به حساب می آید. بنابراین گسترش این صنعت از جمله اولویت های برنامه های توسعه درکشور های در حال توسعه می باشد، و هدف آنها همانا کمک به جوامع محلی برای پیشبرد فعالیت ها و اهداف توسعه می باشد. بنابراین اولویت را به نیازمندی ها و ظرفیت های مردم محلی می دهد.روستا ها و ساکنین آن از دو جهت با صنعت گردشگری در ارتباط هستند. یکی اینکه محیط روستایی به عنوان فضا ها و مکان ییلاقی محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت گردشگران به شمار می آید و دیگر اینکه تولیدات آنها اعم از مواد خوراکی و صنایع دستی به گردشگران عرضه شده و از این طریق به اقتصاد معیشتی آنها کمک می کند
صنعت گردشگری فرایند تلفیق یافته ای از فضای فیزیکی وجامعه انسانی می باشد که اشکال جدید آن نتیجه تغییر در ارزش ها ونگرش های زندگی انسان، تکنولوژی پیشرفته، رشد انفجار گونه اطلاعات و نیروهای سیاسی است
صنعت گردشگری با ماهیتی چند بعدی علاوه بر تامین نیاز گردشگران، باعث تغییرات عمده ای درسیستم جامعه میزبان می گردد
ازاینرو دولتمردان در تلاشند تا با مهیاسازی و ارزشمند نمودن جاذبه های گردشگری در مناطق دارای پتانسیل، فرصت بهره مندی از ابعاد مثبت این صنعت را فراهم سازند
یکی از انواع گردشگری با قدمتی بیشتر از یک قرن، گردشگری روستایی است. گردشگری روستایی با ارائه جذابیت و ایجاد تمایل دراستفاده از فضا و ویژگی های محیط روستایی برای گردشگران وهمچنین کارکردی جهت بهبود و ارتقاء شاخص های اقتصادی،اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی منطقه میزبان مورد توجه بسیاری واقع شده است
از اینرو برنامه ریزان تلاش دارند تا باشناسایی مزیت ها و محدودیت ها، هم موجبات توفیق گردشگری روستایی را در پاسخگویی به نیازهای گردشگران فراهم آورده و هم موجبات اصلاح مناطق روستایی ر ا موجب شوند
گردشگری روستایی با ایجاد اشتغال و درآمد به پویایی اقتصاد روستایی کمک کرده و از حجم مهاجرت به شهرها می کاهد
در کشورهای در حال توسعه از گردشگری روستایی بعنوان مکمل کارکردهای اصلی فضای روستایی، جهت ساماندهی، آمایش و پراکنش مناسب امکانات و خدمات در روستاهای هدف گردشگری استفاده می شود
روستاهای هدف گردشگری به آن دسته از روستاهایی اطلاق می گردد که دارای یک یا چند جاذبه گردشگری اعم از طبیعی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی در سطح محلی، منطقه ای و یا ملی باشند. در کشورایران برای رفع چالش های توسعه روستایی و ایجاد برخورداری روستائیان از شرایط مطلوب زندگی، استفاده از گردشگری روستایی در نقش مکمل فعالیت های کشاورزی در روستاهای هدف گردشگری مورد توجه قرار گرفته است
-2 روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش حاضر تحلیلی - توصیفی یا ژرف نگر است،که به منظور انجام این پژوهش به روش اسنادی و به تهیه ی اطلاعات و تجزیه و تحلیل اقدام شده است. در مرحله ی اسنادی و گردآوری اطلاعات از کتب، نشریات، نتایج همایش ها و کنفرانس ها و پایگاه های شبکه ی پردازش استفاده شده است.
-3 اهمیت وضرورت تحقیق
مطالعات گسترده در زمینه گردشگری روستایی در سطح جهانی موید این است که امروزه ابعاد مختلف اقتصادی اجتماعی ، فرهنگی ، زیست محیطی وتوسعه پایدار گردشگری روستایی مطرح و مورد توجه است.
مرادنژادی - - 1382، در تحقیقی با عنوان توریسم و توسعه روستایی درایران به بررسی تأثیر توسعه گردشگری بر توسعه روستایی پرداخته و گردشگری را ، یک عامل اقتصادی عمده و بسیار مؤثر دانسته اند که در سال ها ی اخیر، مورد توجه قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که گردشگری می تواند اثرات گوناگون بر توسعه پایدار داشته باشد.
مهدوی - - 1381،درمطالعه ای موردی که با استفاده از روش پیمایشی در دهستان لواسان صورت گرفته، به بررسی این مسئله پرداخته که آیا گسترش گردشگری در نواحی روستایی به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی به ایجاد توسعه پایدار در محیط روستایی انجامیده است یا خیر. نتایج این تحقیق نمایانگر رابطه گسترش گردشگری با افزایش اشتغال، جذب نیروی آزاد بخش کشاورزی، و افزایش فرصت های شغلی در بخش ساختمان سازی است.
آندرج آدوس وآنتون پرپار - - 2007 در پژوهشی با عنوان نقش گردشگری روستایی برای توسعه پایدار نواحی روستایی درمجله کشاورزی اروپای مرکزی با بررسی دو ناحیه روستایی از نظر عوامل خارجی و داخلی بر این ناحیه از جمله جاذبه های طبیعی گردشگری نتیجه گرفته است که گردشگری روستایی عامل مهمی برای توسعه اقتصادی هر دو ناحیه بوده است.
راجر داس ویل در کتاب مدیریت جهانگردی مبانی، راهبردها وآثار، ترجمه سید محمد اعرابی وداوود ایزدی - - 1387 به، بررسی برنامه ریزی و معرفی و تقسیم بندی جاذبه ها گردشگری پرداخته است.مهدی مؤمنی ونوشین قاسمی درمقاله ای تحت عنوان توسعه وگسترش صنعت گردشگری روستایی به بررسی برنامه ریزی تعاملی با رهیافت ارزیابی مشارکتی روستایی نقش مشارکت مردم در توسعه پایدار گردشگری روستایی وارائه راهکارهایی پرداخته است.
