بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله، با مطالعه منابع مختلف تئوری محدودیتها 1TOC و بررسی نقاط ضعف و قدرت آن و در کنار آنها بررسی وضعیت کارخانه ای، سعی شده است تا آن تئوری به صورتی بومی در داخل کارخانه های ایران پیاده سازی شود. یکی از مسائل موجود در این تئوری این است که توجهی به عدم پیدایش محدودیتهای مشابه و یا کاهش احتمال بروز مجدد آنها نمی کند. بدین منظور یک مدل جدید با استفاده از ابزار 2FMEA برای رفع مشکل ذکر شده طراحی گردید.
این مدل در یک کارخانه با جامعه آماری 43 نفر مورد آزمون واقع شد. و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS، نتیجه استفاده از تئوری محدودیتها در نمونه انتخابی - کارخانه انتخابی - مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد که بکارگیری این تئوری موجب رفع محدودیتها در کارخانه شده و میزان تولید و سوددهی آنرا بهبود می بخشد . بدین منظور جهت رفع تنگناهای موجود در صنایع کشور سعی شده است تا با به کارگیری رویکرد تلفیقی TOC و FMEA ، به ارتقاء سطح عملکرد کارخانجات دست یافت.
مقدمه
در قرن حاضر با ظهور روش های نوین و دقیق در عرصه تولید، انتخاب یک روش مناسب برای سیستم تولیدی در کارخانه امری پیچیده خواهد بود که نیازمند کارشناسی و صرف وقت و هزینه فراوان است. یکی از روش هایی که در سه دهه اخیر در دنیا مورد توجه قرار گرفته و در صنایع تولیدی موفق و بزرگ دنیا مورد استفاده قرار گرفته است، روش تئوری محدودیتها - TOC - است.
بررسی این روش و پیاده سازی آن در یک محیط تولیدی ایرانی می تواند تبدیل به الگویی برای استفاده از اینگونه روش های جدید به صورت بومی در کشور شود. این پژوهش در تلاش است که نقشی هرچند کوچک در صنایع تولیدی کشور در راستای اهدافی که این تئوری تامین می کند ، داشته باشد.
در این مقاله برای پوشش دادن نارسایی های موجود در TOC از ابزار FMEA استفاده شده است . در دهه 1950 اهمیت مسائل ایمنی و پیشگیری از حوادث قابل پیش بینی در صنعت هوا - فضا، علت اصلی پیدایش FMEA شد. تکنیک FMEA برای اولین بار در ارتش آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است.
و از طرف دیگر تئوری محدودیت ها برای اولین بار در سال 1970 توسط فیزیکدانی بنام الیاهوم گلدرات ارائه شد. وی مفاهیم این تئوری را در همان سال ها در کتابی تحت عنوان هدف - - THE Goalمطرح نمود. گلدرات در سال 1981 مقاله ای تحت عنوان کارخانه نا متوازن منتشر کرد و در آن حسابداری، قیمت تمام شده را دشمن شماره یک بهره وری معرفی نمود و بدین وسیله نگرش جدیدی به بهره وری را مطرح ساخت. بعد ها در سال 1986 گلدرات در پاسخ به ابهامات مطرح شده در مورد نحوه کاربرد نرم افزارش، مقاله ای تحت عنوان مسابقه منتشر کرد و به بررسی جزئیات بیش تر تئوری محدودیت ها پرداخت
گلدرات همیشه این تئوری را با یک مثال ساده اما موثر توضیح می دهد. او شرکت را شبیه به یک زنجیر یا شبکه ای از زنجیرها می داند ، مجموعه حلقه های این زنجیر با همدیگر برای یک سیستم کامل که قابلیت انتقال یک نیروی ب زرگ را دارد کار می کند. در هر زنجیر، یک حلقهی ضعیفترین وجود دارد که عملکرد کلی زنجیر را محدود می کند. این ضعیفترین حلقه ، محدودیت سیستم نامیده می شود
3 معیار اصلی پول در آوردن ، "سود خالص "1 ، "نرخ برگشت سرمایه "2و "جریان نقدینگی "3 می باشند که به آنها معیار های اندازه گیری سنجش عملکرد گفته می شود
رویکرد اجرایی TOC
می توان گفت که یکی از اصلی ترین وظایفTOC، شناسایی و اصلاح فرآیندها در یک سیستم تولیدی می باشد که این امر از طریق شناسایی وحذف محدودیت های سیستم صورت می پذیرد.
تکنیکی کهTOCدر این زمینه ارائه می نماید همان 5 قدم معروف می باشدکه عبارت است از:
1. شناسایی وتعیین گلوگاه های سیستم؛
2. اولویت بندی گلوگاهها و تعیین گلوگاه اصلی؛
3. برنامه ریزی سایر فرآیندهای غیرگلوگاهی برای پشتیبانی از محدودیت اصلی؛
4. بر طرف کردن گلوگاه؛
5. تکرار چرخه درصورت شکسته شدن محدودیت.
رویکرد اجرایی FMEA
رویکرد FMEA متشکل از یک سری فعالیت سیستماتیک و تیمی است با اهداف :
الف : شناسایی و ارزیابی خرابی های بالقوه که در طراحی سیستم ، محصول ، فرآیند وجود دارند و نیز برآورد اثرات حاصل از وقوع آنها؛
ب : شناسایی اقداماتی که می تواند احتمال وقوع خرابی های محتمل را کاهش داده و از میان بردارد؛
ج : شناسایی و انجام اقداماتی که توسط آن بتوان میزان، شدت و
وخامت حاصله از خطاها را تا حد امکان کاهش داد؛ د : شناسایی و انجام اقداماتی که توسط آن بتوان احتمال آشکار کردن خطا را قبل از رسیدن محصول به مشتری افزایش داد؛ ه: مستند سازی امور طراحی و فرآیند تولید محصول.
به بیان دیگر FMEA یک روش تحلیلی در ارزیابی ریسک است که می کوشد تا حد ممکن خطرات بالقوه موجود در محدوده ای که در آن ارزیابی ریسک انجام می شود و همچنین علل و اثرات مرتبط با آن را شناسایی و امتیاز دهی کند.
تعریف مسأله
توجه به این نکته ضروری است که پیاده سازی واجرای روش TOC، گلوگاه های حال حاضر سیستم را شناسایی وحذف می نماید، ولی فکری به حال عدم پیدایش گلوگاه های احتمالی در آینده نمی کند. در این مقاله سعی شده است که ابتدا در محیط نگرشی TOCچهار مرحله اول این روش را به اجرا در آورده و سپس با استفاده از روش FMEA از پیدایش محدودیت های مشابه جلوگیری شود.
اصول و رویکرد پیاده سازی روش تئوری محدودیتها
تئوری محدودیت ها یا بعبارتی تئوری تنگنا ، نگرش جدیدی است که سیستم را با توجه محدودیتهای آن مورد مطالعه قرار میدهد. این تئوری وجود محدودیت ها را - لااقل - به طور موقت می پذیرد و تلاش های خود را برای بهبود وضعیت، به مدیریت کردن محدودیت ها متمرکز می نماید. تئوری محدودیتها معتقد است که هر سیستم لااقل دارای یک محدودیت است و وجود محدودیتها نشان دهنده پتانسیل برای رشد و انجام تغییرات نتیجه بخش است
برخلاف روشهای سنتی که بر شاخص هزینه عملیاتی تمرکز دارند و یا روش تولید به موقع - JIT - که توجه خاص بر کاهش موجودیها می کند؛ تمرکز اصلی تئوری محدودیتها بر افزایش بهره وری ازطریق مدیریت محدودیتها و افزایش خروجی های تولیدی یا دستیافت سازمان است
از طرفی دیگر رویکرد پیشگیری از خطا یکی از محورهای اصلی در ایجاد، استقرار و بکارگیری سیستم های مدیریتی در سازمان ها است
یکی از این ابزارهای پیشگیری FMEA می باشد. هدف از اجرای FMEAجستجوی تمام مواردی است که باعث شکست یک محصول یا فرآیند می شود، قبل از این که آن محصول به مرحله تولید برسد و یا فرآیند آماده تولید شود
در تئوری محدودیتها ؛ محدودیت عبارت است از هر عاملی که کارآیی سیستم را در ارتباط با هدف یا مقصود از پیش تعیین شده محدود کند. - در کارخانجات تولیدی این عامل را با نام آشنای گلوگاه می شناسند -
تئوری محدودیت ها یک نگاه کلان به کل سیستم دارد.Goldratt معتقد است، مدیران برای رویارویی مناسب با این محدودیت نیازمند تصمیمگیری و پاسخگویی به سه سوال اساسی و بنیادی زیر میباشند:
- 1 چه چیز باید تغییر کند؟
2 - - به چه چیز تغییر کند؟
- 3 این تغییر، چگونه بایستی اعمال گردد؟ 2 ]و13و25و[ 30
شکل .1 مدل فرآیندی تحقیق
این متدولوژی، تلفیقی از روش TOC و ابزار FMEA می باشد که در نمودار فوق نمایش داده شده و به گونه ای کارا و با استفاده از تصمیم گیری ها و کنترلگر هایی که در بینابین و آخر این متدولوژی قرار داده شده، آنرا تکمیل نموده و متدولوژی جدید TOC-FMEA ارائه می گردد.
