بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری و اقتصادگردشگری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است، افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاستگزاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. هدف از این پژوهش بررسی جایگاه و نقش گردشگری و برنامه ریزی روستایی به عنوان راهی برای توسعه اقتصادی است
همچنین سایر اهداف این پژوهش عبارتنداز ارائه راهبردها و راهکارهایی جهت توسعه گردشگری روستایی و نیز بررسی نقاط قوت وضعف گردشگری روستایی از اهداف دیگر این مقاله است.نتایج این بررسی بیانگر آن است که گردشگری روستایی جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیت ها و محدودیت های گردشگریروستایی، نقش موًثری در توسعه مناطق روستایی و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی بر عهده داشته باشد.
و همچنین برنامه ریزی دقیق و حساب شده برای تأمین و حفظ شرایط ایمن روستاها در زمان بروز حادثه و تدوین طرحهای کارآمد در زمینه امداد رسانی در مخاطرات طبیعی اهمیت بسیاری پیدا نموده است. عدم توجه به اقلیم و محیط جغرافیایی روستاها در بسیاری از موارد موجب ناکارآمدی برنامه های طراحی شده.
به این منظور مقاله حاضر با بیان نقاط قوت و ضعف به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در مناطق روستایی پرداخته است. و با توجه به تجزیه و تحلیل هایی که در مناطق روستایی انجام شده نشان می دهد که آستانه آسیب پذیری نقاط روستایی به علت گردشگری بودن بسیار بالا است و نیازمند بازنگری در ارائه سیاستهای مناسب در جهت رفع محدودیتها و استفاده از مزیت های نسبی موجود می باشد.
-1مقدمه:
گردشگری روستایی فعالیتی بسیار پیچیده ای است که با بخش های دیگر جامعه و اقتصاد وجوه مشترکی دارد؛ در نتیجه دارای آثار آن و پیامدهای مختلفی می باشد که می باید در فرایند برنامه ریزی تمام جوانب آن مورد ملاحظه قرار بگیرد تا از عوامل منفی جلوگیری شود و تأثیرات مثبت عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی مرتبط با آن را افزایش پیدا کند
این در حالی است که اگر چه بیشتر از یک قرن، گردشگری در بسیاری از مناطق روستایی وجود داشته و در بسیاری از مناطق منبع اصلی درآمد و اشتغال زایی بوده است، اما همواره خلا وجود استراتژی ها و برنامه ریزی های کارآمد در سیاست های توسعه روستایی برای فراهم آوری و یکپارچه سازی کارکردهای گردشگری با توسعه روستایی احساس شده است.در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالش های متعددی مواجه است؛ زیرا که راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده است و نتوانسته است
مسائلی همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تأمین کند. این مسئله باعث شده است که در سال های اخیر بار دیگر توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و در نظریه پردازان، برنامه ریزان و مجریان حکومتی درصدد برآیند تا با راهکارها و استراتژی های جدید از معضلات و مسائلی که این نواحی گریبان گیر آن می باشند، بکاهند. یکی از این راهبردهایی که اخیرا در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از این کشورها به اجرا در آمده است و نتایج مثبتی هم به همراه داشته، توسعه و گردشگری در نواحی روستایی که دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری است، می باشد.
این سیاست گذاران و برنامه ریزان برای گردشگری به چشم »صنعتی که ثبات اقتصادی و جمعیتی« را برای جوامع روستایی به دنبال دارد، می نگرد و بسیاری نیز می پندارند که توسعه گردشگری راه حل بسیاری از مشکلات است که مناطق روستایی گرفتار آن ها می باشند. پس گردشگری را عنصر لازم برای حرکت به سوی اصلاح مناطق روستایی می دانند
روند شدید مهاجرت روستایی، افزایش شهرنشینی، تمرکز گرایی و رشد شدید جمعیت به گونه ای است که روستاها را با فرسودگی بافت های مسکونی، تخلیه روستاها و عدم بهره برداری موجه نموده است و این عدم هماهنگی و عدم اجرای دقیق قوانین به گونه ای شده که توجه به برنامه ریزی روستایی جامعه محور را کاهش داده.با این وجود اگر گردشگری و برنامه ریزی روستایی به نحوی مناسب مدیریت شود، می تواند خالق یا محرک یک فرایند توسعه یافته برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین خود منفعت گردشگری می باشد
در این مقاله با در نظر گرفتن موارد فوق و درک این مطلب که شناخت پتانسیلها ومحدودیت های توریستی مناطق روستایی می تواند تأثیر سازنده ای بر برنامه ریزی مناسب گردشگری در مناطق روستایی و رفع مشکلات و مسائل آنها داشته باشد،سعی شده ضمن بیان پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری روستایی و چه راهبردها و راهکار هایی جهت توسعه گردشگری که منجر به توسعه برنامه ریزی روستایی و توسعه ملی بشود،به بررسی و تحلیل نقاط قوت و ضعف پرداخته و در نهایت با توجه به راهبردها و راهکار های مناسب به منظور بهره گیری بهینه و هدفمند از نقاط قوت و یا از بین بردن نقاط ضعف در جهت دستیابی به توسعه گردشگری و برنامه ریزی روستایی ارائه شود.
-2تاریخچه مسافرت و گردشگری:
از گذشته های دور مردم به منظور خرید، گشت و گذار، بازدید از اماکن تاریخی و شهرهای بزرگ، با ابتدایی ترین وسایل به سفر می رفتند. آنان اغلب در قالب کاروان و به طور دسته جمعی سفر می کردند. سفرهای فردی بسیار نادر و خطرناک بود. بسیاری از این کاروان ها راهنمایانی نیز داشتند.اولین مسافرت های رسمی دولتی از جانب حکام مناطق مختلف بود که نمایندگان خود را به نقاط دوردست اعزام می کردند تا جنگ های قبیله ای را اداره کنند و از شهروندان مالیات و خراج بگیرند.
شاید بتوان سومریان را اولین قومی دانست که اقدام به سفرهای تجاری کردند. همچنین حدود پنج هزار سال پیش سفرهای دریایی از مبدا مصر آغاز شد. در دوره اوج اقتدار امپراتوری آشوری مفهوم مسافرت گسترش یافت و وسایل و تشکیلاتی برای مسافرت های ارتشی ایجاد شد، جاده سازی بسیار گسترش یافت و در نمقاط مختلف علامت های خاصی نصب گردید تا فواصل مشخص شوند. پس از اختراع چرخ، ارابه هایی ساخته شدند که گاوهای نر و گوره خرها آن ها را می کشیدند. تا پیش از آن، آدمیان - چه پیاده و چه سواره- راه خود را از میان ناهمواری ها می کشیدند و چهارپایان خود را نیز به دنبال می کشیدند.
اما چرخ و ارابه های چرخ دار را از هر راهی نمی توانستند عبور دهند، به همین منظور راه ها ساخته شدند. اورها، بابلیان، مصریان، ایرانیان و یونانیان در این زمینه پیشگام بودند. »ایرانیان که امپراتوری آشوری را شکست دادند، اقدام به توسعه سیستم راه سازی نمودند و کالسکه هایی ساختند که در مسافرت و حمل و نقل به کار گرفته شدند« - چاک وای، . - 26 : 1385 هرودت می نویسد: »از سارد، پایتخت لیدی تا شوش، پایتخت هخامنشی در کنار راه شاهی که 2500 حدود 30 کیلومتر در روز می تواند طی 90 روز مسافرت خود را به پایان برساند. «
فلات ایران، سرزمین وسیعی است که در جنوب غربی آسیا قرار گرفته است و از جلگه هندوستان تا جلگه دجله و از ماورای قفقاز و دریای مازندران تا خلیج فارس و اقیانوس هند وسعت دارد. آثار به دست آمده از مناطق باستانی فلات ایران نشان می دهد که از دیرباز رفت و آمد در میان اقوام پیش از تاریخ که در این فلات می زیسته اند، رایج بوده است. در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد دو قوم آریایی پارسدا و مادا، پس از سفری طولانی، از شمال ایران به این سرزمین وارد شدند.
کورش هخامنشی در سال 550 پیش از میلاد دولت ماد را منقرض کرد. او از تخریب اکباتان خودداری نمود و این شهر را پس از پاسارگاد، دومین پایتخت خونین نامید. به گفته هرودت، در زمان کورش، ظاهرا نخستین پل جهان روی رودخانه ای در مسیر لشکر کشی به لیدی احداث شد. داریوش اول با احداث راه شاهی شرایط رفت و آمد نمایندگان دولتی با بازرگانان و مردم را تسهیل نمود. همچنین راه های دیگری جهت ارتباط مراکز ایالت ها و کشورهای تابعه امنپراتوری ایران احداث شد و در کنار آن ها اقامتگاه هایی نیز ساخته شده بود. در تمامی دوران باستان - قبل از اسلام - شهرها، راه ها و اقامتگاه ها در امپراتوری ایران در حال گسترش بودند و به دلیل وجود یک امنیت نسبی، سفر نیز در بین بازرگانان و اشراف رواج داشت.
پس از ورود اعراب مسلمان به ایران تا قرن ها وضعیت آبادانی در ایران وجود داشت. از رونق و امکانات سفر بیشتری برخوردار بود. از آن جا که مسلمانان در پی فتح و اکتشاف دیگر سرزمین ها بودند جهانگردی در قرون نهم و دهم میلادی به بعد در ایران رواج یافت، از جمله معروف ترین جهانگردان این دوران می توان به مقدسی، ابن جوقل و ناصر خسرو قبادیانی - قرن 9 میلادی - اشاره کرد. از سوی دیگر جهانگردان غربی نیز در پی سفر به شرق و از جمله ایران برآمدند
سوابق تاریخی و شهرت شهرها و جاذبه های مختلفی که در آن ها وجود داشت، انگیزه سفر نخستین مسافران تفریحی بوده است. تا آن زمان جوانان و اشراف زادگان برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه های لازم اقدام به مسافرت می کردند که به آنان توریست می گفتند با توسعه فعالیت های جهانگردی زمینه برای ایجاد اشتغال فراهم می شود
