بخشی از مقاله
چکیده
گیاهان منبع غنی از محصوالت طبیعی هستند که انسان به طور گسترده از آنها استفاده میکند. در این میان، گزنه - Urtica - dioica که گیاهی چندساله است و در کشاورزی سنتی به عنوان علف هرز شناخته شده، امروزه با کاربردهای چندمنظورهای از نظر اقتصادی اهمیت بسیاری یافته است. این گیاه به دلیل تولیدات با ارزش طبیعی در تمامی بخشهای خود اعم از برگها، ساقه، ریشه و بذر، هم از نظر علمی و هم از نظر تجاری مورد توجه قرار گرفته است.
گیاهی چند ساله با نیازهای محیطی کم و تولیدات مهم و ارزشمند است. این گیاه تاریخچهای طوالنی به عنوان فیبر نساجی باکیفیت دارد. استخراجات برگی آن دارای ترکیباتی از جمله اسید کافئیک، سرامیدها، کاروتنوئیدها، اسیدهای چرب ضروری، ویتامینها، مواد معدنی، فیتواسترولها، گلیکوزیدها و پروتیئنها است که در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی کاربرد دارد. از تولیدات مهم دیگر میتوان به دو عامل شیمیایی فعال رایج اشاره کرد، اسید فرمیک - Methanoic acid - و هیستامین که به عنوان ضد التهاب عمل میکند. هدف این مقاله معرفی Urtica dioica به عنوان گیاهی با کاربردهای چندمنظوره است.
مقدمه
گزنه - Urtica dioica - گیاهی چندساله متعلق به تیره گزنه - Urticaceae - از راسته دولپهایها و رده Rosales است که در نواحی معتدل و گرمسیری اروپا، آمریکا و آسیا پراکنده است. به گستره وسیعی از شرایط آب و هوایی در آسیا و اروپا سازگار بوده و با نامهای بسیاری از قبیل Nettl, big string nettle , nettle, stinging nabat alnar,،nettle, gerrais, isirgan, kazink ortiga, grande ortie, ortie, urtiga, chichicaste, brennessel, gross dortie, racine GʼRUWLH شناخته شده است . - Bisht et al. , 2012 - در کشاورزی به علت رشد سریع با تراکم و پوشش خاکی باال به عنوان علف هرز شناخته شده است - Klimesova, 1995 - ، اما به علت تولید بیومس باال از طریق تمامی بخشهای گیاه از جمله ساقه، برگها، ریشه و بذر، کشت گزنه قابل توجیه است.
گیاهشناسی Urtica dioica
گزنه رشدی ساالنه تا 0/6 متر دارد که دارای برگهای قلبی شکل با دندانههای عمیق، نوک تیز و کرکدار در بخش زیرین برگ است. زمان گلدهی و میوهدهی از خرداد تا مهرماه است. گلها تکپایه - گلهای منفرد یا نر و یا ماده هستند، اما هر دو جنس بر روی یک پایه قرار دارند - هستند - شکل . - 1 گلهای ماده دارای یك برچه محتوی یك تخمك، میوه فندقه و گاهی شفت و دانههایی با آلبومن روغندار است - شکل . - 2 گلهای نر دارای پرچمهایی به تعداد کاسبرگها است - Virgilio, 2015 - - شکل . - 3 گردهافشانی توسط باد صورت میگیرد.
ساقه و برگها با تریکومهای گزنه پوشیده شدند . - Bisht et al., 2012 - حضور مایع در تریکومها شامل هیستامین، -5هیدروکسی تریپتامین، استوکولین، مقدار کمی اسید فرمیک و leukotrienes است که وارد پوست شده و باعث تاول میشود. این تارهای ترشحی گزنده و غیر گزنده دارای اگساالت کلسیم به صورت بلورهای درهم هستند - شکل . - 4 این گیاه بر روی خاکهای غنی از نیتروژن و فسفات رشد میکنند.
تکثیر این گیاه از طریق بذر یا بخشهای رویشی انجام میشود . - Bisht et al., 2012 - گزنه گیاهی پایدار است با عملکرد 10 تا 15 ساله که نیازمندیهای ورودی پایینی دارد، میتواند خاک را با نیتروژن و فسفات اصالح کند، میتواند تنوع زیستی گیاهی و جانوری محلی را افزایش داده و همچنین برای تولید مواد خام رنگآمیزی و نساجی استفاده شود . - Dreyer and Müssing ,2000 -
تالشهای اولیه برای کشت صنعتی گزنه در دهه 1940 برای تولید فیبر در آلمان آغاز گردید - Bredemann . - and Garber, 1959 در سالهای اخیر، چندین پروژه علمی در استرالیا، آلمان، فنالند، انگلستان و لیتوانی برای تولید فیبرهای طبیعی و استخراج ترکیبات گیاهی فعال انجام شد . - Virgilio et al., 2015 - در تحقیقات جدید مشخص شده که در این تیره، قریب به 2600 گونه وجود دارد که بر حسب اطالعات پایه Royal Botanic Garden در 54 تا 79 جنس طبقه بندی می شوند بزرگترین جنس این تیره Pilea است که شامل 500 تا 715 گونه است. جنس Urtica از 80 گونه تشکیل شده است - زرگری، - 1368، که شامل گیاهانی به طور کلی علفی بندرت دارای شاخه باالرونده و اعضای چوبی که در نواحی استوایی و گرم کره زمین پراکندگی دارند.
ترکیبات
ترکیبات استخراج شده از این گیاه شامل مواد معدنی، کلروفیل، آمینواسیدها، لکتینها، کاروتنوئیدها، فالونوئیدها، استرولها، تاننها و ویتامینها است . - Ammarellou et al., 2012 - بررسیهای مختلف نشان داده است که برگ آن دارای کلروفیل، ویتامین C، K، ویتامینهای گروه B، پانتوتن اسید، تانن، پروتئین، مواد معدنی Fe - ، Cu، Mn و - Ni و اسانس Cavacrol - ،Carvone ، Naphthalene و ... - ، تارهای آن، استیل کولین و هیستامین و ساقه و ریشه این گیاه دارای فالونوئیدها است .
- Kukric et al., 2012 - همچنین گزنه پتانسیل دارویی بسیاری دارد. اعتقاد بر این است در بخشهای هوایی گلیکوزیدهای فالونول و اسیدهای که شیرافزاست و دارویی مدر برای بیماران دارای فنولیک گزارش شده است - Grevsen et al., 2008; نارسایی قلبی است. عصاره آن برای تحریک سیستم . - Otles and Yalcin, 2012 گوارشی، افزایش شیر مادران، درمان رماتیسم به عنوان مصارف دارویی مسکن موقتی درد - Alfard, 2007 - و درمان آرتروز مورد مصرف دارد .
