بخشی از مقاله
چکیده:
کبد بهعنوان بزرگترین اندام داخلی مهرهداران و یکی از مهمترین غدد بدن، فعالیتهای متعددی را انجام داده و مستعد بسیاری از بیماریها میباشد. رسوب چربی در کبد یا تجمع واکوئلهای چربی در سلولهای کبدی را کبد چرب میگویند. آزادماهیان بهویژه قزلآلای رنگینکمان توانایی ذخیره کردن چربی محدود بوده و چربی اضافی موجود در جیره میتواند به کبد نفوذ کرده و با تجمع در آن باعث بیماری کبد چرب - لیپوئیدوز - گردد
این بیماری در قزل آلای رنگینکمان اغلب به علت تغذیه زیاد از حد در دمای پایین و یا تغذیه از چربیهای اشباع یا اکسیدشده میباشد. درمانهای شیمیایی و گیاهی متعددی برای این بیماری در انسان مطرح میباشد درحالیکه در ماهی قزلآلای رنگینکمان، اغلب از داروهای شیمیایی استفاده شده و کمتر بر کاربرد داروهای گیاهی در درمان این بیماری تمرکز شده است. در این مطالعه، تلاش شده است با تمرکز بر معرفی درمانهای گیاهی، داروهای ارزانتر، در دسترس تر و با اثرات جانبی کمتر برای این بیماری مورد بررسی قرار گیرد.
مقدمه
کبد بهعنوان بزرگترین اندام داخلی مهرهداران و یکی از مهمترین غدد بدن فعالیتهای متعددی را انجام میدهد. - حسنزاده طاهری، ابراهیمزاده بیدسکان، . - 1387 به دام انداختن انواع متفاوتی از مواد واردشده به بدن و مواد تولیدی خود بدن مثل آمونیاک، هورمونهای ا ستروئیدی، سموم و... همچنین تغییر فرم شیمیایی آنها، متابولی سم داروها، شرکت در خون سازی در دوره پیش از تولد، ذخیره آهن، تری گلی سیریدها، گلیکوژن و ویتامینها، تولید پروتئینهای مختلف و... ازجمله این فعالیتها ا ست. کبد تقریباً از هر اندامی در بدن حمایت میکند و برای بقا حیاتی ا ست. به دلیل محل ا ستراتژیک و عملکردهای چندبعدی، خود کبد نیز م ستعد بسیاری از بیماریها میباشد
رسوب چربی در کبد یا تجمع واکوئلهای چربی در سلولهای کبدی را کبد چرب میگویند که با التهاب کبد مشخص میشود. اگر این بیماری بهموقع تشخیص داده نشود ممکن است سبب سیروز کبدی شده و مشکلات جدیتری را سبب شود. بیماری کبد چرب به دو حالت الکلی و غیرالکلی دیده میشود، کبد چرب غیرالکلی در اثر تجمع تری گلیسیریدها در سلولهای کبدی نمایان میشود.
افزایش نفوذ چربی در کبد، سبب کاهش تولید پیش سازهای انرژی در آن و افزایش لیپوژنز در این عضو میشود. از قدرت انسولین در افزایش سنتز پروتئینها به هنگام کبد چرب کاسته میشود که حاصل آن افزایش غلظت آمونیاک خون در مبتلایان به این بیماری میباشد. کبد چرب سبب تغییر حساسیت بافت چربی و پانکراس به هورمونها می شود
آسیب کبدی ناشی از الکل بهطور کلاسیک، مشتمل بر سه نوع میباشد: کبد چرب، هپاتیت الکلی و سیروز. کبد چرب در بیش از 90 در صد از افراد با م صرف بالای الکل یافت می شود. کبد چرب اولین و شایعترین پا سخ بافت شناختی در برابر م صرف فزاینده الکل است.
در آبزیان، بیشترین مشکل بیماری کبد چرب متوجه آزادماهیان میباشد. در آزادماهیان بهویژه قزلآلای رنگینکمان توانایی ذخیره کردن چربی محدود بوده و چربی اضافی موجود در جیره میتواند به کبد نفوذ کرده و با تجمع در آن باعث بیماری کبد چرب - لیپوئیدوز - گردد این بیماری بهندرت در قزلآلای خال قرمز و قزلآلای دریاچهای دیده میشود. این بیماری گاهی با بیماری - VHS - ا شتباه گرفته می شود ولی برخلاف آن هرگز خونریزی به همراه نخواهد دا شت. بیماری کبد چرب غالباً در ماهیان بزرگ و مولدین قبل از تخمگذاری پدیدار گشته و بهندرت در ماهیان جوان کوچک مشاهده میشود
مکانیسم اثر و علت بروز بیماری
ماهی قزلآلا در رژیم غذایی خود، کربوهیدراتها را کمتر مصرف میکند و اضافه آن در هپاتوسیتها بهصورت گلیکوژن تجمع مییابد، بهمحض آنکه کبد بزرگ میشود این امر باعث نقصان در عمل کبد میشود. نقصان در عمل کبد باعث کاهش پروتئین خون میگردد؛ در این وضعیت احتمال بروز مسمومیت بالا رفته و بهصورت عدم رشد سلولهای خونی و ادم تغذیهای مشاهده میشود
عمدتاً این بیماری در قزلآلای رنگینکمان به علت تغذیه زیاد از حد در دمای پایین و یا تغذیه از چربیهای اشباع یا اکسیدشده میباشد؛ همچنین، کمبود رتینول، کولین و بیوتین جیره نیز ممکن است منتهی به کبد چرب شود. این بیماری همراه با ذخیره طولانیمدت مواد غذایی در درجه حرارت بالا که از د ست رفتن آنتیاک سیدانها را ت سریع میکند اتفاق میافتد.
علائم، پیشگیری و تشخیص بیماری
از علائم خارجی این بیماری میتوان به باقی ماندن دائمی ماهی در سطح آب، تیرگی پوست، شل شدن فلسها، نکروز بالهها، کاهش اشتها، اگزوفتالمی، حرکت ناموزون شنا، آبکی شدن مدفوع - اسهال زرد موکوسی - اشاره کرد؛ همچنین، کمخونی پیشرفته و سرکوب سیستم ایمنی - که میتواند منجر به عفونتهای ثانویه باکتریایی شود - و تغییر رنگ آبششها - از قرمز پررنگ به قرمز کمرنگ و رنگپریدگی آنها - و گرد شدن لبهها و پرخونی کبد و تغییر رنگ آن به زرد مایل به نارنجی جزء علائم داخلی بیماری قلمداد میشوند. تلفات معمولاً شدید نبوده ولی برحسب شرایط مختلف بهطور قابلملاحظهای تغییر میکند و ممکن است ناگهانی و گروهی باشد و با بیماریهای واگیردار اشتباه گردد
با استفاده از جیرههای غذایی کاملاً متعادل به ماهیان میتوان از وقوع بیماری جلوگیری کرد؛ بهعبارتدیگر یک مکمل غذایی متشکل از ماهیان لاغر، طحال و کبد و همچنین؛ کم کردن دفعات تغذیه در فصل سرما مانع از ظهور بیماری میشود.
قرار دادن قسمتی از کبد بریدهشده ماهی قزلآلادر آب معمولاً موجب پیدایش لایه روغنی در سطح آب میگردد. میتوان پس از انجماد از کبد مقطع تهیه و با روشهای مخصوص چربی رنگآمیزی نمود و گویچههای چربی بین یاختهای را جهت تشخیص نهائی موردبررسی قرارداد. در کبد ماهی سالم گویچههای چربی ذرهبینی دیده نمیشود و این امر نشانه نفوذ چربی ناشی از تغذیه با جیره پرچرب میباشد. مختل شدن اعمال کبد، کلیه را نیز تحت تأثیر قرار داده و به نگهداری آب بدن ختم میشود. خیز یا ادم در بسیاری از اندامها منجمله خود کبدغالباً نمایان میگردد
روشهای درمان بیماری کبد چرب در ماهی قزلآلا درمانهای غیر گیاهی محلول هپاتیشو
هپاتیشو از گروه دارویی ویتامینها و مکملهای تغذیهای بوده و به شکل محلول خوراکی استفاده میشود.
هر لیتر از این محلول حاوی الکارنیتین 50000 - میلیگرم - ، سوربیتول 400000 - میلیگرم - ، کولین کلراید 150000 - میلیگرم - ، عصاره آرتیشو - کنگر فرنگی - 20000 - میلیگرم - میباشد. محلول هپاتیشو جهت پیشگیری و درمان بیماری کبد چرب، به میزان 5 تا 10 سیسی به ازای هر کیلوگرم غذا اسپری شده و استفاده میشود.
مخلوط ویتامین C و آسپرین
از این ترکیب برای مقاومسازی در مقابل بیماری استفاده میشود. 7 گرم از آن را به ازای هر کیلوگرم غذا، به غذای یک روز همراه با آبقند یا روغن مایع اسپری کرده و استفاده میشود. - هر 6 روز یکبار -
شربت AD3E
جهت درمان عوارض کمبود ویتامینها و درمان بیماری کبد چرب مورداستفاده قرار میگیرد و حاوی ویتامین A ویتامین D3 و ویتامین E بوده و محلول در چربی است. 250 سیسی از این ماده به ازای 125 کیلوگرم غذا استفاده میشود.
شربت مولتیویتامین
جهت درمان عوارض کمبود ویتامین و درمان بیماری کبد چرب مورداستفاده قرار میگیرد و به ازای هر کیلوگرم غذا یک قاشق سر پر را با آب مخلوط و در یک وعدهغذا اسپری کرده و بلافاصله مصرف میشود.
دلتالیور
دارویی حاوی عصارههای گیاهی و شیمیایی بوده و برای درمان همزمان بیماریهای کبدی و کلیوی به کار میرود.این دارو از آرتیشو، بولدو، اسانس موز، سوربیتول، متیونین، کولین کلراید، بتایین، سولفات منیزیم، کلرید سدیم و ویتامین ب 5 تشکیلشده است.این دارو در طیور و ماهیان استفاده میشود و میزان آن در ماهیان پرورشی یک لیتر در یک تن غذای آماده مصرف میباشد.
طحال تازه گاو و گوسفند
طحال تازه منبع غنی از ویتامینها و مواد موردنیاز ماهی میباشد و در درمان بیماری کبد چرب و کمبود ویتامین مؤثر میباشد.
