بخشی از مقاله
چکیده:
مسکن روستایی بر خلاف مسکن شهری فقط محل سکونت و استراحت خانواده نیست، بلکه بر اساس اقلیم و الگوی معشیت خانواده شکل گرفته و هویت ساکنان آن نیز در پرتو گونه روستایی محل سکونت آنها تکامل مییابد. از اینرو، هدف پژوهش حاضر تحلیلِ گونهشناسی معماری مسکونی روستایی در منطقه دشتبیل، روستای آغبلاغ از توابع شهرستان اشنویه میباشد.
روش تحقیق بهکار گرفته شده توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، پیمایشهای میدانی و تحلیلهای آماری است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که این روستا بافتی نو با پلان نیمه متراکم دارد و بین شاخصهای محیطی و گونهشناسی مسکن روستایی در منطقه دشتبیل، روستای آغبلاغ ارتباط معناداری وجود دارد که میتوان به شیوه زندگی مردم این روستا توجه کرد، روستایی که بیشتر مصالح ساختمانی آن متناسب با شرایط آب و هوای محیطی منطقه میباشد ازجمله سنگ ، سیمان و خشت و بلوک و ... که هزینه مناسب اما کیفیت بهتری در برابر شرایط محیطی برای روستاییان دارد.
.1 مقدمه و طرح مسئله
میتوان گفت که اشاره و توجه به گونهشناسی در نوشتهای قدیمی از حدود دو هزار سال پیش به این سو در آثار نویسندگانِ معمار دیده می شود. ویترویوس، در اثر مشهور خود تحت عنوان »ده کتاب معماری« گونههای مختلف بناهای یونانی شامل خانهها، معابد و ساختمانهای عمومی را گروهبندی نموده است. اثر ویترویوس قرنها الگوی معماران ایتالیایی بود. آلبرتی معمار معروف قرن پانزدهم کتابی مشابه ویترویوس نگاشت.
در یکی از بخشهای کتاب به روستاها و دسته بندی آنها براساس ویژگیهای شکلی اشاره شده است. روستاها به واسطه کارکرد اساسی خود که تأمین کننده بسیاری از نیازهای زیستی، سکونتی و اقتصادی جامعه روستایی هستند، از خصیصه پویایی و تغییر دایمی برخوردارند. پویایی روستاها در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فضایی قابل بررسی و ملاحظه است.
این خصیصه از پویایی افراد و گروههای جامعه روستایی برای اعمال نگرش ها و علایق خود در ساخت کالبدهای فعالیت و شکل دادن به فضای مورد استفاده و تصمیمات در حال تغییر آنها برای رویارویی با عوامل محدود کننده تمایلات خود در شکل دادن به کالبد و فضای روستا ناشی میشود - حسینی و درگاهی، 1389، . - 2 بنابراین پذیرش پویایی و تغییر دایمی برای جامعه انسانی موجب الزام به پذیرش تغییرات دایمی و پویایی روستا - در ابعاد مختلف آن - است - راهب، 1393، . - 88 به این اعتبار میتوان گفت که تأمین مسکن روستایی مطلوب در کشور، نیازی روزافزون و حیاتی است و هرگونه برنامهریزی در خصوص بهسازی وضعیت مسکن روستایی در ایران نیازمند مطالعات جامع و کلان و داشتن طبقهبندی صحیحی در پهنه جغرافیای روستایی ایران است.
از سویی دیگر، تنوع حاکم بر سکونتگاههای روستایی در ایران که خود متأثر از عوامل مختلفی میباشد، به همراه گستردگی و تنوع شیوههای ساخت مسکن در روستاها، ضرورت نگاهی جامع به گونهشناسی مسکن روستایی را بیشتر مینمایاند - معماری، 1372، . - 87 گونهشناسی معماری روستایی در ایران در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است که عموماً در زمانهای مختلف و در جریان طرحهای بوده است که توسط سازمانها و نهادهای ملی و بینالمللی در کشور به اجرا درآمده است.
در طر ح منطقهبندی ستیران در سال 1355، حوزهبندی ایران بر مبنای خدمات مورد نیاز با سلسله مراتب مختلف براساس مقیاسهای مختلفی صورت گرفت که طی آن چهار نوع شبکه با توجه به شرایط دسترسی به خدمات و فواصل آن با شهر پیشنهاد شد. همچنین در طبقهبندی میسرا و حمصی، الگوی سکونت روستایی در ایران بر اساس شاخصهای فیزیوگرافی، اقلیم، جمعیت، شهرنشینی، نیروهای تولیدی و ... به ده الگوی معماری مبتنی بر اقلیم تقسیم شد - سعیدی، 1388، . - 96 با توجه به آنچه عنوان شد مقاله حاضر سعی دارد ضمن مروری بر گونهشناسی مسکن روستایی در ایران، گونهشناسی بافت مسکن را در منطقه دشتبیل، روستای آغبلاغ مورد بررسی قرار دهد و در این راستا تحلیلهای لازم را ارائه دهد.
.2 اهمیت و ضرورت پژوهش
پیرامون موضوع مورد مطالعه تاکنون تحقیقات مختلفی صورت گرفته است که لزوماً همپوشانی خاصی با موضوع مورد مطالعه نداشته است و بر روی ابعاد خاص از گونهشناسی روستایی تأکید نمودهاند. آنچه پژوهش حاضر را از این قبیل تحقیقها متمایز می- سازد تأکید بر گونهشناسی مسکن روستایی در منطقه دشتبیل، روستای آغبلاغ با روبکرد معماری است، امری که توجه به آن، ضرورت انجام تحقیق حاضر را اجتنابناپذیر مینماید. به این اعتبار، اهمیت پژوهش حاضر را میتوان در منحصر به فرد بودن دیدگاه این مقاله نسبت به گونهشناسی مسکن روستایی و انتخاب محدوده مورد مطالعه به عنوان نمونهای خاص که تاکنون پیرامون آن تحقیقی صورت نگرفته است، جستجو نمود.
.2 سوالهای تحقیق
در راستای عنوان مقاله، سوالهای پژوهش به صورت ذیل قابل ارائه خواهد بود:
1. انزوای محیطی و ارتباط محدود با سایر سکونتگاهها چه تأثیراتی بر استقاده از مصالح متناسب با شرایط آب و هوای محیط داشته است؟
2. ویژگیهای فرهنگی و فردی چه تأثیراتی بر شیوههای ساخت در منطقه گذاشته است؟
3. اهداف تحقیق
با توجه به سوالهای پژوهش، اهدافی به صورت ذیل برای مقاله قابل بیان است:
.3,1 آشنایی با بافت روستایی محدوده مورد مطالعه.
.3,2 آشنایی با عناصر فرهنگی اثرگذار بر گونهشناسی معماری روستایی در منطقه دشتبیل، روستای آغبلاغ.
.3,3 شناخت عناصر محیطی اثرگذار بر مصالح متناسب با شرایط آب و هوای محیط و گونه مسکن روستایی.
