بخشی از مقاله
چکیده
هدف مقاله حاضر ارائه بخشی ازتنوع موجود در جملات استفهامی است که نقش آنها فراتر از دریافت اطلاعات است. جملاتی که به ابراز احساسات ، سرزنش، تهدید و خیلی از موضوعات دیگر دلالت می کند. این جملات در ساختار و گاهی نیز در آهنگ کلام، ترکیبی استفهامی بخود گرفته اند در حالیکه به اقتضای بافت نوشتاری و یا گفتاری متناسب خود ، مفاهیم دیگری را به مخاطب منتقل می کنند .
گاهی این جملات با واژگان خاصی یا صیغه خاصی از فعل اصلی جمله همراه می شوند تا مفهوم موردظرن را از خود نشان دهند. برخی از این ساختار ها و عبارتها را صرفاً در محاوره ها میتوان جستجو نمود و بر خی دیگر را در آثار و نوشته های نثر و نظم .
مقدمه
زبانهای زنده دنیا در بسیاری از ویژگیهای خود دارای وجوه مشترکی هستند که بررسی مقابله ای آنها بطور چشمگیری حقایقی گاه عادت یافته و یا نیمه پنهان از این ویژگیها را بر فراگیران زبان روشن میسازد. در میان انواع جملات مقوله بندی شده در عمده زبانها جملات استفهامی پرچالش ترین نوع جملات یک زبان میتوانندباشند. چرا که گاهی با تغییر ساختار گاهی با تغییر نواخت و آهنگ کلام گا هی با بهره گرفتن از تکیه - - stress در واژگان یک جمله استفهامی میتوان مفهوم و مقصود مورد نظر سوال کننده که طیف بسیار متنوعی نیز تشکیل میدهد را دریافت و تشخیص داد
گاهی این جملات ساختار خود را تغییر می دهندو از قالب معمول نیز خارج می شوند شبیه گفتار.گاهی ساختار حفظ شده و تغییر نواخت جمله ، مقصود متفاوتی را به مخاطب القاء میکند و نیز پاره ای از اوقات جملات ظاهری سوالی دارند ولیکن بهیچ وجه در پی دریافت پاسخ، کسب اطلاعات و آگاهی نیست و آبستن مفاهیم دیگری چون خواهش، تنبیه، تهدید، اعتراض ، نهی ، امر و تعجب و...می گردد.بدین دلیل این مقاله بر آنست که این طیف گسترده مفاهیم قابل انتقال توسط جمله استفهامی رادر دو زبان فارسی و انگلیسی قیاس مقابله ای نمایدو حاصل این اقدام را را در اختیار متکلمین ، فراگیران و علاقمندان نماید.
در زیر چند گروه از انواع جملات استفهامی بهمراه تعاریفی از آنها و مقایسه نمونه های فارسی و انگلیسی آنها بطور مشروح آمده است.
1 -استفهام تهدیدی
در این نوع استفهام بهیچ وجه گرفتن اطلاعات مد نظر نیست.صرفاً سؤال بمنظور درخواست تهدید آمیز است و میتوان آنرا نوعی استفهام درخواستی طبقه بندی نمودولی عمدتاً همراه با تحکم.
میخوری یا نه؟
عموماً این درخواست تهدید آمیز در صورت عدم عجابت از سوی مخاطب به عواقب تلخی چون تنبیه، خشونت، محرومیت، قهر و...ختم میشود.
-2 استفهام امری “Imperative question -
در زبان انگلیسی از سؤال کوتاه که با will, would, can, could , can't تشکیل می شوند برای انتقال مفهوم درخواست انجام کار استفاده می شوند.
Do sit down , won't you?
اگر بخواهیم معادل این ساختار را در زبان فارسی معرفی کنیم بایداز ممکن است...، می شه...،می تونید... و شبیه آنها کمک گرفت .
ممکن است بمن پول خرد بدهید؟
-3 استفهام تأکیدی - اعتقادی یا اصولی -
در برخی استفهام ها چیزی برای سؤال کننده اصل و مبنا شده و سؤال کننده با نواخت خاصی ضمن تعجب از نگاه، جو یا برداشت موجود نسبت به او یا شخص یا شیء خاصی بر یک موضع پافشاری و از چیزی گلایه نموده و یا آنرا رد می کندگاهی در فارسی با اصلاً" " یا اساساً"" همراه می شود.و گاهی هم بدون اینها. مثل:
چرا در شگفت نباشم؟! - نهج البلاغه خطبه - 88
در زبان انگلیسی متداولترین عبارت معادل این معنا در فارسی You see? است که بسیار پر استعمال است و استفهام تأکیدی مورد بحث را القا می کند.
You see what kind of problem our junior students may face with?×
-4 استفهام پیشنهادی
در این گونه استفهام ها در زبان انگلیسی از supposeو what if هردو برای معرفی یک پیشنهاد استفاده می شود. فعل دراینگونه سؤالات می تواند حال یا گذشته باشد.زمان گذشته موجب می شود قطعیت پیشنهاد کمتر حس شود. مثال:
I havenʼt got a table-clothʼ. Suppose we use a sheet?
در فارسی نیز هم وزن همین ساختار برای پیشنهاد صرف خوراکی بطور محاوره ای استفاده می شود: با یه چای دارچین داغ چطوری؟
-5 استفهام نهی
گاهی تنها روش برای نهی یک پدیده جمله استفهامی است که انتقال مفهوم را بهتر از یک جمله صرفاً نهی انجام می دهد. در این گونه بافت کلامی یا نوشتاری سؤال کننده با پرسش یک جمله استفهامی که ظاهراً از دید وی بدیهی بنظر می رسد و انتظار پاسخ نیز ندارد مفهوم جمله نهی را بخوبی به مخاطب تفهیم می کند. مثالهای زیر این معنا را به وضوح به تصویر می کشد:
کسی بدبخت تر از من هست؟ = - نیست. - خونخوار تز از صهیونیسمها وجود داره؟ - = نداره. -
-6 استفهام اعتراضی
در میان جملات استفهامی به گروهی برخورد می کنیم که نقشی بجز اعتراض نداشته و بهیچ وجه به دریافت اطلاعات توجه ندارد. این گونه جملات استفهامی را استفهام اعتراضی نامند. در فارسی متداول است که از واژگان و عبارات عمدتاً محاوره ای خاصی بدین منظور استفاده شود. واژگان و عباراتی همچون "کی میگه..،. کِی...،کجا...، کدام...، تا کی...، چقدر...، آخر وقت..." و شبیه به آنها می توانند معرف استفهام اعتراضی باشند.
کی میگه آمریکا ابر قدرته؟
و اینک ادامه گروه بندی صرفاً با ذکر نام طبقه بندی و نمونه های احتمالی به عنوان شاهد در زبان فارسی و انگلیسی در زیر درج شده است:
-7 استفهام کسب اجازه - Permission question -
May I make a suggestion?
آیا ممکن است کارت شناسائی شما را ببینم؟
-8 استفهام توصیفی - ستودنی/ملامتی - - description question -
خال است بر آن صفحه سیمین بناگوش یا نقطه ئی از غالیه بر یاسمن است آن؟
