بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی تأثیر بیش اعتمادي مدیریت بر کیفیت اقلام تعهدي در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
صورتهاي مالی به عنوان وسیله اي جهت گزارشگري و ارائه نتایج نمایندگی مدیریت در مورد عهده دار بودن منابع شرکت میباشند. صورتهاي مالی اطلاعاتی حاوي وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان وجوه نقد را در بر دارند. استفاده کنندگان از صورتهاي مالی جهت قضاوت و تصمیم گیري از این اطلاعات استفاده می نمایند. به همین دلیل مدیران به گزارش اطلاعات حسابداري مفید در صورتهاي مالی مبادرت می ورزنداز. جمله این اطلاعات، سود گزارش شده می باشد که در گذشته صرفاً به رقم این سود توجه می شد. ولی با وجود استثناها و شرایط غیر متعارف که موجب انحراف سود یا تغییر ناگهانی آن می شود، توجه از رقم سود به کیفیت سود گزارش شده منعطف شد، که کیفیت سود به عوامل متعددي بستگی دارد. در سال هاي اخیر با ورود بحث روانشناسی به حوزه مالی و حسابداري یکی از عوامل شناخته شده مؤثر، اعتماد بیش از اندازه مدیران در این حوزه می باشد که مدیریت با اعمال سلایق و احساسات و اطلاعات و باورهاي شخصی خویش اطلاعات حسابداري و همچنین کیفیت اقلام تعهدي را تحت تأثیر قرار می دهد. تحقیق حاضر به منظور بررسی تأثیر بیش اعتمادي مدیران بر کیفیت اقلام تعهدي در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در خلال سالهاي 1385 تا 1391 طراحی شده است. در این مطالعه که 62 شرکت مورد بررسی قرار گرفت، تأثیر بیش اعتمادي مدیران با سه معیار برکیفیت اقلام تعهدي سنجیده شده است. نتایج نشان دهنده عدم تأثیر معنادار بیش اعتمادي مدیریت بر کیفیت اقلام تعهدي می باشد.
کلیدواژه: بیش اعتمادي مدیریت، کیفیت اقلام تعهدي
مقدمه
بعضی از تحقیقات روانشناسی گزارش کرده اند که مردم عادي به بیش اعتمادي تمایل دارند و این پدیده بیشتر به مدیران ربط دارد (وینستین،1980والک1،.(1985 بیش اعتمادي مدیران معانی مختلفی را در بر می گیرد در حوزه مالی شامل مواردي اینگونه می شود. اغلب مدیران فکر می کنند احتمال موفقیت شرکت خودشان نسبت به سایر شرکت ها بیشتر است(کوپر2،.(1988 چنین مدیري بیش اعتماد خوانده می شود. مدیر بیش اعتماد، دوره طولانی تري را براي تداوم فعالیت هاي شرکت خودش اختصاص میدهد تا سایر شرکت ها. مدیران بیش اعتماد در مورد هزینه هاي سرمایه گذاري خوش بین هستند(مرو3،(1981، بنابراین هزینهها را کمتر از واقع تخمین می زنند و بازده حاصل از سرمایه گذاري را بیش از حد تخمین می زنند. این بیش اعتمادي مدیران در پیش بینی هزینه ها و فروش نیز اعمال شده است. مدیران در امر تحصیل و ادغام با خوش بینی زیاد و بیش اعتمادي، سود مالکیت شان را بیش از حد تخمین می زنندکه این امر در ادغام و تحصیل می تواند توضیح دهنده زیان هاي آتی باشد. در کنار مدیران بیش اعتماد، مدیران غیر منطقی نیز وجود دارند که با عملکردشان موجب تحریف سرمایه گذاري شرکتی و دستیابی به سودهاي خلاف انتظار می شوند. با این وجود مدیران بیش اعتماد، احتمالا بیشتر از مدیران غیر منطقی مسئولیت تخریب ارزش شرکت را به عهده می گیرند (شفرین4 ،2001و هیتون.(20025 مدیران بیش اعتماد با اتکا بیش از حد بر نتایج گذشته ریسک را کمتر از واقع برآورد کرده و انتظار سودي بیش از واقع را در آینده دارند.
گزارشهاي مالی از مهمترین محصولات سامانه حسابداري است که از اهداف عمده آن فراهم کردن اطلاعات لازم براي ارزیابی عملکرد، توانایی سودآوري شرکتها و پیش بینی جریان هاي نقدي آینده و مواردي از این قبیل است. یکی از اقلامی که در صورت سود و زیان ارائه می شود سود خالص است. محاسبه سود خالص به عنوان یکی از مهمترین شاخصهاي حسابداري و یک منبع اطلاعاتی گسترده در سیستم تعهدي و تحت تاثیر رویه هاي حسابداري که مدیریت انتخاب کرده صورت می پذیرد (دستیگر و پارچینی،.(1390 مدیر ممکن است به دلایلی مانند امنیت شغلی، دریافت پاداش، افزایش ارزش شرکت، جذب سرمایه و سایر عوامل، سود شرکت را خلاف واقع نشان دهد تا تصویر مطلوبی از عملکرد شرکت ارائه کند، زیرا سرمایه گذاران و تحلیل گران در ارزیابی هاي خود از تجزیه و تحلیل عملکرد استفاده می نمایند(اعتمادي، مومنی و دهکردي، .(1391 اقلام تعهدي تفاوت بین سود حسابداري و جریان وجوه نقد حاصل از عملیات است. بدین معنی که اقلام تعهدي مثبت بزرگ نشان دهنده فزونی سود گزارش شده نسبت به جریان وجوه نقد تولید شده توسط شرکت می باشند. این تفاوت با نتیجه رعایت قیود حسابداري مانند اصل تحقق درآمد و اصل تطابق می باشد. بر اساس این معیار، سودي مطلوبتر است که به وجه نقد نزدیکتر باشد (بولو، حساس یگانه و هراسانی، .(1390 حال این پژوهش به بررسی این موضوع می پردازد که آیا بیش اعتمادي مدیران بر کیفیت اقلام تعهدي تأثیر دارد؟
مبانی نظري
مل مندیر و تیت در نخستین تحقیقات خود از معیار بیش اعتمادي استفاده کرده اند که در تحقیقات بعدي بیان داشتند که پژوهش هاي پیشین، خوش بینی مدیریت بوده است و نه بیش اعتمادي. کمیل و همکاران (2011) در پژوهش خود از معیار مل مندیر و تیت (2008) استفاده کرده و به جاي بیش اعتمادي از خوش بینی مدیریت استفاده کرده اند. اما بیلت و کیان(2008) 1 و هیلاري هسو (2011) اعتماد به نفس بیش از حد و خوش بینی را جدا از هم دانستند. خوش بینی تحت عنوان "تمایل افراد به برآورد بیش از اندازه نتایج وقایع مثبت و برآورد کم تر از حد نتایج وقایع ناگوار" تعریف شده است. بیش اعتمادي به عنوان "تخمین بیش از حد صحت و درستی تخمین هاي فرد در آینده" تعریف شده است (انور اس احمد2 و اسکات دوئل من3، .(2012
تاکنون معیارهاي گوناگونی براي اندازه گیري بیش اعتمادي از جمله نگهداري اختیار معامله (توسط مدیران ارشد) به مدت طولانی، نگهداري اختیار معامله (توسط مدیران ارشد) تا زمان سر رسید، اعتیاد به خرید سهام، پوشش رسانه ها، پیش بینی سود، میزان حقوق مدیران بکار رفته است. در این پژوهش از 3 معیار براي اندازه گیري بیش اعتمادي استفاده شده است.
نخستین معیار اندازه گیري بیش اعتمادي
معیار نخست از طریق محاسبه اختلاف سود پیش بینی شده هر سهم با سود واقعی آن محاسبه می شود. چنانچه سود پیش بینی شده از سود واقعی بیشتر باشد عدد 1 خواهد گرفت که در این صورت مدیر بیش اعتماد خوانده می شود و در غیر این صورت عدد 0 را به خود اختصاص خواهد داد که در این صورت مدیر فاقد بیش اعتمادي محسوب می شود. (لین و همکاران .(2005 از معیارهاي سودهاي پیش بینی شده جهت اندازه گیري اعتماد به نفس بیش از حد مدیران در پژوهشهاي دیگري از جمله هوانگ و همکاران (2011)، لی و تانگ (2010) و پارك کیم (2009) و جیانگ و همکاران (2009)، بن دیوید و همکاران (2007) استفاده شده است.
دومین معیار اندازه گیري بیش اعتمادي
یک متغیر مجازي است که از طریق محاسبه میانه مخارج سرمایه اي حاصل می شود. به این معنا که اگر مخارج سرمایه اي تقسیم بر مجموع داراییها در یک سال مشخص، بزرگتر از میانه به سطوح مخارج سرمایه اي بر مجموع داراییها باشد برابر با 1 و در غیر این صورت مساوي صفر خواهد بود. این معیار اندازه گیري بر اساس یافته هاي بن – دیوید (2010) و مالمندیر و تیت (2005) می باشد.مخارج سرمایه اي مخارجی هستند که به حفظ، تداوم یا افزایش ظرفیت تولید کالا و خدمات می انجامند و براي شرکت سود آوري آتی دارند (مجتهد زاده و احمدي .(1388 هدف از ایجاد مخارج سرمایه اي ایجاد جریان سود نقدي براي بیشتر از یک دوره مالی می باشد. هزینه هاي سرمایه اي عمدتاً صرف خرید داراییهاي ثابت و مولد جدید و یا تعمیر و افزودن ارزش به دارایهاي ثابت موجود می باشد. خرید زمین، ساختمان،
تجهیزات و ماشین آلات از نمونه هزینه هاي سرمایه اي هستند. مخارج سرمایه اي از طریق فرمول زیر محاسبه میشود:
سومین معیار اندازه گیري بیش اعتمادي
سومین معیار این پژوهش براي اندازه گیري بیش اعتمادي بر اساس پژوهش اسچراند و زخمن (2011)، مقدار سرمایه گذاري مازاد در دارایی ها از باقیمانده رگرسیون رشد مجموع دارایی ها بر رشد فروش به صورت سال – صنعت محاسبه می شود، به دست می آید. بدین معنا که بیش سرمایه گذاري یا سرمایه گذاري مازاد برابر 1 خواهد بود اگر مازاد حاصل از رگرسیون سرمایه گذاري مازاد بیشتر از 0 باشد و در غیر این صوت عدد 0 خواهد گرفت.
ریچاردسون (2006)، هوانگ (2011)
Newinvst به معناي سرمایه گذاري مازاد یک شرکت در سال که با معادله زیر حاصل می شود:
استهلاك انباشته – فروش دارایی ثابت مشهود – خرید یا تحصیل دارایی ثابت مشهود + مخارج سرمایه ايNewinvst= (ریچاردسون1، (2006
: Grow عبارتست از رشد یک شرکت که توسط رشد درآمد از طریق درآمد حاصل از فروش و خدمات حاصل میشود.
: Lev عبارتست از اهرم مـالی کـه میـزان اسـتفاده از بـدهی بـراي تـأمین مـالی دارایـی هـا را نشـان مـی دهـد. اهـرم مـالی از طریـق جمـع کل بـدهی هـا بـه جمـع کـل دارایـی هـا حاصـل مـی شـود. جمـع کـل بـدهی هـا و جمـع کـل دارایهـا در تـراز نامـه مـنعکس اسـت. (بـه پیروي از ریچاردسون، (2006
: Cash وجه نقد نگهداري شده توسط شرکت که عبارتست از لگاریتم طبیعی جمع وجه نقد و سرمایه گذاري در اوراق بهادار شبه نقد کوتاه مدت.
: Age به معناي سن شرکت است یعنی تعداد سالهایی که شرکت وارد بورس اوراق بهادار شده است.
: Size در مطالعات پیشین از روشهاي متفاوتی به منظور تعیین اندازه استفاده شده است. که مهمترین آنها عبارتند از:
- کل فروش خالص شرکت
- ارزش فعلی کل جریانات آتی شرکت
- کل دارایی ها
- ارزش بازار شرکت(قیمت بازار سهام ضربدر تعداد سهام)
در این پژوهش به پیروي از هوانگ و همکاران (2011) اندازه شرکت از طریق محاسبه لگاریتم طبیعی کل دارایها محاسبه شده است. که در محاسبه معیار بیش اعتمادي به عنوان متغیر مستقل و در مدل اصلی به عنوان متغیر کنترلی استفاده شده است. متغیر کنترلی متغیري است که به منظور تفکیک اثر متغیر مستقل بر متغیر وابسته از اثر سایر متغیرها مورد بررسی قرار میگیرد.
: Return عملکرد سالانه سهام است که در این پژوهش بازدهی سال قبل یا t – 1 مد نظر می باشد.
منظور از بازده سالانه سهام، تغییرات قیمت اول دوره و آخر دوره سهام به علاوه سایر عواید ناشی از خرید سهم مانند مزایاي ناشی از حق تقدم، سهام جایزه و سود نقدي سهام است (ایزدي نیا و رسائیان، .(89
: Squnewinvt منظور از این متغیر، سرمایه گذاري در سال قبل مد نظر می باشد که از سرمایه گذاري کوتاه مدت استفاده میشود. Industry و :Year متغیرهاي ظاهري سال و صنعت می باشند.
خطاي باقیمانده این مدل به عنوان معیار بیش اعتمادي محسوب می شود که اگر مثبت باشد برابر با 1 و در غیر این صورت برابر با 0 خواهد بود.
کیفیت اقلام تعهدي
حجم اقلام تعهدي یک شاخص خوب براي کیفیت سود می باشد.اقلام تعهـدي تفـاوت بـین سـود حسـابداري و جریـان وجـه نقـد حاصل از عملیات را بیان می کند (نصراللهی و عارف منش،.(1389 بدین معنی که اقلام تعهـدي مثبـت بـزرگ نشـان دهنـده فزونـی سـود گزارش شده نسبت به جریان وجوه نقد تولید شده توسط شرکت است. کیفیت اقلام تعهدي به کمک الگوي مک نیکـولز (2002) انـدازه گیري شده است. معیار کیفیت اقلام تعهدي، انحراف معیار خطاي باقیمانده این الگو بوده و کمتر بودن این عدد نشان دهنده کیفیـت سـود بالاتر است. الگوي مک نیکولز((2002 به صورت زیراست:
بیانگر تغییر در سرمایه در گردش سال t نسبت به سال قبل است. سرمایه گردش یک شرکت مجموعه مبالغی است که در دارائی هاي جاري سرمایه گذاري می شود. اگر بدهی هاي جاري از دارائی هاي جاري یک شرکت کسر گردد سرمایه در گردش خالص به دست می آید. میزان سرمایه در گردش شاخصی براي تشخیص درجه نقدینگی می باشد. مقادیر سرمایه در گردش از صورتهاي مالی و همچنین نسبت هاي مالی از طریق نرم افزار ره آورد نوین استخراج شده است.
جریان نقد عملیاتی سال t
وجه نقد عبارتست از موجودي نقد و سپرده هاي دیداري نزد بانکها و مؤسسات مالی اعم از ریالی وارزي (شامل سپرده هاي سرمایه گذاري کوتاه مدت بدون سررسید) به کسر اضافه برداشتهایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار می گیرد.
جریان نقد: عبارت است از افزایش یا کاهش در مبلغ وجه نقد ناشی از مطالعات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل از شخصیت حقوقی واحد تجاري و ناشی از سایر رویدادها.
فعالیتهاي عملیاتی: عبارت از فعالیتهاي اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاري است.
جریانهاي وجه نقد ناشی از فعالیتهاي عملیاتی شامل جریانهاي نقدي ورودي و خروجی ناشی از فعالیتهاي عملیاتی به شرح تعریف مندرج در همین بند و نیز آن دسته از جریانهاي نقدي است که ماهیتاً به طور مستقیم قابل ارتباط با سایر طبقات جریانهاي نقدي صورت جریان وجوه نقد نباشد.
تغییر در فروش سال t نسبت به سال قبل می باشد که درآمد ناشی از فروش محصولات و ارائه خدمات از صورتهاي مالی شرکتها استخراج شده است. که در مدل اصلی به عنوان متغیر کنترلی استفاده شده است.
اموال و ماشین آلات و تجهیزات براي سال t
در تراز نامه دسته اي داراییها تحت عنوان داراییهاي ثابت شامل اقلامی نظیر زمین، ساختمان، ماشین آلات و انواع تجهیزات میباشد. داراییهاي ثابت مشهود در عملیات به طور موثر مورد استفاده قرار می گیرد و به قصد سرمایه گذاري یا فروش مجدد خریداري نشده است و داراي منافع آتی اقتصادي است.
پیشینه پژوهش
گرامر ولیو( 2012) 1 در پژوهشی با استفاده از معیارهاي اندازه گیري اعتماد به نفس بیش از حد مل مندیر و تیت در رابطه با زمان اعمال اختیارهاي معامله به بررسی تأثیر بیش اعتمادي مدیران بر دیدگاه تحلیل گران پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد، تحلیل گران سودهاي شرکتهایی که داراي مدیران با اعتماد به نفس بالا هستند را خوش بینانه پیش بینی می کنند. بدین صورت که تعداد دفعاتی که سود خالص شرکت بیش از میزان واقعی پیش بینی شده است بیشتر از تعداد دفعاتی است که سود کمتر از میزان واقعی پیش بینی شده است.
هوانگ و همکاران (2011) در پژوهشی به "بررسی تاثیر بیش اعتمادي بر حساسیت سرمایه گذاري جریان هاي نقدي و همچنین بررسی تأثیر هزینه هاي نمایندگی بر رابطه مذکور" پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که به طور میانگین اعتماد به نفس بیش از حد مدیران باعث افزایش حساسیت سرمایه گذاري جریان هاي نقدي می شود و در شرکت هایی که هزینه نمایندگی بالاتري دارند این تأثیر به میزان قابل توجهی بیشتر است. آن ها همچنین معتقد بودند که سرمایه گذاري ناکارآمد ناشی از تأثیر اعتماد بیش از اندازه می تواند از طریق کم کردن هزینه هاي نمایندگی کاهش یابد.
باتاچاریا2 و دیگران (2009) کیفیت سود و عدم تقارن اطلاعات را مورد پژوهش قرار دادند. در این تحقیق با استفاده از نمونه اي از شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورك و نزرك چگونگی اثر کیفیت سود بر عدم تقارن اطلاعات بین فعالان بازار مورد آزمون واقع گردید. آنها دریافتند که کیفیت پایین سود، عدم تقارن اطلاعات را در زمان نزدیک به اعلام آن به ویژه براي شرکتهایی که سود منبع اصلی اطلاعات آنها بوده تشدید می کند. آنها بیان می کنند که عدم تقارن اطلاعات به خودي خود نتایج نامطلوب اقتصادي و اجتماعی دارد و نتیجه آشکار کیفیت پایین سود افزایش عدم تقارن اطلاعات در بازارهاي مالی می باشد.
تونگ و میائو (2011) پیام دهی وضعیت پرداخت سود سهام درباره ي کیفیت سود را مورد مطالعه قرار دادند. آن ها از اقلام تعهدي و قدر مطلق خطاي اندازه گیري اقلام تعهدي و ارتباط سود با بازده به عنوان چهار معیار کیفیت سود بهره بردند. نتایج تحقیق آن ها نشان داد که شرکتهاي داراي وضعیت عادي در پرداخت سود سهام در مقایسه با شرکت هاي داراي وضعیت غیر عادي در پرداخت سود سهام، قدر مطلق اقلام تعهدي اختیاري کمتر، انحراف معیار و قدر مطلق خطاي اندازه گیري اقلام تعهدي کمتر و ارتباط سود با بازده بالاتري هستند. به طور کلی شرکتهاي پرداخت کننده سود سهام در مقابل با شرکتهایی که سود سهام پرداخت نمی کنند داراي کیفیت سود بالاتري بودند. به این ترتیب تونگ و میائو عنوان نمودند که وضعیت پرداخت سود سهام نشانه و شاخصی از کیفیت سود است.
صفرزاده (1392) طی پژوهشی به بررسی تأثیر رعایت حقوق سهامداران بر کیفیت سود می پردازد. کیفیت سود با استفاده از معیارهاي 7 گانه سنجیده شده است. در حضور متغیرهاي کنترلی همچون اندازه شرکت، اهرم مالی، جریانهاي نقدي عملیاتی و انتظارات رشد سود آوري آتی، محقق دریافت که شاخص معرفی شده براي حقوق سهامداران با معیارهاي پایداري سود، هموار سازي سود محافظه کاري سود، ارتباط منفی معنادار و با معیار به موقع بودن سود، ارتباط مثبت معنادار داشته اما با معیارهاي کیفیت اقلام تعهدي، قابلیت پیش بینی سود و ارتباط ارزشی سود ارتباط معناداري ندارد. علاوه بر این با تفکیک شاخص حقوق سهامداران به اجزاي تشکیل دهنده، توان توضیح دهندگی مدل ها از نوسان پذیري بیشتري برخوردار خواهد بود.
کاظمی و عرب صالحی (1391) به بررسی تأثیر هزینه هاي نمایندگی و ذخایر نقدي بر رابطه میان اعتماد به نفس بیش از حد مدیران
