دانلود مقاله تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

بخشی از مقاله

چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش آیین رفتار حرفه ای بر ارزش های اخلاقی دانشجویان حسابداری صورت گرفت. جامعه آماری را کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد رشته حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای مشهد و نیشابور در نیمسال دوم سال تحصیلی 91-92 تشکیل دادند. برای انتخاب نمونه از بین افراد جامعه، 60 نفر دانشجوی زن و مرد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به منظور ارزیابی تاثیر آموزش آیین رفتار حرفه ای، ابتدا پرسشنامه برآورد ارزش های اخلاقی شوارتز (1992) بین نمونه ها توزیع شده و پاسخ ها جمع آوری گردیدند. سپس آیین رفتار حرفه ای طی 6 جلسه یک ساعته به نمونه ها آموزش داده شد و مجدد پرسشنامه مذکور در اختیار همان گروه قرار گرفت و پاسخ های جدید دریافت شد.

پس از اطمینان از نرمال بودن امتیاز متغیرهای مورد مطالعه با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، برای آزمون فرضیه ها از آزمون t استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش های اخلاقی فردگرایانه دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد اما چنین رابطه ای بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش های اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان وجود نداشت. هم چنین نتایج آزمون پاسخ های دریافتی نشان داد که جنسیت نقشی در تاثیر آموزش آیین رفتار حرفه ای بر ارزش های اخلاقی ندارد.

کلید واژه ها: ارزش های اخلاقی، آموزش، آیین رفتار حرفه ای

.1 موسوی شیری، سید محمود. استادیار گروه حسابداری دانشگاه پیام نور. Email: mousavi1973@yahoo.com .2 نویسنده مسؤول: شهرستانی، مریم. دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد. تلفن: 09369845499 (استخراج مقاله از رساله کارشناسی ارشد)
Email: shahrestany_1366@yahoo.com

The effect of code of professional conduct education on accounting studentsʼ moral values

seyyed Mahmoud Mousavi Shiri1 Maryam Shahrestani2

Abstract:

The aim of this study is to investigate the effect of code of professional conduct education on accounting VWXGHQWVʼ PRUDO YDOXHV. Statistical population included all of the accounting MSc students who were study in second semester of academic year 91-92 in Islamic azad university of mashhad and neyshabur. The sample included 60 male and female students that selected by simple random method. For evaluation of code of professional FRQGXFW HGXFDWLRQʼ HIIHFW' DW ILUVW questionnaire of Schwartz estimated moral values (1992) is distributed between the sample and responds were ghathered. Then code of professional conduct was taught to them during the 6-hour session and the questionnaire provided to them again and was ghathered new responds. After ensuring the normality of data by using K-S test, the data obtained from the questionnaires analysed with using t test. The results showed that there are significant relationship between the code of professional conduct education and VWXGHQWVʼ individualistic values. But there are not significant relationship between the code of professional conduct education and VWXGHQWVʼ advancing collectivist values. Also there is not significant relationship between gender and moral values.

Key Words: Moral values, Education, code of professional conduct

1. Mousavi Shiri, seyyed Mahmoud. Assistant Professor. Department of Management, Economics and Accounting, Payame noor University, I. R. of Iran. Email: mousavi1973@yahoo.com

2. Corresponding author: Shahrestani, Maryam. M.A Student. Department of Accounting, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran. Email: shahrestany_1366@yahoo.com

2

مقدمه

حسابداری رشته ای است که هدفش ارائه خدماتی با بهترین کیفیت به جامعه است و از طرفی یکی از عوامل موثر بر کیفیت این خدمات بحث آموزش حسابداران است (هرینگ و ایزارد1، .(1992 فروپاشی شرکت های بزرگ، از قبیل انرون، وردکام، آدلفی، سیسکو، و غیره که به زیان بسیاری از سرمایه گذاران و ذینفعان منجر شد، به تاکید بیش از پیش روی بررسی و بازنگری مسائل اخلاقی به ویژه رعایت اخلاق حرفه ای در سطح بین المللی انجامیده است (حساس یگانه، .(1383 جفری(1993) 2 معتقد است که دانشجویان از گنجاندن موضوعات اخلاقی در کلاس های درس نفع خواهند برد و کلاس های درسی بهترین آزمایشگاه هایی هستند که می توان از همه مزایای بزرگراه های اطلاعاتی در آن سود برد. لذا دانش ارزش های شخصی و منبع آن ارزش ها جهت بررسی فرآیند تصمیم گیری و هدایت دانشجویان تجاری مفید است (هیلت بیتل و جونز3، .(1991

ارزش، پدیده ای اجتماعی است که از زمان تشکیل اجتماع های اولیه تاکنون در زندگی انسان نقش مهمی داشته است. ذات ارزش عبارت است از انتخاب و تصدیق آزادانه (شوارتز4، .( 1990 فیدر( 2003) 5 معتقد است که ارزش ها به لحاظ اهمیتی که دارند، یکسان نیستند و در یک مجموعه جای دارند که "نظام ارزشی" نامیده می شود. نظام ارزشی، سازمان پایداری از عقاید است که با شیوه های قابل ترجیحی از کنش ها یا حالت های غایی وجود ارتباط دارد.

شوارتز ده گونه ارزشی (انواع ارزش) را که از سه نیازمندی جهانی (نیازهای جسمی و زیستی افراد، نیاز به تعامل اجتماعی هماهنگ، نیازهای حیاتی و رفاهی گروه) مشتق شده اند، استخراج کرد که عبارتند از:

(1 قدرت گرایی (2 موفقیت (3 لذت طلبی (4 برانگیختگی (5 استقلال (6 جهان گرایی (7 خیرخواهی (8 سنت گرایی (9 هم نوایی (10 امنیت گرایی (شوارتز، .(1999

شوارتز و بیلیسکی(1987) 6 فرض کرده بودند که پنج گونه ارزشی که اساسا در خدمت منافع فردی هستند (قدرت، موفقیت، لذت طلبی، برانگیختگی، استقلال) نواحی منسجمی را تشکیل می دهند که در تضاد با نواحی منسجمی هستند که به وسیله سه گونه ارزشی، که اساسا در خدمت منافع جمعی (خیرخواهی، سنت گرایی، هم نوایی) قرار دارند، مشخص می شوند. جهان گرایی و امنیت گرایی در خدمت هر دو گونه از منافع اند و فرض می شود در مرز بین این نواحی قرار دارند.

در تحقیق های فراوانی به این حقیقت اشاره شده است که ارزش های اخلاقی، رفتارهای کنونی و حالات و طرز برخوردهای ما را در آینده شکل می دهند (برای مثال، هایس منز و کاسک7، 1982؛ روکیچ1، 1968؛ سینگاپاکدی

1. Herring & Izard 2. Jeffrey 3. Hiltebeitel & Jones 4. Schwartz 5. Feather

6. Schwartz & Bilisky 7. Huismans & Kosc

3

سینگاپاکدی و ویتل2، (1993 و تاثیر شدیدی را بر انتخاب های حرفه ای شخص و رفتار شغلی او اعمال می کنند (برای مثال، بریف، وانسل و آلداگ 3، 1979؛ مامفورد، هلتن، دکر، شین کانلی و وان دورن4، 2003؛ والکر، تاسکی و اولیور5، .(1982 آن چنان که پژوهش های قبلی نشان داده اند که حسابداران با ارزش ها و استدلال اخلاقی بالا نسبت به حسابداران با ارزش های اخلاقی پایین، عموما قضاوت ها و تصمیم گیری های اخلاقی بیشتری دارند و بیشتر به روش های اخلاقی عمل می کنند (برای مثال، آرنولد و پونمون6، 1991؛ برناردی7، 1994؛ بوف و یونکرز8، 2005؛ سکرکا، باگزی و چامیگو9، 2009؛ تسو و گل10، 1996؛ ویندسور و آشکاناسی11، .(1995

با توجه به موارد پیش گفته، برای محقق این سوال ایجاد شد که آیا بین آموزش آیین رفتار حرفه ای ایران و ارزش های اخلاقی دانشجویان حسابداری، رابطه ای وجود دارد؟ نتایج این تحقیق می تواند مورد استفاده دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، استادان و دانشجویان قرار گیرد.

پیشینه پژوهش

فیشر و روزنزویگ(1995) 12 در تحقیقی پیمایشی نظر دانشجویان و حسابداران را در رابطه با ابعاد اخلاقی مدیریت سود جویا شدند. نتایج تحقیق بیانگر این بود که برنامه آموزشی حسابداری و آموزش های اخلاقی ممکن است حساسیت اخلاقی دانشجویان و حسابداران را نسبت به مدیریت سود افزایش دهد.

لاگرون، ولتن و دیویس(1996) 13 در تحقیقی به بررسی پایدار یا زودگذر بودن تاثیر اخلاق حسابداری پرداختند. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که مداخله اخلاقیات، توانایی های دانشجویان را به منظور در نظر گرفتن کردار اخلاقی در فرآیند تصمیم گیری شان پرورش می دهد؛ هرچند که این توسعه اخلاقی، زودگذر و ناپایدار است. این یافته ها نشان می دهند که حسابداران ممکن است به بالاترین سطح هشیاری و آگاهی های اخلاقی دست یابند اگر مباحث اخلاقی به عنوان بخشی از برنامه آموزشی مداوم آن ها قرار گیرد.

گراسو و کاپلان(1998) 14 با بررسی 223 دانشجوی حسابداری از سه ایالات مختلف آمریکا نتیجه گرفتند که ارتقای معیارهای اخلاقی با گذراندن واحد حسابرسی در رابطه است (دانشجویان در این درس با آیین رفتار حرفه ای و مسائل اخلاقی آشنا می شوند)، اما با گذراندن واحد درسی اخلاق عمومی رابطه ای ندارد.

1. Rokeach 2. Singhapakdi & Vitell 3. Brief, VanSell & Aldag

4. Mumford, Helton, Decker, Shane Connelly & VanDoorn 5. Walker, Tausky & Oliver 6. Arnold & Ponemon 7. Bernardi 8. Buff & Yonkers

9. Sekerka, Bagozzi & Chamigo 10. Tsui & Gul 11. Windsor & Ashkanasy 12. Fischer & Rosenzweig

13. Lagrone, Welton & Davis 14. Grasso & Kaplan

4

جیاکومینو(2001) 1 در تحقیقی به بررسی ادراک اخلاقی زنان و مردان با تجربه های کاری متفاوت پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که تجربه کاری و آموزش بر روی زنان بیش از مردان اثرگذار است. هم چنین نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بین زنان و مردان در نیمی از ارزش های غایی از جمله صلح جهانی، برابری، زندگی لذت بخش، سلامتی، رستگاری، عزت نفس و دانایی و در نیمی از ارزش های ابزاری از جمله مطیع بودن، مهربان بودن، عفو کردن، استقلال، فرهیختگی، خویشتن داری و ابتکار تفاوت عمده وجود داشت.

آرمسترانگ، کتز و اوسن (2003) 2 در تحقیقی به بررسی آموزش مسائل اخلاقی در حسابداری پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد که آموزش اخلاق مخصوصا در پیش بینی بلوغ انگیزش اخلاقی دانشجویان تاثیر به سزایی دارد.

الیاس( 2005) 3 در تحقیقی به بررسی رابطه ای که ارزش های اخلاق شرکتی با درک حسابداران از مسؤولیت های اجتماعی دارد، پرداخت. یافته ها نشان داد که حسابداران رسمی که در سازمان هایی با ارزش های اخلاقی سطح بالا (پایین) مشغول به کار هستند، مسؤولیت های اجتماعی را در سودآوری و موفقیت بلند مدت، با اهمیت تر (کم اهمیت تر) و در موفقیت کوتاه مدت شرکت ها کم اهمیت تر (با اهمیت تر) می دانند.

مینتز(2006) 4 در تحقیقی به بررسی انعکاس اثر یادگیری تکنیک های خاص، به منظور ایجاد یک تکنیک جدید در آموزش اخلاق پرداخت. این تکنیک های آموزشی شامل بحث و گفت و گوی کلاسی، یادداشت خلاصه مذاکرات، ایجاد موقعیت های خاص و نقش بازی کردن در این موقعیت ها و تجزیه و تحلیل آن ها می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که این قبیل تکنیک ها موجب تغییر دادن و دگرگون ساختن افکار موجود و یادگیری راه حل های جدید به هنگام رویارویی با موقعیت های جدید می شود.

کلر، کریگ، اسمیت و اسمیت( 2008) 5 در تحقیقی به بررسی تاثیر جنسیت، سطح تحصیلات، مذهب و تجربه کاری بر تصمیم گیری حسابداران پرداختند. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که تفاوت هایی در ارزش های اخلاقی افراد مبتنی بر جنس، سطح تحصیلات، مذهب و سابقه کار وجود دارد و عوامل مذکور نقشی اساسی در فرایند تصمیم گیری اخلاقی حسابداران آمریکا ایفا می کند.

لان جورج، ژنژانگ، جیان و ژانگ(2009) 6 در تحقیقی ارزش های شخصی و انواع ارزش را بین افراد شاغل در حرفه حسابداری و دانشجویان حسابداری در چین مقایسه کردند. آن ها از پرسشنامه برآورد ارزش شوارتز استفاده کردند. نتایج به دست آمده بیانگر آن بود که چهار ارزش سلامتی، امنیت خانوادگی، عزت نفس و احترام به والدین و بزرگتر بیشترین اهمیت را برای هر دو گروه (شاغلین در حرفه حسابداری و دانشجویان حسابداری) دارد و ارزش های قدرت اجتماعی، زندگی لذت بخش، مذهب (اعتقادهای دینی) و پذیرفتن سرنوشت در زندگی

1. Giacomino 2. Armstrong, Ketz & Owsen 3. Elias 4. Mintz

5. Keller, Craig, Smith & Smith 6. Langeorge, Zhenzhong, Gian & Zhang

5

کمترین اهمیت را برای شاغلین دارند و در مقابل مذهب، زندگی لذت بخش، کناره گیری از نگرانی های دنیوی و پذیرفتن سرنوشت در زندگی چهار ارزشی هستند که کمترین اهمیت را برای دانشجویان دارند. هم چنین نتایج تحقیق نشان داد که شاغلین در حرفه حسابداری و دانشجویان حسابداری هر دو امنیت گرایی را به عنوان بالاترین اهمیت از میان انواع ارزش انتخاب کردند و احترام به رسوم (سنت گرایی) را به عنوان پایین ترین اهمیت در نظر گرفتند. علاوه بر این نتایج حاکی از آن بود که دانشجویان برای خود رهبری نسبت به شاغلین در حرفه حسابداری اهمیت بیشتری قائلند. در نهایت آن ها نتیجه گیری کردند که این تفاوت ها تاثیر آموزش را نشان می دهد.

کراچر و ماربل( 2010) 1 در تحقیقی که به بررسی توسعه اخلاقی شناختی بین جنسیت ها پرداخت، به این نتیجه دست یافت که جنسیت بر توسعه اخلاقی شناختی افراد شاغل در حرفه حسابداری تاثیر نداشته و زنان و مردان شاغل در این حرفه دارای اصول اخلاقی والا بوده و به موازین اخلاقی و رفتار حرفه ای پایبند می باشند.

ماسموزیدین، جیانگ و وان(2012) 2 در تحقیقی که بر روی گروهی از نوجوانان انجام دادند، به این نتیجه دست یافتند که ارزش های اخلاقی می توانند از طریق آموزش های واقعی و معنوی شکل گیرند.

قدیری مقدم، شهرستانی، همراه، محمدی و مهربان خو (2013) در تحقیقی به بررسی رابطه ای که بین ارزش های اخلاقی مدیران شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران و راهبردهای مدیریت تعارض وجود دارد، پرداختند. آن ها در این تحقیق از پرسشنامه برآورد ارزش شوارتز استفاده کردند. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که ارزش های اخلاقی مدیران بر راهبردهای مورد استفاده در مدیریت تعارض تاثیرگذار می باشد. همچنین بررسی رابطه مولفه های ارزش های اخلاقی مدیران و راهبردهای مدیریت تعارض نشان داد که میان مولفه ارزش اخلاقی جمع گرایانه و راهبردهای راه حل گرایی و کنترل رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، همچنین میان ارزش اخلاقی فردگرایانه و راهبردهای عدم مقابله و کنترل رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

رفیعی (1386) در بررسی عوامل اثرگذار بر معیارهای اخلاقی حسابداران در ایران، آشنایی با آیین رفتار حرفه ای را با کاهش مصلحت گرایی دانشجویان حسابداری مرتبط دانست. هم چنین، این تحقیق نشان داد که معیارهای اخلاقی دانشجویان حسابداری مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد حسابداری در ایران در سطح بالایی قرار ندارد.

جفایی رهنی (1387) در تحقیقی تاثیر جهت گیری اخلاقی و تعهد حرفه ای مدیران را بر رفتار مدیریت سود بررسی کرد. او از الگوی فورست (1987) استفاده کرد و به این نتیجه دست یافت که بین جهت گیری اخلاقی مدیر و تصمیم گیری او رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحقیق نشان داد که هر چه ایده آل گرایی (نسبیت گرایی) افزایش یابد، احتمال این که مدیر دست به رفتار مدیریت سود بزند کمتر (بیشتر) است. هم چنین نتایج حاکی از آن بود که بین تعهد حرفه ای و رفتار مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد. در نهایت او این چنین نتیجه گیری کرد که ارزش های شخصی بر فرایند تصمیم گیری تاثیرگذار است.

1. Kracher & Marble 2. Masmuzidin, Jiang & Wan

6

اعتمادی و دیانتی دیلمی (1388) در تحقیقی که دیدگاه اخلاقی مدیران مالی را در کیفیت گزارش های مالی شرکت ها مورد سنجش قرار دادند به این نتایج دست یافتند که مدیران مالی شرکت های مورد بررسی که دیدگاه اخلاقی آرمان گرا داشته اند، اطلاعات با کیفیت تری تهیه کرده اند.

اعتمادی، فرزانی، غلامی حسین آباد و ناظمی اردکانی ( 1389) در تحقیقی که به بررسی ارزش های اخلاق شرکتی و تاثیر آن بر درک مدیریت سود توسط حسابداران پرداختند، به این نتیجه دست یافتند که حسابداران در شرکت های با ارزش های اخلاقی بالا (پایین)، فعالیت های مدیریت سود را به عنوان فعالیت های غیر اخلاقی تر (اخلاقی تر) درک می کنند.

رویایی و بیات (1390) در تحقیقی به بررسی تاثیری که انگیزش اخلاقی بر روی رفتار اخلاقی دارد، پرداختند. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که آموزش های اخلاقی و انگیزش اخلاقی، رفتار اخلاقی فرد را در تصمیم های مرتبط با محیط و سازمان تحت تاثیر قرار می دهد.

فرضیه های پژوهش

فرضیه های پژوهش عبارتند از:

(1 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش اخلاقی فردگرایانه دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد. (2 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد. (3 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش های اخلاقی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

(4 آموزش آیین رفتار حرفه ای بر ارزش های اخلاقی دانشجویان زن و مرد تاثیر متفاوتی دارد.

متغیرهای پژوهش متغیر مستقل

در این تحقیق متغیر مستقل عبارت است از: آموزش آیین رفتار حرفه ای ایران.

متغیر وابسته

در این تحقیق با توجه به این که الگوی سنجش ارزش شوارتز (1992) به کار گرفته شده است متغیر وابسته، ارزش های اخلاقی فردگرایانه و جمع گرایانه می باشد.

7

روش پژوهش، جامعه و نمونه آماری

این تحقیق از لحاظ ماهیت، کاربردی و از لحاظ مدل مطالعه، مطالعه مقطعی است که به منظور بررسی رابطه بین آموزش آیین رفتار حرفه ای ایران و ارزش های اخلاقی دانشجویان حسابداری انجام شد. تحقیق از این نظر کاربردی است که نتایج آن می تواند مورد استفاده دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، استادان و دانشجویان قرار گیرد.

در تحقیق حاضر از روش تحقیق پیمایشی استفاده شد. معمولا در این روش تحقیق از پرسشنامه استفاده می شود. اما ابزارهای دیگری از قبیل مصاحبه ساختمند، مشاهده، تحلیل محتوا و غیره هم به کار می رود (حافظ نیا، .(1384 ولی با توجه به این که شیوه مسلط گردآوری اطلاعات در تحقیق های پیمایشی اغلب پرسشنامه می باشد، در این تحقیق نیز از پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شد.

جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد رشته حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای مشهد و نیشابور در نیمسال دوم سال تحصیلی 91-92 تشکیل دادند. برای انتخاب نمونه از بین افراد جامعه،60 نفر دانشجوی زن و مرد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در ابتدا بدون این که آموزشی درمورد آیین رفتار حرفه ای ایران به آن ها داده شود، پرسشنامه برآورد ارزش شوارتز (1992) در اختیارشان قرار داده شد و بعد از پاسخ گویی به سوالات، امتیاز پرسشنامه هر فرد به عنوان داده پیش از آزمون، محاسبه و لحاظ گردید. سپس آیین رفتار حرفه ای ایران طی 6 جلسه یک ساعته به آن ها آموزش داده شد و مجدد پرسشنامه مذکور در اختیار آن ها قرار گرفت و پس از پاسخ گویی به سوالات، امتیاز پرسشنامه هر فرد به عنوان داده پس از آزمون، محاسبه و لحاظ گردید. از داده های به دست آمده برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده شد.

ابزار پژوهش

پرسشنامه برآورد ارزش یک پرسشنامه 45 سوالی است که برای اندازه گیری ارزش های اخلاقی توسط شوارتز (1992) ساخته شده و دارای دو خرده مقیاس است که عبارتند از: ارزش اخلاقی فردگرایانه و ارزش اخلاقی جمع گرایانه. پاسخنامه پرسشنامه برآورد ارزش با طیف لیکرت شامل کاملا مخالف تا کاملا موافق می باشد. با جمع زدن میانگین امتیازهای مربوط به هر خرده مقیاس، نمره خرده مقیاس مربوط محاسبه و با جمع زدن نمره هر خرده مقیاس، نمره کل ارزش های اخلاقی محاسبه می شود. جهت ارزیابی میزان روایی، پرسشنامه به تایید برخی از اساتید حسابداری رسید. از سویی دیگر، در مرحله انجام طرح پیش آزمون، روایی ابزار مذکور از دیدگاه پاسخ دهندگان در نمونه پیش آزمون نیز مورد ارزیابی قرار گرفت، به عبارت دیگر در هنگام انجام طرح پیش از آزمون نحوه اجرا و عکس العمل پاسخ دهندگان و نیز اشکال ها و دقت نظر آنان در پاسخگویی به سوالات پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت و روایی پرسشنامه تایید گردید.

8

به منظور آزمون جهان شمول بودن ریخت های ارزشی و روابط پویشی میان آن ها، اعتبار "نظریه ارزش" و "ساختار مدور ارزش های شوارتز" در دامنه وسیعی از فرهنگ ها، در نمونه هایی که از حیث عوامل فرهنگی و منطقه جغرافیایی واجد حداکثر گوناگونی هستند، به تایید رسیده است (باردی و شوارتز1، 1996؛ بورگس، شوارتز و بلک ول2، 1994؛ شوارتز، 1992؛ شوارتز و بیلیسکی، 1987؛ شوارتز و ساگیو3، .( 1995 هم چنین در مطالعه اسمیت، پترسون و شوارتز(2002) 4 قابلیت اعتماد "نظریه ارزش شوارتز"، از خلال به کار بستن روش باز آزمون تایید شد. جهت بررسی پایایی پرسشنامه برآورد ارزش، یک نمونه پیش آزمون 20 نفری انتخاب گردید. شیوه ضریب آلفای کرونباخ برای سنجش قابلیت اعتماد یا پایایی پرسشنامه مذکور تعیین گردید. در این تحقیق ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه بر اساس جدول شماره 1، 0/7926 ، برای سوالات مربوط به ارزش اخلاقی فردگرایانه بر اساس جدول شماره 2، 0/7533 و برای سوالات مربوط به ارزش اخلاقی جمع گرایانه بر اساس جدول شماره 3 برابر با 0/7752 است. بنابراین می توان گفت که پرسشنامه فوق از اعتبار کافی برخوردار می باشد. بدین معنی که پاسخ داده شده ناشی از شانس و تصادف نبوده، بلکه به خاطر متغیری می باشد که مورد آزمون قرار گرفته است.

جدول -1 نتایج بررسی پایایی کل پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ

نام متغیر ضریب آلفای کرونباخ تعداد گویه
کل ارزش های اخلاقی 0/7926 45

جدول -2 نتایج بررسی پایایی سوالات مرتبط با ارزش اخلاقی فردگرایانه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ

نام متغیر ضریب آلفای کرونباخ تعداد گویه
ارزش های اخلاقی فردگرایانه 0/7533 18

جدول -3 نتایج بررسی پایایی سوالات مرتبط با ارزش اخلاقی جمع گرایانه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ

نام متغیر ضریب آلفای کرونباخ تعداد گویه
ارزش های اخلاقی جمع گرایانه 0/7752 16

1. Bardi & Schwartz 2. Burgess, Schwartz & Blackwell 3. Schwartz & Sagiv 4. Smith, Peterson & Schwartz

9

یافته های پژوهش آمار توصیفی

با توجه به جدول شماره 4، جنسیت پاسخ دهندگان به تفکیک دانشگاه ها مشخص شده است. همان طور که ملاحظه می شود، بیشتر پاسخ دهندگان مرد بوده اند و 60 درصد از کل افراد مورد بررسی در دو دانشگاه آزاد مشهد و نیشابور را مردان تشکیل داده اند.

جدول :4 شاخص های توصیفی مربوط به جنسیت در دو دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای مشهد و نیشابور

دانشگاه مجموع

آزاد مشهد آزاد نیشابور

زن

تعداد 11 13 24
درصد 36/7 43/3 0/40

مرد

تعداد 19 17 36
درصد 63/3 56/7 0/60

نتایج مربوط به آمار توصیفی سن و تجربه کاری به تفکیک دانشگاه ها در جدول های شماره 5 و 6 خلاصه شده است.

10

جدول -5 شاخص های توصیفی سن و تجربه کاری مربوط به دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد

× ×تعداد ×میانگین ×مد ×انحراف معیار ×حداقل ×حداکثر
)×نفر) )×سال) )×سال) )×سال)

سن 30× 29× 28× 5/089 23× 45×
×تجربه کاری 30× 4× 5× 2/473 0× 9×

جدول -6 شاخص های توصیفی سن و تجربه کاری مربوط به دانشجویان دانشگاه آزاد نیشابور

× ×تعداد ×میانگین ×مد ×انحراف معیار ×حداقل ×حداکثر
)×نفر) )×سال) )×سال) )×سال)

×سن 30 28 24 4/234× 22 38
×تجربه کاری 30× 3× 4× 2/193 0× 8×

آمار استنباطی

پس از ارائه ی جداول و آماره های توصیفی، در این قسمت با توجه به اطلاعات داده ها و آماره های به دست آمده به بررسی صحت و سقم فرضیه های تحقیق می پردازیم.

ابتدا نرمال بودن داده های مربوط به ارزش های اخلاقی قبل از آموزش و بعد از آموزش با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف مورد سنجش قرار گرفت که نتایج آن در جدول های شماره 7 و 8 نشان داده شده است.

11

جدول :7 آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای ارزش های اخلاقی قبل از آموزش

تعداد داده ها 60


پارامترهای نرمال میانگین 47/08

انحراف معیار
6/132


آماره آزمون کولموگروف اسمیرنوف 1/854

سطح معنی داری 0/07

همان طور که در جدول 7 مشاهده می شود سطح معنی داری بیشتر از 0/05 است .(P>0/05) بنابراین، فرضیه صفر که همان نرمال بودن ارزش های اخلاقی قبل از آموزش است، پذیرفته می گردد.

جدول:8 آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای ارزش های اخلاقی بعد از آموزش

تعداد داده ها 60

پارامترهای نرمال میانگین 41/97
انحراف معیار
3/370

آماره آزمون کولموگروف اسمیرنوف 1/191

سطح معنی داری 0/117

همان طور که در جدول شماره 8 مشاهده می شود سطح معنی داری بیشتر از 0/05 است .(P>0/05) بنابراین، فرضیه صفر که همان نرمال بودن ارزش های اخلاقی بعد از آموزش است، پذیرفته می گردد.

نتایج آزمون فرضیه اول

فرضیه :1 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش اخلاقی فردگرایانه دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

12

بر اساس روش تحقیق، حجم نمونه مشتمل بر 60 نفر بود که در پیش از آزمون با استفاده از پرسشنامه برآورد ارزش شوارتز (1992)، نمراتی کسب کردند. با استفاده از این نمره ها می توان فردگرایانه یا جمع گرایانه بودن ارزش اخلاقی هر دانشجو را تعیین نمود. پس از بررسی های حاصل از نمره ها مشخص گردید که 42 نفر دارای ارزش اخلاقی فردگرایانه و 18 نفر دارای ارزش اخلاقی جمع گرایانه هستند که نتایج نمرات پیش از آزمون و پس از آزمون دانشجویان با ارزش اخلاقی فردگرایانه در جدول شماره 9 نشان داده شده است.

جدول:9 آماره های زوجی
(Paired Samples Statistics)

تعداد میانگین انحراف معیار خطای استاندارد میانگین

نمرات پیش از آزمون 42 50/79 2/384 0/368
نمرات پس از آزمون 42 2/225 0/343
43/69

جدول :10 آزمون نمونه های زوجی (Paired Samples Test)

Paired Differences

فاصله اطمینان %95 اختلاف

حد بالا حد پایین میانگین سطح معنی داری درجه آزادی آماره آزمون t

7/793 6/397 7/095 0/000 41 20/533 نمرات پیش از آزمون-
نمرات پس از آزمون

همان طور که در جدول شماره 10 مشاهده می شود، سطح معنی داری برای آزمون رابطه بین آموزش و ارزش اخلاقی فردگرایانه دانشجویان از 0/05 کمتر است .(P<0/05) بنابراین، فرضیه صفر رد شده و نتیجه می شود که میانگین ارزش اخلاقی فردگرایانه دانشجویان، پیش از آزمون و پس از آزمون یکسان نمی باشد. به عبارت دیگر، آموزش آیین رفتار حرفه ای بر ارزش اخلاقی فردگرایانه دانشجویان تاثیرگذار بوده و باعث کاهش ارزش اخلاقی فردگرایانه آن ها شده است.

نتایج آزمون فرضیه دوم

فرضیه :2 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

13

نتایج نمرات پیش از آزمون و پس از آزمون دانشجویان با ارزش اخلاقی جمع گرایانه در جدول شماره 11 نشان داده شده است.

×جدول :11 آماره های نمونه زوجی
(Paired Samples Statistics)

تعداد میانگین انحراف معیار خطای استاندارد میانگین
نمرات پیش از آزمون 18 38/44 1/977 0/466
نمرات پس از آزمون 18 37/94 1/731 0/408

×
جدول:12 آزمون نمونه های زوجی (Paired Samples Test)


Paired Differences

فاصله اطمینان %95 اختلاف

حد بالا حد پایین میانگین سطح معنی داری درجه آزادی آماره آزمون t

1/121 -0/121 0/5 0/108 17 1/699 نمرات پیش از آزمون-
نمرات پس از آزمون

همان طور که در جدول شماره 12 مشاهده می شود، سطح معنی داری برای آزمون رابطه بین آموزش و ارزش اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان از 0/05 بیشتر است .(P>0/05) بنابراین، فرضیه صفر پذیرفته شده و نتیجه می شود که میانگین ارزش اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان، پیش از آزمون و پس از آزمون یکسان می باشد. به عبارت دیگر، آموزش آیین رفتار حرفه ای بر ارزش اخلاقی جمع گرایانه دانشجویان تأثیرگذار نیست.

نتایج آزمون فرضیه سوم

فرضیه :3 بین آموزش آیین رفتار حرفه ای و ارزش های اخلاقی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد.

چکیده

سرمایهگذاران نهادی با توجه به مالکیت بخش درخور توجهی از سهام شرکتها، دارای نفوذ قابل ملاحظهای بر آنها هستند. در این پژوهش تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. از این رو تعداد 85 شرکت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1380 تا 1390 مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی روابط بین متغیرها با استفاده از تحلیل رگرسیون انجام شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که سرمایهگذاری نهادی تأثیر معنیداری بر ریسک سیستماتیک ندارد ولی با در نظر گرفتن اندازه شرکت به عنوان متغیر کنترلی مشخص شد که سرمایهگذاری نهادی در شرکتهای بزرگ تأثیر معنیدار و مثبتی بر ریسک سیستماتیک دارد ولی این تأثیر در شرکتهای کوچک معنی دار نیست، یعنی در شرکتهای با اندازه بزرگ با افزایش سرمایهگذاری نهادی، ریسک سیستماتیک نیز افزایش مییابد.

کلمات کلیدی: اندازه شرکت، ریسک سیستماتیک و سرمایهگذاری نهادی

1. استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه حسابداری، تبریز، ایران. نویسنده مسئول mehdi12may@yahoo.com 09112239209
2. مربی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، گروه مدیریت صنعتی، رفسنجان، ایران، abbas_shoul@yahoo.com
3. دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات سیرجان، گروه حسابداری، سیرجان، ایران،

maryam_bahreini@yahoo.com

1

مقدمه

مالکان نهادی در نظارت شرکت ها بر حقوق صاحبان سهام نگهداری شده توسط آنها نقش کلیدی دارند. مالکان (سهامداران) شرکت، حقوق متفاوتی دارند، از جمله این حقوق انتخـاب هیئـت مـدیره اسـت کـه بـه عنـوان نماینده برای نظارت بـر عملکـرد مـدیران شـرکت فعالیـت مـیکننـد. از سـوی دیگـر، سـهامداران عمـده در انتقـال اطلاعات به سایر سهامداران نقش قابل ملاحظهای دارند. آن ها مـیتواننـد اطلاعـات خصوصـی از مـدیریت کسـب کنند و اطلاعات را به دیگران انتقال دهند (نجـار و تیلـور، (2008عمومـاً. ایـن گونـه تصـویر مـیشـود کـه حضـور سرمایهگذاران نهادی ممکن است به تغییر رفتار شرکت ها منجر شود. این امر از فعالیتهای نظارتی نشأت می گیـرد که این سرمایهگذاران انجام میدهند (ولیوری و جن کینـز، .(2006 سـهامداران عمـده از اثرگذاریشـان روی رفتـار شرکت به چند طریق استفاده مینمایند . آنها ممکن است روی تصمیمات عملیاتی شرکت با استفاده از نظـارت بـر مدیریت اثر بگذارند و سبب بهبود انتخاب پروژهها و سطح سرمایهگذاری و کاهش احتمال تلف شدن منـابع شـوند (بیکر و رودگر، .(2010 همچنین ماگ (1998) این گونه بیان کرده است که هـر چـه سـطح مالکیـت نهـادی بیشـتر باشد، نظارت بر مدیریت بهتر انجام میشود و این ارتباط یک ارتباط مثبت است. بوش (1998) اظهـار داشـته اسـت که سرمایهگذاران نهادی از طریق جمعآوری اطلاعات و قیمـتگـذاری تصـمیمات مـدیریت بـه طـور ضـمنی و از طریق اداره نحوه عمل شرکت به طور صریح بر شرکت نظارت میکنند. یکی از مهمترین ویژگی بازارهای سرمایه نوپا،مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه، وجود سرمایهگذاران عمده و تملک بخش اعظمی از حقـوق مالکانـه شرکتها توسط آنها است.

پیشینه پژوهش

چن و همکاران (2013) به بررسی تأثیر مالکیت نهادی در سطح نوسان پذیری قیمت بازده سهام شرکت در چین پرداختهاند. نتایج عینی این تحقیق نشان میدهد که مالکیت سهام توسط نهادهـای خـارجی (مـالی و غیرمـالی) سطح نوسان پذیری قیمت بازده سهام شرکت را حتی بعد از کنترل ساختار کامل مالکیت، میزان عرضه بـا سـفارش شرکت، نسبت بدهی به دارایی خالص و رفع مشکلات داخلی موجود افزایش مییابـد. نتـایج تجربـی در رابطـه بـا عکسالعمل نشان میدهد که مالکیت نهادی سطح نوسان پذیری بازده را به شدت، تأثیر نقدینگی در نوسان پذیری قیمت را افزایش میدهد.

تسای و گو (2007) در تحقیقی ارتباط بین مالکیت نهادی و عملکرد شرکتها را مورد بررسی قرار دادنـد. این تحقیق نشان داد که سرمایهگذاری نهادی در شرکتها ممکن است بـه سـرمایهگـذاری کمـک کنـد تـا مسـائل نمایندگی حاصل از تفکیک مدیریت و مالکیت را کاهش دهند. افزون بر این، مؤسسـات مـالی مایـل هسـتند تـا در

2

شرکتهای بزرگتر و با اهرم مالی کمتر، سرمایه گذاری کنند.

عبدالقانی (2005) به بررسی رابطه بین ریسک بازار بـا بعضـی از متغیرهـای ریسـک حسـابداری پرداخـت. متغیرهای ریسک حسابداری شامل نسبت اهرمـی، انـدازه دارایـی، نسـبت جـاری، تغییـر پـذیری سـود، سـود سـهام پرداختی و بتای سود بودند. نتایج این پژوهش بیانگر آن بود که چهار متغیر اندازه دارایی، نسبت جاری، رشد سـود و نسبت سود سهام پرداختنی دارای ارتبـاط بـااهمیتی بـا ریسـک سیسـتماتیک هسـتند و سـایر متغیرهـا دارای رابطـه ضعیفی با ریسک سیستماتیک بودند.

مهرانی و همکاران (1391) به بررسی رابطه بـین مالکیـت نهـادی، تمرکـز مالکیـت نهـادی و مربـوط بـودن ارزش اطلاعات حسابداری پرداختند. نتایج نشان داد که بین مالکیت نهادی و تمرکز مالکیت نهادی با مربوط بـودن اطلاعات حسابداری روابط معناداری وجود دارد؛ ولی جهت این روابـط متفـاوت اسـت. افـزایش مالکیـت نهـادی، مربوط بودن ارزش اطلاعات صورت سود و زیان را افزایش میدهد؛ ولی مربوط بودن ارزش اطلاعات ترازنامه ای را کاهش میدهد. این در حالی است که افزایش تمرکز مالکیت نهادی، کیفیـت اطلاعـات حسـابداری منـدرج در صورت سود و زیان و به تبع آن مربوط بودن ارزش اطلاعات صورت سود و زیان را کاهش داده است. ولی مربوط بودن ارزش اطلاعات ترازنامه را افزایش میدهد.

سعیدی و شیری قهی (1391) ساختار مالکیت و عملکـرد شـرکت هـا را مـورد بررسـی قـرار دادنـد. نتـایج تحقیق با توجه به رگرسیون تلفیقی با اثرات ثابت نشان داد که بین انواع مختلف مالکیت و عملکرد شـرکت رابطـه وجود ندارد، لیکن در روش رگرسیون تعمیم یافته رابطه خطی معنی دار و معکوس بین دارندگان بیش از %5 سـهام شرکت ها و عملکـرد آن بدسـت آمـده اسـت و تـأثیر دیگـر شاخصـه هـای سـاختار مالکیـت یعنـی میـزان مالکیـت سهامداران حقیقی، حقوقی و بزرگترین سهامدار بر عملکرد شرکت تایید نشده است.

مشایخ و عبداللهی (1390) به بررسی رابطه بین تمرکز مالکیت، عملکرد شرکت و سیاستهای تقسیم سـود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج تحقیـق نشـان داد در سـطح اطمینـان %95 درصد بین تمرکز مالکیت و دو معیار عملکرد ROE و Q توبین رابطه معناداری وجود دارد. یعنـی هرچـه تمرکـز مالکیت بیشتر باشد، کنترل بیشتری بر مدیران اعمال شده، عملکرد شرکت بهبود مـییابـد. همچنـین بـین معیارهـای عملکرد ROA و Q توبین و نسبت سود تقسیمی رابطه معنـی داری وجـود دارد. بـدین معنـا کـه بهبـود عملکـرد میتواند افزایش سود تقسیمی را به دنبال داشته باشد. در عین حال در این پژوهش، از نظر آماری رابطه معنـی داری بین تمرکز مالکیت و سود تقسیمی مشاهده نشده است.

نیکبخت و رحمانی نیا (1389) به بررسی مالکیت نهادی بر عملکرد شـرکت هـای پذیرفتـه شـده در بـورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج نشان دهنده رابطه مثبت و معنـی دار بـین مالکیـت نهـادی و عملکـرد شـرکتهـا است. همچنین بازده حقوق صاحبان سهام و اهرم مالی دارای رابطه معنیدار میباشند.

3

مبانی نظری پژوهش

ریسک سیستماتیک

ســرمایهگــذاران بــرای افــزایش آگــاهی خــود نســبت بــه مســائل ریســک نیــاز بــه درک دقیــق از ریســک سرمایه گذاری دارند. به عبارت دیگر فرآیند سرمایه گذاری بر پایه درک و تنظیم ریسـک بنانهـاده شـده اسـت. امـا حصول و یا عدم حصول نرخ بازده پیشبینی شده در ارزیابی پروژههای سرمایهای را ریسک می گوینـد. بـه عبـارت دیگر عدم اطمینان در مورد دریافت عایدات آتی یک سرمایهگذاری را ریسک می نامند که در ایـن راسـتا عـواملی همچون تورم، اوضاع سیاسی، نرخ بهره و... موجب کاهش عدم اطمینان به عایدات آینده میگردد. یکی از اصـول بسیار مهم در سرمایه گذاری این است که ریسک باید متناسب با بازده آن سرمایهگذاری باشد کـه بـه عنـوان مثـال، پس انداز در بانک دارای ریسک کم، خرید اوراق مشـارکت دارای ریسـک متوسـط و خریـد سـهام عـادی دارای ریسک نسبتاً بالا می باشد. در ادبیات مالی، ریسک به عنوان احتمال اختلاف بین بازده واقعـی و بـازده مـورد انتظـار تعریف شده و به دو دسته تقسیم میشود. دسته اول: شامل ریسکهایی است که به عوامـل داخلـی شـرکت مربـوط

هستند مانند ریسک مدیریت، ریسک نقدینگی، ریسک ناتوانی در پرداخت بدهیها و غیره که به آنها ریسک غیر سیستماتیک گفته میشود. دسته دوم: شامل ریسکهایی است که خاص یک یا چند شرکت نبوده بلکه مربـوط بـه شرایط کلی بازار نظیر شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتمـاعی و غیـره مـیباشـد و تحـت عنـوان ریسـک سیسـتماتیک شناخته میشود. از آن جایی که ریسک سیستماتیک غیر قابل کنترل و کاهش ناپـذیر مـیباشـد، در تصـمیمگیـری مدیران شرکتها و سرمایهگذاران میتواند نقش به سزایی داشته باشد (فخاری و یوسفنـژاد، .(1385 آنچـه باعـث شده ریسک را به دو بخش (سیستماتیک و غیرسیستماتیک) مجزا تفکیـک کنـیم، الگـوی بـازار اسـت کـه بـر ایـن فرض مبتنی است که بازده هر دسته از اوراق بهادار تنها به کواریانس بازده آن و بازده پرتفوی بسـتگی دارد. چنـین به نظر میرسد که در دنیای واقعی چندین عامل به غیر از کواریانس بازده پرتفـوی بـازار، بـر بـازدهی اوراق بهـادار ریسک دار تأثیرگذار باشند. اگر قرار باشد که ارزش سهام با توجه به ریسک سیستماتیک آن تعیـین گـردد بایـد از ضریب بتا استفاده کرد. در بورس اوراق بهادار کسب اطلاعات راجع به ریسک سیستماتیک سهام عادی مهـمتـرین مسئله می باشد. برای تعیین ریسک سیستماتیک از شاخص ریسک سیستماتیک( ضـریب بتـا) اسـتفاده مـیشـود کـه بیانگر همبستگی بازده بازار و بازده سهمi است و از طریق تقسیم( کواریانس بازده سهم i و بازده بازار بـر واریـانس بازار) به صورت سالیانه محاسبه میشود(راعی و پویان فر، .(1391

4

سرمایهگذاری نهادی

سرمایه گذاران نهادی، سرمایه گذاران بزرگ نظیر بانکها، شرکتهای بیمه، شرکتهای سـرمایهگـذاری، موسسه های بازنشستگی و... هستند (بوش، .(1998 نظارت سهامداران عمده ممکن است تـأثیر ویـژه ای روی جنبـه هــای مختلــف رفتــاری شــرکت، ماننــد ســودآوری، عملکــرد شــرکت، سیاســتهــای ســرمایه گــذاری و انتخــاب سیاست های اجرایی و مالی داشته باشد. در خصوص تأثیرها مفید سهامداران عمده روی مشکلات مربوط به انتقـال نمایندگی بین مالکان و مدیران مطالعات زیادی وجود دارد. در واقع مالکان عمـده قـادر بـه کـاهش ایـن مشـکلات می باشند. به علت مقدار سرمایه گذاریشان آنها دارای انگیزه بهتـری بـرای نظـارت بـر مـدیریت و قـدرت بیشـتری جهت انجام تصمیمات اثرگذار نسبت به سهامداران جزء و مالکان پراکنده میباشـند. بـر طبـق نظـر تانـگ و نینـگ (2004) سرمایه گذاران نهادی متفاوت از سرمایه گذاری فردی می باشند زیرا آنها در هـدایت (نظـارت) عملکـرد مدیران شرکت، بیشتر فعال می باشند و همچنین آنها به خاطر تواناییشان در دسترسـی بـه منـابع اطلاعـاتی مختلـف، آگاه تر از دیگران میباشند. کورو ( (2002 اعتقاد داشت وقتی که سهامداران عمـده درصـد مناسـبی از سـهام را در اختیار داشته باشند، می توانند سیاست های خود را بـر شـرکت تحمیـل و منـافع خصوصـی را جـذب نماینـد. هرگـاه حقوق کلیه سهامداران به طور یکسان رعایت نشود، تمرکز مالکیت در درست عده ای از سهامداران عمده افزایش می یابد. لوپز و وسینته (2010) معتقدند که فرصتهای رشد در توانایی سهامداران عمده برای سلب مالکیـت وجـوه از سهامداران اقلیت، تأثیر گذار است. مالکیت نهادی میتواند مشکلات کارگزاری را به دلیل توانـایی برخـورداری از مزیت صرفه اقتصادی و تنوع بخشی حل و فصل نمایند. لذا به نظر میرسد که مالکان نهادی، در مقام سهامداران شرکت ها، هم علت و هم چاره یا راه حل مشکل نمایندگی را بازنمـایی مـیکننـد. وجودشـان در مقـام سـهامداران باعث جدایی مالکیت و کنترل میشود، در حالی که درگیری فزایندهشان در شرکتهای و متمرکز کردن مالکیت، راهی برای نظارت بر مدیریت شرکت به دست میدهد(مـراد زاده و همکـاران، .(1391 در ایـن پـژوهش مطـابق بـا تعریف بند 27 ماده یک قانون اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، از سرمایهگذاران نهادی، هر شخص حقیقی یـا حقوقی که بیش از 5 درصد و یا بیش از 5 میلیارد ریال از ارزش اسمی اوراق بهادار در دسـت انتشـار را خریـداری کند نیز جزو این گروه از سرمایهگذاران محسوب میشوند. لذا با بررسی یا داشتهـای همـراه صـورتهـای مـالی، درصد مالکیت این سرمایهگذاران از سهام شرکت مشخص گردیده است.

اندازه شرکت

مدیران معمولاً تمایل به رشد شرکت فراتر از اندازه بهینه آن دارند، زیرا رشد شرکت، قدرت مـدیریت را با افزایش منابع تحت کنترل آن افزایش می دهد (جنسن، .(1986 شرکتهای بزرگ به واسطه مقدار منابع مالی کـه

5

نیاز است خریداری شوند، با احتمال کمتری در معرض تملکهای ناخواسته قرار میگیرند. بنابراین، انتظار مـیرود که مدیران شرکت های بزرگ در خصوص سرمایه گذاری و سیاسـتهـای مـالی، قـدرت و اختیـار بیشـتری داشـته باشند که منجر به مقدار بیشتر مانده وجه نقد میشود (فریرا و ویللا، .(2004 پاسیروس و همکاران (2006)، از جمع دارایی های شرکت به عنوان معیاری برای محاسبه اندازه شرکت، استفاده کردند. عرب صالحی و ضیایی((1389 نیز در پژوهش خود برای محاسبه اندازه شرکت، لگاریتم طبیعی مجموع داراییهای آن را به کار بردند. اندازه شرکت متغیر کلیدی در اداره و کنترل شرکتها است نوع ساختار و چگـونگی اعمـال مـدیریت و بهتـر از همـه روشهـای تأمین مالی در شرکت های با اندازه بزرگ، با شرکتهای با اندازه کوچک متفاوت است از نقطه نظر تئوریکی، اثر اندازه در حاکمیت شرکتی مبهم است (کلاپر و لاو، .(2003 برای تعیین اندازه شرکت از معیارهـای مختلفـی ماننـد ارزش مجموع دارایی ها، مجموع فروش، تعداد کارکنـان، ارزش بـازار حقـوق صـاحبان سـهام شـرکت و لگـاریتم ارزش مجموع دارایی ها استفاده شده است. در این پژوهش برای محاسبه اندازه شرکت از لگاریتم طبیعی داراییهـا استفاده میشود. که پس از جمع آوری اطلاعات مربوط به اندازه شرکت، با استفاده از مدل میانـه شـرکتهـا بـه دو گروه بزرگ و کوچک تقسیم می شوند. استفاده از لگاریتم برای از بین بردن حالت غیرخطی داده هـای مربـوط بـه اندازه شرکت بوده است. حالت غیرخطی دادهها به این دلیل به وجود میآید که ارزش داراییهای شرکتها بسـیار پراکنده است و استفاده از لگاریتم باعث تسهیل بررسیها میشود (دستگیر و همکاران، .(1389

فرضیههای پژوهش

سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک تأثیر دارد.

تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک در شرکتهای با اندازه بزرگ بیشـتر از شـرکتهـای بـا اندازه کوچک است.

روش پژوهش و گردآوری دادهها

ایـن پــژوهش، از لحــاظ شــیوه اجــرا پژوهشــی شـبه تجربــی و پــس رویــدادی، در حــوزه تحقیقــات اثبــاتی حسابداری و مبتنی بر اطلاعات واقعی است. اطلاعات مربوط به ادبیات پژوهش و مباحث نظری از منابع کتابخانهای و پایگاههای علمی و مقالات خارجی و داخلی جمع آوری شده است. دادههای مورد نیاز برای انجام ایـن پـژوهش به صورت میدانی، عموماً با استفاده از نرم افزار ره آورد نوین3 و پایگاه اطلاع رسانی سـازمان بـورس اوراق بهـادار تهران استخراج شده است.

6

جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است کـه قبـل از فروردین 1380 در بورس پذیرفته شده باشند و تـا پایـان سـال 1390 نمـاد آنهـا متوقـف نشـده باشـد. بـر اسـاس بررسیهای صورت گرفته، جامعه آمـاری ایـن پـژوهش شـامل 85 شـرکت اسـت کـه از اول فـروردین 1380 وارد بورس اوراق بهادار تهران شده باشند و دارای ویژگیهای زیر باشند:

-1 برای رعایت قابلیت مقایسه پذیری، دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند باشد. -2 در طی دوره مورد بررسی توقف فعالیت یا تغییر سال مالی نداشته باشند.

-3 اطلاعات مورد نیاز شرکتها، در طی دوره مورد بررسی موجود باشد. -4 جزء بانکها، بیمهها و شرکتهای سرمایهگذاری نباشند.

روش تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها

برای تحلیل اطلاعات گرداوری شده برای اثبات یا رد فرضیهها از روش رگرسیون استفاده شده اسـت و در این پژوهش تجزیه و تحلیل دادههـا بـا اسـتفاده از نـرم افزارهـای SPSS و Stata صـورت گرفتـه و از داده هـای تابلویی استفاده شده است. آزمون F لیمر و آزمون هاسمن برای تعیین نوع دادهها صورت گرفتـه اسـت و همچنـین برای آزمون فرضیهها از آزمون tاستیودنت استفاده شده است.

آزمونهای مورد استفاده در این پژوهش

آزمون F لیمر

برای آزمون معنی دار بودن اثرات گروهی، از آمارهF اسـتفاده مـیشـود. بنـابراین در صـورت وجـود عرض از مبدأ جداگانه برای هر یک از مقطع، برآورد مدل از طریق روش اثرات ثابت یا اثرات تصادفی انجام میشود (والتاجی، .(2005 در واقع در صورت عدم وجود اختلاف در ویژگیهای مقطعی، مدل فـوق بـا اسـتفاده از روش حداقل مربعات معمولی قابل برآورد است، اما در صورت وجود اثرات فـردی، بایسـتی از روش پانـل دیتا برای برآورد مدل استفاده کرد. از این رو، به منظور تعیین وجود عرض از مبـدأ جداگانـه بـرای هـر یـک از گروههای مقطعی از آماره F به صورت زیر استفاده میشود:

7

که در آن SSER مربعات خطای مدل مقید مربوط به مدل تجمیع شده و SSEU مربعـات خطـای نامقیـد مربوط به مدل دادههای تابلویی است (هیل و همکاران، .(2007 به عبارت دیگر برای انتخـاب بـین مـدل دادههـای ادغام شده و اثرهای ثابت از آزمون F لیمر استفاده میشود. ساختار این آزمون فرضیه عبارتند از:

: پارامترهای عرض از مبدأ در تمام مکانها (مقاطع) برابر هستند. : پارامترهای عرض از مبدأ در تمام مکانها (مقاطع) برابر نیستند.

بنابراین در صورت رد فرضیه صفر روش دادههای پانلی پذیرفته میشود.

حال با توجه به وجـود دو رهیافـت متفـاوت بـرای بـرآورد مـدل از طریـق روش پانـل دیتـا، بـه منظـور تشخیص برآورد مدل با یکی از روشهای اثرات ثابت یا اثرات تصادفی از آزمون هاسمن استفاده میشود.

آزمون هاسمن

در آزمون هاسمن، فرضیه صفر و فرضیه مقابل آن به این صورت بیان میشوند؛ فرضیه صفر در آزمون هاسمن به این معنی است که ارتباطی بین جزء اخلال مربـوط بـه عـرض از مبـدأ و متغیرهـای توضـیحی وجـود نداشته و از یکدیگر مستقل هستند. در حالی که فرضیه مقابل به این معنی است که بین جزء اخلال مورد نظر و متغیر توضیحی همبستگی وجود دارد. در صورت رد شدن فرضیه روش اثرات ثابـت سـازگار اسـت. لازم بـه ذکر است که آماره آزمون هاسمن دارای توزیع کای - دو با درجه آزادی ) k تعداد متغیرهای توضیحی) بوده و در صورتی که احتمال آن کوچکتر از 0/05 باشد، مدل اثر ثابت در سطح 95 درصد اطمینان پذیرفته میشود.

دوربین- واتسون

برای تعیین استقلال خطاها از یکدیگر از آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. چنانچه آماره دوربین-واتسون در بازه 1/5 تا 2/5 قرار گیرد عدم همبستگی بین خطاها وجود دارد (مؤمنی و فعال قیومی، .(1391

آزمون جارک-برا (آزمون نرمال بودن دادهها)

یکی از متداول ترین آزمونهای بکار رفته به منظور نرمالیتی است. ویژگی متغیـر تصـادفی کـه بـه صـورت نرمال توزیع شده است را مورد استفاده قـرار مـیدهـد کـه کـل توزیـع بـه وسـیله دو گشـتاور اول یعنـی میـانگین و واریانس توصیف میشود. سومین و چهارمین گشتاور استاندارد شـده یـک توزیـع بـه عنـوان چـولگی و کشـیدگی

8

شناخته میشود. چولگی معیاری است مبنـی بـر اینکـه یـک توزیـع پیرامـون میـانگینش متقـارن نیسـت و کشـیدگی معیاری برای توپری و دنباله های توزیع است.یک توزیع نرمال چولـه نبـوده و کشـیدگی برابـر بـا 3 دارد ( بـدری و عبدالقانی، .(1389

فرمول محاسباتی جارک-برا به صورت زیر میباشد:

که در آن: S، ضریب چولگی و K، ضریب کشیدگی است.

با توجه به آماره مربوط به جارک-برا (7351864,9) جملات اختلال دارای توزیع نرمال میباشند.

یافته های پژوهش

آمار توصیفی

آمار توصیفی پژوهش به شرح جدول 1 میباشد.

جدول :1 آمار توصیفی متغیرهای

متغیر میانگین میانه انحراف معیار تعداد کوچکترین بزرگترین
مشاهدات

اندازه شرکت 5/68 5/6 0/66 935 2/7 8/3

سرمایه گذاری 1/51 0/731 22/14 935 0 0/997
نهادی

ریسک 0/16 0/36 7/58 935 -196/17 26
سیستماتیک

9

آزمون فرضیه اول

بر اساس فرضیه اول بیان شد که سرمایه گذاری نهادی بر فرصـتهـای سـرمایه گـذاری تـأثیر دارد. فرضـیه مذکور در سطح داده های تابلویی با استفاده از مدل پژوهش آزمـون گردیـد کـه نتـایج حاصـل از آن در جـدول 2 منعکس است.

جدول : 2 نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جهت آزمون فرضیه اول

متغیر ضرایب انحراف معیار آمارهt P-Value

سرمایهگذاری نهادی 0/534 0/186 0/29 0/774
عرض از مبدأ 0/443 0/130 3/38 0/001
آزمون Fلیمر 0/7736 0/0001
آزمون هاسمن 14/39 0/01

R2 0/0001

همانطور که در جدول 2 نشان داده شده است متغیر سرمایهگـذاری نهـادی دارای تـأثیر مثبـت بـر ریسـک سیستماتیک است. اما با توجه به آماره t که برابر با 0/29 و کمتـر از 1/96 مـیباشـد و نیـز P-Value کـه بیشـتر از 0/05 است مشخص میشود که این تأثیر معنی دار نیست.

آزمون فرضیه دوم

فرضیه دوم به این صورت بیان شد که تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیسـتماتیک در شـرکتهـا بـا اندازه بزرگ بیشتر از شرکت های با اندازه کوچک است. فرضیه مذکور در سطح دادههـای تـابلویی بـا اسـتفاده از مدل پژوهش آزمون گردید که نتایج حاصل از آن در جدول 3 منعکس است.

برای تعیین تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک دادههای مربوط به شرکتهای بـزرگ مـورد بررسی قرار گرفته انـد. بـا توجـه بـه جـدول (3 ) کـه در زیـر ارائـه شـده اسـت، سـرمایهگـذاری نهـادی بـر ریسـک سیستماتیک در شرکتهای بزرگ تأثیر مثبت دارد و با توجه به آمـاره t و همچنـین P-Value کـه کمتـر از 0/05 است این تأثیر معنیدار است.

10

جدول :3 نتایج تجزیه و تحلیل دادهها برای آزمون فرضیه دوم برای شرکتهای بزرگ

متغیر ضرایب انحراف معیار آماره t P- value تعداد
مشاهدات

سرمایهگذاری نهادی 2/337 0/733 3/18 0/002 407

عرض از مبدأ -1/0006 0/517 -1/93 0/054 407

R2 0/028

جدول:4 نتایج تجزیه و تحلیل دادهها برای آزمون فرضیه دوم برای شرکتهای کوچک

متغیر ضرایب انحراف معیار آماره t P- value تعداد
مشاهدات

سرمایهگذاری نهادی -0/0070 0/007 -1/01 0/311 336

عرض از مبدأ 5/492 1/996 2/75 0/006 336

R2 0/0001

برای تعیین تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیسـتماتیک دادههـای مربـوط بـه شـرکتهـای کوچـک مورد بررسی قرار گرفتهاند . با توجه به جدول (4) سرمایهگـذاری نهـادی بـر ریسـک سیسـتماتیک در شـرکتهـای کوچک تأثیر منفی دارد و با توجه به آماره t موجود در جدول فوق و همچنـین P-Value مشـخص مـیشـود کـه این تأثیر معنیدار نمیباشد.

همــانطــور کــه در جــداول ( (3 و (4) آورده داده شــده اســت، تــأثیر ســرمایهگــذاری نهــادی بــر ریســک سیستماتیک در شرکت های بزرگ و کوچک مورد بررسی قرار گرفته است، نتـایج حـاکی از ایـن اسـت سـرمایه-گذاری نهادی در شرکت های بزرگ تأثیر مثبت و معنـیداری بـر ریسـک سیسـتماتیک دارد امـا در شـرکتهـای کوچک این تأثیر معنیدار نیست.

11

نتیجهگیری و تفسیر نتایج

در پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک دادههای گـردآوری شده از صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفتهانـد. نتـایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادههای تابلویی در آزمون فرضیه اول نشان میدهد که سرمایهگذاری نهادی تأثیر معنی-داری بر ریسک سیستماتیک ندارد. در آزمون فرضیه دوم نشـان داده شـده اسـت کـه سـرمایهگـذاری نهـادی تـأثیر معنیداری بر ریسک سیستماتیک در شرکت های با انـدازه بـزرگ دارد امـا در شـرکت هـای کوچـک ایـن تـاثیر معنیدار نیست. سرمایهگذاری نهادی، درصد سهام در دست اشخاص حقوقی میباشد کـه بـیش از 5 درصـد سـهام شرکت را دارا میباشند. با توجه به نتایج پژوهش میتـوان بیـان نمـود کـه در شـرکتهـای بـا انـدازه بـزرگ تـأثیر سرمایهگذاری نهادی بر ریسک سیستماتیک مثبت است این بدین معنی است که با افـزایش درصـد سـهام بـالای 5 درصد در دست سهامداران حقـوقی، ریسـک سیسـتماتیک افـزایش مـ ییابـد و بـا کـاهش درصـد سـهام در دسـت سهامدارانی که بیش از 5 درصد سهام را دارند ریسک سیستماتیک نیز کاهش مییابد.

مراجع

1. بدری، احمد و عبدالباقی، عبدالمجید .(1389) اقتصاد سنجی مالی، انتشارات نص، تهران، ایران .

2. راعی، رضا و پویان فر، احمد(.(1391 مدیریت سرمایهگذاری پیشرفته، چاپ ششم، انتشارات سمت، تهران، ایران.

3. دستگیر، محسن؛ خدادادی، ولی و رستگار مجید .(1389) بررسی رابطه بین ویژگیهای مالی و غیر مالی شرکت با کیفیت اقلام تعهدی و سود، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره .10

4. سعیدی، علی و شیری قهی، امیر .(1391) ساختار مالکیت و عملکرد شرکتها (شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران)، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره .18

5. عرب صالحی، مهدی و ضیایی، محمدعلی .(1389) ارتباط بین نظارت راهبردی و کیفیت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، شماره 5، ص.56-39