بخشی از مقاله
گُل یا شکوفه ساختار زایشی در گیاهان
گُل یا شکوفه ساختار زایشی در گیاهان گلدار یا نهان‌دانه است. کارکرد زیست‌شناختی گل به هم رسانیدن یاخته‌ی زایشی نر (اسپرم) و یاخته زایشی ماده (تخم) است. این فرآیند با گرده‌افشانی آغاز و پس از لقاح به تشکیل دانه می‌انجامد.
گل را میتوان جوانه‌ای تصور کرد که برای تولید‌مثل گیاه مادر تغییر شکل یافته‌است. در جریان تبدیل برگ به گل، برگ از نظر شکل و رنگ دستخوش تغییرات فراوانی میشود. این برگ‌های تغییرشکل‌یافته را قسمت‌های گل می‌نامند.[۱]
• کاسبرگ‌ها:مجموعاً کاسهٔ گل گفته می‌شوند. کاسبرگ‌ها دارای ساختمانی تقریباً مشابه برگ‌ها می‌باشند و به‌عنوان پوششی از تبخیر سریع جلوگیری کرده و از قسمت‌های داخلی‌تر گل محافظت میکنند. رنگ بیشتر کاسبرگ‌ها سبز است ولی در بعضی قهوه‌ای و فلس‌مانند است و در برخی دیگر ممکن است رنگی باشد. به مجموعهٔ کاسبرگ‌ها و گلبرگ‌ها پریانت یا گلپوش گفته میشود.
• گلبرگ‌ها: مجموعاً جام‌گل گفته می‌شوند. آنها با رنگ‌های جذاب خود حشرات را به غدد شهد که در قاعده یا نزدیک قاعده‌شان وجود دارد، جلب میکنند. حشرات باعث حمل گرده می‌شوند و بدین ترتیب در عمل گرده‌افشانی یا انتقال گرده از پرچم به کلاله نقش مهمی را ایفا میکنند.
• پرچم‌ها: مجموعاً اندروسیوم نامیده می‌شوند. هر پرچم از یک بساک یا قسمت حامل گرده و یک میله یا پایه تشکیل میگردد. غالباً گرده‌های آزادشده به وسیلهٔ بساک با بزرگ نمایی به صورت کُره‌های زرد بسیار کوچک به نظر می‌رسند. گرده معمولاً توسط حشرات یا باد به کلاله حمل میگردد. پرچم‌ها اندام‌های نر گل هستند.
• مادگی: از یک تخمدان قاعده‌ای، یک خامهٔ میانی، و یک کلاله انتهایی تشکیل میشود. تخمدان محتوی تخمک‌هاست که توسط پوشش احاطه شده‌است و بعد از لقاح به صورت بذر رشد می‌یابد. کلاله یک جمع‌آوری‌کنندهٔ گرده است و خامه در زیر آن گذرگاهی است که گرده را به سمت تخمک هدایت میکند. مادگی اندامی ماده است
انواع گلخانه ها از نظر شکل:
1. تونلی زمین به زمین: پوشش عمدتا پلی اتیلن و
کاربرد در واحدهای کوچک تولیدی سبزی و صیفی
و گل های گلدانی کم ارزش و تهویه از بغل است.
مزایا: الف) هزینه پایین ساخت
ب) دارای سایه کم
ج) مقاومت خوب نسبت به باد و برف
معایب: دارای شیب حرارتی زیاد
ب) حجم هوای کم
ج) مشکل در تهویه زمستانه و تابستانه
2. گلخانه به هم پیوسته با سقف دندانه اره ای: پوشش های سخت مانند (فایبرگلاس، پلی کربنات-اکریلیک (کارتن پلاست)، کاربرد آن: قابل استفاده در مناطق گرمسیری برای انواع کشت.
مزایا: الف) نسبتا آسان
ب) تهویه خوب و خنک کردن آسان
ج) مقاومت زیاد در برابر باد
معایب: مشکل بودن گرم کردن در زمستان ومقاومت کم در برابر برف
3. گلخانه به هم پیوسته با سقف مثلثی (شیشه ای): پوششهای سخت مانند (فایبرگلاس، پلی کربنات اکریلیک و شیشه) و بیشتر در کشورهایی که دارای نور کم می باشد با پوشش شیشه مورد استفاده قرار می گیرد.
مزایا: الف) تهویه خوب و امکان خنک کردن آسان
ب) شیب حرارتی کم
ج) گرم کردن آسان از انواع روش های کاهش دهنده
مصرف انرژی
معایب) الف) گران بودن نسبت به سایر سازه ها
ب) در ایران حرارت فوق العاده بالا می رود
4. باغ گلخانه: ارتفاع تا 50 متر است
5. گلخانه به هم پیوسته با سقف هلالی:
پوشش پلی اتیلن، بیشتر در کشورهایی که آب و هوای معتدل و 4 فصل دارد.
مزایا: تهویه خوب و امکان خنک کردن آسان
ب) شیب حرارتی کم
ج) گرم کردن آسان
د) مقاومت به زیاد در برابر برف و باد
ه) امکان استفاده از انواع روش های کاهش دهنده مصرف انرژی
معایب:گران بودن نسبت به سایر سازه ها
*: برای باز کردن پنجره ها موقعی که باد می آید باید یک پرچم گذاشت و جهت باد را سنجید اگر به پنجره ها باد اثابت می کند حتما پنجره ها را ببندید تا گلخانه را باد نبرد، البته 5 سانتی متر باز باشد مشکلی ندارد.
6. گلخانه به هم پیوسته با سقف گنبدی:پوشش پلی اتیلن، بیشتر در کشورهایی که دارای آب و هوای معتدل و چهار فصل
مزایا: تهویه خوب و شیب حرارتی کم
ب) گرم کردن آسان
ج) مقاومت زیاد در برابر برف و باد
د) امکان استفاده از انواع روشهای کاهش دهنده
ه) مصرف انرژی کاهش چکیدن قطرات شبنم
و انتقال آن ها به بیرون گلخانه
ز) افزایش مقدار نور نسبت به گلخانه هلالی
مقدمه ای در مورد پرورش گل و گیاه
توجه و علاقه انسان ها به گل و نقش گياهان در زندگي بشر موضوعي كاملا شناخته شده است. گل از دير باز به عنوان نمادي براي ابراز عشق و محبت و همچنين ابزاري براي اداي احترام شناخته شده است. چنانكه در اوايل قرن بيستم ، بقاياي دسته اي از گل هاي بريده در مقبره فرعون كشف شد كه متعلق به هزار سال پيش از ميلاد مسيح بود.
هر بخش از اندام هاي مختلف گياهان زيبايي خاص خود را داراست . به اين جهت استفاده از گل هاي بريده به موازات توجه به انواع گياهان آپارتماني داراي رونق فراوان است. همچنين به دليل افزايش روزافزون شهر نشيني و خصوصا آپارتمان نشيني و دوري هر چه بيشتر افراد از طبيعت ، ميل به نگهداري از گياهان در محيط آپارتمان افزايش بيش از پيشي يافته است.
علاوه بر تقاضاي بازار داخلي براي انواع گل ها و گياهان زينتي با در نظر داشتن حجم زياد تقاضا در عرصه بين‌المللي و موقعيت جغرافيايي و اقليمي مناسب ايران براي كشت انواع گياهان ، پرورش و صادرات انواع گل و گياهان زينتي مي‌تواند سهم كشور را در بازار تجارت اين محصولات ارتقا بخشيده و موجب عايد شدن درآمد ارزي مناسبي براي اقتصاد كشور گردد.
اجراي اين طرح به عنوان يك فعاليت توليدي ، ضمن اينكه گامي به سوي افزايش توان توليــد و صادرات كشور در بخش محصولات كشاورزي به شمار مي‌رود، مي‌تواند بســــترساز اشتغال به كار نيروهاي متخصص ( خصوصا در علوم كشاورزي ) و فاقد تخصص گردد. ضمن اينكه بانوان كارآفرين نيز مي‌توانند با پياده سازي اين طرح، گامي در جهت توسعه ميهن بردارند.
گلخانه شیشه ای
گلخانه ای بزرگ و همگن با استحکام و زیبایی منحصر بفرد که امکان مجزا نمودن گلخانه به واحدهای مستقل را داراست. این گلخانه مناسب برای تولید، تحقیق و ایجاد فضاهای نمایشگاهی و فروشگاهی است.
آب بندی کامل بوسیله نوارهای EPDM با قابلیت هدایت آب ناشی از تعریق داخل به بیرون گلخانه از دیگر مزایای این گلخانه می باشد.
ابعاد گلخانه : عرض : 4/6 متر (دوقلو 2/3 متر) - ارتفاع تا زیر ناودانی : 4 متر - ارتفاع نهایی : 8/4 متر
فاصله بین ستون ها : 3 متر
جنس سازه : ناودانی : ورق 2 گالوانیزه - ستون ها ، خرپاها و بادبندها تمام گالوانیزه - اتصالات
نگهدارنده شیشه، آلومینیومی
پوشش : شیشه با ضخامت 4 میلیمتر
گلخانه شیشه ای
گلخانه پیوسته
اهداف کشت گیاهان گلخانه‌ای
• پرورش تعداد فراوانی از گلهای زینتی و آپارتمانی و بعضی از ارقام محصولات زراعی.
• در فصول غیر زراعی مناطق سرد سیری هیچگونه امکان تولید محصولات کشاورزی در خارج از گلخانه وجود ندارد.
• بازده و میزان تولید گیاهان گلخانه‌ای در مقایسه با گیاهان غیرگلخانه‌ای بسیار زیاد است.
• در کشتهای گلخانه‌ای امکان مبارزه غیرشیمیایی با آفات و بیماریها ، اقتصادی و امکان پذیرتر است.
• با حداقل مصرف آب ، کود و سم حداکثر تولید بدست می‌آید.
• اشتغال و در آمد بیشتری برای تولیدکنندگان فراهم میشود.
• امکان تولید محصولات سالم و مشتری پسند فراهم شده ، ضایعات آن کاهش می‌یابد.
• زمینه بسته بندی محصول و عرضه بهداشتی آن در مقایسه با سایر محصولات بیشتر است.
انواع گیاهان گلخانه‌ای
غیر از اغلب گیاهان زینتی و آپارتمانی که فقط در گلخانه‌ها و محیط‌های حفاظت شده قابل پرورش میباشد، تعدادی از محصولات باغی نیز در محیط‌های گلخانه‌ای براحتی پرورش داده می‌شوند که خیار داربستی ، فلفل دلمه‌ای ، گوجه فرنگی ، بادنجان و توت فرنگی از جمله این گیاهان هستند.
انواع بسترهای کشت گلخانه‌ای
کشت هیدروپونیک
در این نوع کشت برای پرورش گیاهان ، خاک استفاده نمی‌شود بلکه برای استقرار ریشه از پرلیت یا از بسترهایی حاوی بسترهای پشم سنگ استفاده میشود. معمولا پس از استقرار بوته‌ها در بستر ، بلافاصله آبیاری و تغذیه کامل گیاه با استفاده از قطره چکانهای مخصوص که در کنار هر گیاه در نظر گرفته شده انجام میگیرد.
کشت هیدروپونیک یا آبکشت مطلق
در این نوع کشت معمولا کلیه کودهای مورد نیاز گیاه را به آب مقطر اضافه نموده در منبعی که دارای یک پمپ آب و چندین لوله متناسب با وسعت گلخانه است وارد می‌نمایند. گیاهان در سوراخهای در نظر گرفته شده ، لوله‌های آب مستقر شده ، بطوری که ریشه این گیاهان کاملا در داخل آب قرار گرفته ، با جریان یکنواخت آب در داخل لوله‌ها مواد مورد نیاز گیاه را جذب می‌نمایند.
کشت در بستر خاک
خاک مورد استفاده در گلخانه‌ها باید دارای بافتی سبک ، هوموس‌دار و نفوذپذیر باشد. در صورت سنگین بودن بافت خاک (خاک رسی) باید با اضافه کردن مقداری شن به همراه مقداری کود حیوانی پوسیده خاک را اصلاح کرد.
تنظیم دمای گلخانه و ارتباطش با میزان نور و رطوبت نسبی
گیاهان گلخانه‌ای در دمای بین 20 تا 25 درجه سانتیگراد بالاترین عملکرد را دارند. و درجه حرارت مورد نیاز در شب بطور متوسط 4 ، 5 درجه کمتر از روز است. در درجه حرارت معمولی چون فعالیت گیاه به حداکثر می‌رسد بنابراین به نور بیشتری هم برای انجام فتوسنتز نیاز دارد. رطوبت نسبی مورد نیاز در گلخانه بین 70 تا 80 درصد است.
تامین گاز کربنیک مورد نیاز گلخانه
برای تامین این گاز یا باید در روز تهویه کامل صورت گیرد و یا از کپسول‌های گاز کربنیک استفاده شود. در گلخانه‌های کوچک از چراغها و یا والرهای نفتی هم میتوان برای رفع نیاز گلخانه‌ها استفاده کرد به شرطی که شعله آنها کاملا آبی باشد تا از تولید گازهای سمی دیگر جلوگیری شود.
گلخانه ها از نظر شکل و مصالح مورد استفاده با یکدیگر تفاوت دارند؛این تفاوت ها به علت نوع استفاده و محصول و همچنین میزان بودجه در دسترس برای ساخت گلخانه میباشد.
از یک دیدگاه،گلخانه ها به دو نوع دائمی و موقت تقسیم میگردند،در گلخانه های دائمی پوشش از نوع شیشه میباشد،برای ساخت این نوع گلخانه ها معمولا هزینه زیادی صرف میگردد.شیشه در بین سایر پوشش های گلخانه ای از مزیت جذب حداکثری نور برخوردار است،نکته ای که یک امر بسیار مهم در احداث گلخانه و سود آوری آن به شمار میرود.مزیت دیگر این نوع از گلخانه ها تهویه مناسب آنهاست،بطوری که فواصل بین شیشه ها موجب خروج هوا و انجام عمل تهویه بطور خودکار میشود،البته این امر گلخانه را از وجود فن بی نیاز نمیکند.از معایب این نوع گلخانه نیز میتوان به پرت حرارتی در زمستان و شکننده بودن شیشه اشاره نمود.اصولا هرچه شیشه ها در احداث این نوع گلخانه ها کوچکتر انتخاب گردند احتمال شکستن آنها کمتر است ولی به علت زیاد شدن اتصالات نور کمتری به داخل گلخانه راه میابد،همچنین پرت حرارتی در زمستان بیشتر میگردد.این گلخانه ها همچنین در سیستم بانکی کشور میتواند به عنوان وثیقه وام تلقی گردند(به علت دائمی بودن).
نکته دیگر در مورد شیشه این است که هر چه آهن موجود در آن بیشتر باشد شیشه کدرتر میگردد و نور کمتری را از خود عبور داده و در نتیجه برای احداث گلخانه مناسب نمیباشد.
در مقابل گلخانه های دائمی٬ گلخانه های موقت قرار دارند،پوشش این نوع گلخانه ها معمولا از پلی اتیلن یا پلی کربنات یا... تشکیل میگردد. در بین این پوششها پلی اتیلن دارای جذب حرارتی بیشتری میباشد و کاربردی ترین نوع پوشش در ایران است.این پوشش از پلی اتیلن ضد UVتشکیل شده که مانع نفوذ اشعه ماوراء بنفش(که تاثیر منفی بر روی رشد گیاه دارد) میگردد.عمر این پوشش معمولا بین دو تا سه سال است و بعد از آن باید تعویض گردد.
تقسیم بندی از نظر جنس اسکلت گلخانه
گلخانه ها از نظر اسکلت به دو نوع چوبی یا سنتی و فلزی یا مدرن تقسیم میگردند.
اسکلت چوبی که اولین نوع گلخانه وارد شده به ایران میباشد و هنوز هم در برخی جاها کاربرد دارد،دارای ساختمانی از جنس چوب های بلند و مقاوم است،پوشش این نوع گلخانه نیز از چنس پلاستیک UV دار میباشد.مزیت این نوع گلخانه ها هزینه بسیار پایین احداث آن میباشد،از معایب آن میتوان به مقاومت بسیار پایین در مقابل باد و برف،کمبود نور به علت قطر زیاد چوبهای بکار رفته در آن،فرسودگی سریع چوبهای مورد استفاده و پرت حرارتی بالا در زمستان اشاره نمود.به طور کلی استفاده از چنین اسکلت هایی در احداث گلخانه در اکثر مناطق منسوخ گردیده است
بعد از گلخانه های چوبی،گلخانه های فلزی یا مدرن بوجود آمدند.در ساخت این نوع گلخانه که امروزه بسیار متداول است از آهن گالوانیزه(ضدزنگ) یا آلومینیوم استفاده میگردد.
اتصال لوله های تشکیل دهنده این نوع گلخانه ها بوسیله جوش یا پیچ و مهره صورت میگیرد.البته اتصال مورد تایید فائو اتصال پیچ و مهره میباشد که دارای انعطاف و مقاومت بیشتری نسبت به جوش است.بهرحال اگر اتصال با جوش بصورت مناسب و با کیفیت صورت بگیرد هم دارای مقاومت بالایی خواهد بود.بدیهی است استفاده از پیچ و مهره هزینه بیشتری نسبت به جوش میطلبد.
پوشش این نوع گلخانه ها میتواند پلاستیک(پلی اتیلن)یا شیشه باشد.
معمول ترین شکل ساخت گلخانه های فلزی شکل قوسی یا کوانست میباشد،برای گلخانه های قوسی معمولا پوشش پلاستیک در نظر گرفته میگردد،پلاستیک در این اسکلت خوب مینشیند و به خوبی محکم میگردد.گلخانه های قوسی میتواند به صورت تک واحدی و یا مرکب ساخته شوند که هر کدام مزایا و معایب خود را دارا هستند.به طور کلی برای ایران بهتر است گلخانه فلزی از نوع پیچ و مهره ای و بصورت مرکب ساخته شود. سطح گلخانه نیز برای دارا بودن توجیه اقتصادی نباید کمتر از 2500 متر مربع باشد.
علاوه بر گلخانه های قوسی یا کوانست،انواع دیگری از گلخانه از نظر شکل وجود دارند که عبارتند از:
گلخانه های دو طرفه
در این نوع گلخانه ارتفاع دو دیواره تشکیل دهنده گلخانه یکسان میباشد.سقف بصورت شیروانی است و پوشش میتواند از نوع شیشه ای باشد.
گلخانه نیمه دوطرفه
در این نوع گلخانه ارتفاع یکی از دیواره ها از دیگری بیشتر است.این نوع گلخانه ها رواج کمتری دارند.
گلخانه یکطرفه
در این نوع گلخانه که تقریبا منسوخ شده و کاربرد تجاری ندارد،یکی از دیواره ها از آجر و مصالح ساختمانی تشکیل شده است و دیگری از پوشش شیشه ای تشکیل گردیده و بیشتر برای پرورش گل های زینتی مناسب است.
استاندارد فائو برای ایران
گلخانه 3 واحدی است که طول هر واحد 40 متر و عرض آن 8 متر در نظر گرفته میشود.بنابراین
40 * 8 * 3 = 960 متر مربع
مباني و مزاياي تاسيس گلخانه
بهره برداري بهينه از منابع آب و خاك با توسعه كشت گلخانه
از آن جايي كه ايران از جمله كشورهايي است كه در مناطق خشك و نيمه خشك جهان قرار دارد، همواره با معضل كمبود آب مواجه بوده است و همچنين بحران خشكسالي در سال هاي اخير، كشور را بيشتر از گذشته با اين معضل درگير نموده است. بنابراين براي ادامه ي حيات، تامين آب از نيازهاي ضروري كشاورزي اين كشور بوده و براي سازگاري با محيط، استفاده ي بهينه از منابع آب و خاك امري اجتناب ناپذير است. كمبود آب يكي از تنگناهاي توسعه اقتصادي در كشور مي باشد و هر گونه مساعدت در بهبود وضعيت اين عامل، مي تواند گامي در جهت توسعه اقتصادي بخصوص در مناطق روستايي باشد. افزايش جمعيت و به طبع آن تقاضا براي تهيه محصولات كشاورزي و همچنين فصلي بودن توليد محصولات سبب شده كه براي تامين نياز مردم راهكارهايي در نظر گرفته شود تا هم ميزان توليد افزايش يابد و هم امكان توليد محصولات در خارج از فصل ميسر باشد، از جمله اين راهكارها كشت محصولات (اعم از سبزي و ميوه) در گلخانه است، از اين طريق نه تنها توليد افزايش مي يابد، بلكه در هر فصلي مي توان نسبت به توليد اقدام نمود. استفاده از تكنيك هاي كنترل عوامل محيطي به ويژه در مناطقي كه شرايط جوي ناسازگار باشد، توانسته است ارزش بيشتري از خود نشان دهد. اساسا در شرايط طبيعي عوامل اصلي رشد گياه (آب و خاك) را تنها مي توان از طريق آبياري، وجين، كودپاشي و غيره تا حدودي مناسب رشد گياه ساخت، اما كنترل و تنظيم دماي محيط و همچنين نور، از دست كشاورز خارج بوده و دخل و تصرف در آنها ممكن نيست؛ در صورتي كه در كشت گلخانه اي مي توان اين دو عامل را كاملا كنترل و در جهت رشد مطلوب گياه تنظيم نمود.
سال هاست كه اروپا كشت گلخانه اي را با توجيه اقتصادي و سودآوري فراوان انجام مي دهد. كشور ما با توجه به كمي بارندگي و زمين هاي حاصلخيز، خيل عظيم كارشناسان و فارغ التحصيلان بخش كشاورزي و از طرفي نزديكي به بازارهاي مصرف كشورهاي خليج فارس، مي تواند از ويژگي ارزاني خدمات (در كشور امارات از طريق ايجاد باران ساز و شيرين كردن آب دريا براي كشت گلخانه اي استفاده مي گردد) دانش فني مهندسين و توانمندي كشاورزان بهره برداري كرده و با ترويج اصول علمي و فني كشت گلخانه اي تغيير عمده اي در زندگي كشاورزان اين رشته به وجود آورد. از جمله محصولاتي كه توليد آنها در گلخانه ساده و بدون دردسر صورت مي گيرد مي توان به گوجه فرنگي، خيار، بادمجان، توت فرنگي، تربچه، فلفل و انواع مختلف سبزيجات داراي برگ اشاره نمود.
انواع گلخانه
گلخانه را بر حسب درجه حرارت و موارد استفاده طبقه بندي مي كنند. البته اين طبقه بندي نمي تواند جامع و كامل باشد. از نظر درجه حرارت گلخانه را به گلخانه سرد، گلخانه گرم و گرم و مرطوب و گلخانه نيمه گرم تقسيم مي كنند.
گلخانه سرد داراي درجه حرارتي كمتر از گلخانه هاي گرم و نيمه گرم مي باشد و به منظور حفظ نباتاتي كه تحمل يخبندان زمستان را ندارند، مورد استفاده قرار مي گيرند حداقل درجه حرارت اين گلخانه 13-7 درجه و حداكثر آن 18-13 درجه در زمستان مي باشد. اما گلخانه هاي گرم و گرم و مرطوب مخصوص گياهان مناطق حاره مي باشد كه در تابستان به حرارتي معادل 38-30 درجه سانتيگراد در روز نياز دارد و در زمستان حرارت آن از 18 درجه سانتيگراد كمتر نمي باشد. در صورتي كه مقدار رطوبت گلخانه هاي گرم به حد اشباع برسد، آن را گلخانه گرم و مرطوب مي نامند.
گلخانه هاي نيمه گرم: درجه حرارت در اين گلخانه ها حدود 21-18 درجه سانتيگراد در روزهاي زمستان مي باشد و اين نوع گلخانه ها براي نگهداري نباتاتي كه تا اندازه اي به سرماي زمستان حساس بوده و حرارت كمتر از 10 درجه سانتيگراد برايشان مضر مي باشد، استفاده مي شود.
بر حسب نوع استفاده، گلخانه ها به دو دسته ثابت و متحرك تقسيم مي شوند.
1- گلخانه هاي ثابت، دايمي هستند كه در ساختمان آنها از آهن و ساير مصالح استفاده مي گردد.
2- گلخانه متحرك: اين گلخانه به منظور پيش رس كردن پاره اي از محصولات در نواحي سردسير مورد استفاده قرار مي گيرد و معمولا از پايه و تعداد معيني پنجره هاي شيشه اي شبيه شاسي و پلاستيك تشكيل شده اند.
مزاياي كشت گلخانه اي (محصولات صيفي و سبزي)
1ـ از آن جا كه محصولاتي كه از اين طريق توليد مي شوند به صورت نوبرانه به بازار عرضه مي شوند، بنابراين از قيمت قابل توجهي برخوردارند و درآمد بيشتري را نصيب توليدكنندگان مي كنند. اين امر زمينه ساز توسعه كشاورزي و به طبع آن توسعه اقتصادي مي گردد.
2ـ ميزان عملكرد در كشت گلخانه اي نسبت به كشت روباز بالاتر است. اين امر كسب درآمد كافي براي كشاورزاني را كه داراي اراضي كوچك و مقدار محدودي آب مي باشند، مهيا مي سازد.
3ـ به علت استفاده از سيستم آبياري تحت فشار در كشت گلخانه اي، در مصرف آب صرفه جويي مي گردد، سيستم آبياري قطره اي باعث افزايش بهره وري آب مصرفي و تا حدودي كاهش تبخير و ممانعت از رشد علف هاي هرز مي گردد؛ همچنين در نتيجه ي استفاده از آبياري قطره اي در نيروي كارگري نسبت به آبياري غرقابي صرفه جويي مي گردد.
4 ـ محصولات به دست آمده از كشت در گلخانه به دليل كنترل عوامل موثر در توليد داراي كيفيت بالاتري مي باشند. كيفيت مطلوب محصول امكان صادرات به خارج از كشور را فراهم نموده و از اين طريق باعث افزايش صادرات غير نفتي مي گردد.
5ـ امكان كنترل عوامل نامساعد جوي، بيماري ها و آفات در محيط گلخانه نسبت به فضاي آزاد آسان تر و راحت تر مي باشد.
6ـ از مزاياي ديگر كشت گلخانه اي مي توان به اشتغال زايي اشاره نمود. در شرايط فعلي كه كشور ما با بحران بيكاري مواجه است، گسترش اين نوع كشت مي تواند در كاهش بيكاري موثر باشد.
شهرك گلخانه اي
مجموعه اي از گلخانه ها هستند كه در يك فضاي مشترك متمركز مي باشند. اين شهرك ها داراي مزايا و معايبي هستند كه از جمله مزاياي شهرك هاي گلخانه اي عبارتند از:
- كشت يكپارچه و هماهنگ و جلوگيري از خرد شدن مجدد اراضي، كاهش هزينه هاي توليد، بالا بردن توليد و در نتيجه افزايش درآمد كشاورزان.
- استفاده ي مشترك از ماشين آلات و تسهيل در ارايه خدمات با توجه به افزايش سطح مكانيزاسيون در نتيجه صرفه جويي در منابع مالي.
- ايجاد صنايع تبديلي و جلوگيري از گسترش مهاجرت.
- تشويق كشاورزان به مشاركت در كارهاي دسته جمعي.
معايب شهرك هاي گلخانه اي آن است كه به علت جمع شدن گلخانه ها داراي اثرات زيست محيطي مي باشند و باعث آلودگي محيط زيست مي گردند.
نكات قابل توجه در كشت گلخانه اي (سبزي و صيفي جات)
1ـ محل احداث گلخانه : در اين مورد بايستي دسترسي به راه هاي حمل و نقل، دسترسي به منابع آب با كميت و كيفيت مناسب مدنظر قرار گيرد. حتي الامكان محل احداث گلخانه مسطح باشد (ناهمواري و شيب دار بودن هزينه هاي گلخانه را چندين برابر مي كند)، دور بودن گلخانه از مسير بادهاي قوي و توفان هاي شديد زمستان در ذخيره انرژي حرارتي و دوام گلخانه تاثير به سزايي دارد. مناطق با خاك هاي عميق قابل زه كشي كه دور از سايه درختان و ساختمان هاي بلند هستند، مي توانند محل مناسبي براي احداث گلخانه باشد.
2ـ جهت گلخانه: در ايران در صورتي كه جهت باد خيلي تعيين كننده نباشد، بايستي امتداد و طول گلخانه ها شمالي- جنوبي باشد؛ ولي روي هم رفته گلخانه بايد در جهتي ساخته شود كه عمود بر باد نباشد.
3ـ چون گلخانه محيط كنترل شده اي است، معمولا رطوبت زيادي در داخل آن جمع مي شود؛ بنابراين بايد سيستم هاي لازم براي تهويه و خروج رطوبت اضافي در نظر گرفته شود.
4ـ مساحت گلخانه هر چه بيشتر باشد، كنترل دما و تهويه در آن مشكل تر مي شود. تقسيم زمين به قطعات كوچك بين 300 تا 500 متر و ساختن گلخانه براي هر قطعه باعث كنترل دما و سهولت تهويه مي گردد.
5 ـ در هنگام ساخت گلخانه توجه به شيب مناسب سقف و ارتفاع مختلف از زمين مفيد است. سقف بلند گلخانه باعث ايجاد فضا براي هواي مرطوب، داغ و آلوده گلخانه مي گردد. هواي مزبور در فضاي بالاي گلخانه جمع مي شود اين باعث خواهد شد كه هواي اطراف گياه كاسته شده، سالم تر بماند.
6ـ همچنين در مديريت گلخانه انتخاب ارقام اصلاح شده هيبريد، انتخاب ارقام مقاوم به برخي از آفات و بيماري ها، استفاده از شيوه هاي نوين آبياري تحت فشار به منظور صرفه جويي حداكثر در مصرف آب، رعايت فواصل كشت، استفاده از نشاء مناسب، استفاده بيشتر از دي اكسيد كربن از طريق تامين مصنوعي آن، استفاده به موقع از سيستم گرم كننده و سردكننده در صورت نياز، در صورت توانايي استفاده از سيستم كامپيوتري براي تنظيم برنامه آبياري و كنترل شرايط جوي داخل گلخانه مفيد به نظر مي رسد.
نتيجه گيري و پيشنهادات
از جمله روش هاي نوين بهره برداري بهينه درواحد سطح، احداث گلخانه مي باشد. اين روش داراي مزايايي است كه از جمله آنها به افزايش عملكرد، ايجاد اشتغال، صرفه جويي در مصرف آب، كنترل عوامل نامساعد جوي، بيماري ها و آفات و توليد در خارج از فصل مي توان اشاره كرد. از آن جا كه كشور ما در طي سال هاي اخير با بحران خشكسالي مواجه بوده است، اين روش كشت يكي از مهمترين روش هاي كشاورزي براي صرفه جويي در مصرف آب محسوب مي شود و با توجه به اينكه راندمان آبياري در اين روش بالاي 90 درصد است، بهترين جايگزين براي روش هاي سنتي كشاورزي محسوب مي شود. با توجه به سرمايه گذاري زيادي كه در اين زمينه صورت مي گيرد، فقدان مديريت صحيح در احداث گلخانه، انتخاب مكان، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وري مناسب تر سرمايه و امكانات خواهد شد.
لذا به عنوان حسن ختام بحث و با در نظر گرفتن حساسيت و اهميت كشت گلخانه اي در توسعه بخش كشاورزي، موارد زير پيشنهاد مي گردد:
1ـ تشكيل اتحاديه هاي تعاوني گلخانه داران به منظور هماهنگي و دستيابي به آخرين تحولات و پيشرفت هاي اين نوع كشت موثر مي باشد كه مي تواند زمينه صادرات و حمل و نقل مطلوب و به موقع را مهيا سازد.
2ـ اجراي سياست تضمين خريد و بيمه محصولات گلخانه اي كه زمينه را براي گسترش اين كشت فراهم مي آورد، مطالعه وضع گلخانه هاي خارجي و استفاده هايي كه گلخانه داران كشورهاي ديگر كه از نظر اقليم به پاي ما نمي رسند، مي برند، ضرورت حمايت مستقيم و حتي كمك هاي بلاعوض دولت را در اين امر لازم مي دارد.
3ـ ايجاد مراكز آموزش و تحقيقات در زمينه توسعه كشت گلخانه اي
گل و گیاه زینتی نهال درخت و خواص گیاهان
تولید وفروش گیاهان آپارتمانی ونهال اصلاح شده پیوندی میوه ودرختان زینتی مثمر وغیر مثمر وگیاهان دارویی
گلكاري، آشنايي با مفاهيم - گلکاری - آشنایی با کلیه مفاهیم گلکاری
ايران يکي از خواستگاه‌ها و زادگاه‌هاي طبيعي گياهان زينتي از جمله لاله، سنبل، زنبق، سيکلمه و برخي از درختچه‌ها و تعداد زيادي از درختان ميوه بشمار مي‌آيد، و در منابع علمي دنيا اسناد و مدارک مربوط به اين موضوع موجود است. ولي از نظر اقتصادي و صادرات گل و گياه هنوز موقعيت مناسبي در سطح دنيا ندارد.
جايگاه ايران از نظر جغرافيايي
موقعيت جغرافيايي ايران از دو نظر قابل ارزش است :
- از نظر آب و هوايي
- موقعيت نسبت به كشورهاي همسايه.
1- ايران در يک منطقه پر رود با طول روز بلند و روشنايي کامل آفتاب قراردارد و از اين نظر مي‌تواند در بسياري از هزينه‌هاي مربوط به گرم كردن و روشن نگه داشتن گلخانه‌ها كه براي کاشت و تکثير گياهان زينتي اهميت زيادي دارد، صرفه جويي كند.
2- موقعيت ايران بدليل قرار داشتن در کنار کشورهاي پر مصرف گل و گياه از نظر اقتصادي حائز اهميت است. همسايه‌هاي شمالي و جنوبي ايران از خريداران بسيار خوب گياهان زينتي هستند. ايران با داشتن يک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمي قادر است جايگاه واقعي خود را در اين عرصه پيدا کند.
كشورهاي مهم توليد كننده و مصرف كننده گل و گياه
1- هلند
8- ژاپن
2- ايتاليا
9- انگلستان
3- آلمان
10- استراليا
4- سوئيس
11- فرانسه
5- دانمارك
12- اسپانيا
6- بلژيك
13- آمريكا
7- سوئد
همانطور كه در جدول بالا مشاهده مي‌كنيد هلند مقام اول در بين همه كشورها را دارد و بقيه كشورها در رتبه بعدي قرار گرفته‌اند.
از لحاظ موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي و همچنين وضعيت نيروي کار، ايران در مقايسه با هلند از موقعيت مناسب‌تر و ارزان‌تري برخوردار است.
ارز آوري گل و گياه براي ايران يک موقعيت انحصاري است. در کشور ما گاهي ارز آوري گل‌هاي شاخه بريده با ارز آوري نفت مقايسه مي‌شود. بطوري كه فروش 2 تا 3 شاخه گل (از بعضي انواع گل‌ها) مي‌تواند ارز‌آوري معادل يك بشكه نفت را داشته باشد و صادرات گل‌ها و گياهان زينتي مي‌تواند جانشين صادرات نفت شود. اما پارامترهاي لازم و شاخص‌هاي قابل قبول بازار جهاني براي پرورش گل و گياه را بايد مهيا کرد.
رشته‌ها و زير شاخه‌هاي متعددي در رابطه با گلكاري يا Flowery culture وجود دارد. يكي از اين موارد استفاده از اندام‌هاي گياهان زينتي مي‌باشد. از لحاظ موقعيت مصرفي گياهان زينتي را به سه دسته تقسيم مي‌کنند :
گياهان يك ساله ياAnnual Plants ؛ گياهان زينتي که بعنوان گل‌هاي فضاي سبز استفاده مي‌شوند. اين گياهان معمولاً مقاوم به سرما نيستند و دوره زندگي نسبتاً کوتاهي دارند. مانند گل اطلسي و آحار.
گل‌هاي دائمي يا Perennial Plants؛ گياهاني که بيش از يک سال در فضاي آزاد قابليت رشد و نمو دارند. مانند گل تاج‌الملوك، داودي و زنبق‌هاي دائمي.
گياهان آپارتماني يا Indoor Plants؛ گياهاني که فقط در فضاي محدود آپارتمان‌ها و گلخانه‌ها قابل نگهداري هستند. مانند برگ انجيلي و فوتوس.
انجام تحقيقات براي صادرات گل‌ها و گياهان زينتي يك امر مسلم و ضروري است. همچنين مجموعه عواملي که در اين راستا بايد مد نظر قرار گيرند عبارتند از :
نوع خاک و بستر مورد پرورش گياهان؛
نوع محصول ارائه شده؛
تداوم توليد در طي يک زمان معين.
انواع گلكاري يا Flowery culture
گياهان گلدار گلداني يا Pot Plant؛ گياهاني که در فضاي مستور آپارتمان رشد و نمو مي‌کنند و بخش زينتي آنها همان گل است. مانند گل حنا، سيکلامن ايراني، آزاليا و ...
گل‌هاي شاخه بريده يا Cut Flowers؛ گروه بسيار بزرگي از گياهان زينتي در اين رده هستند. تعداد زيادي از گياهان زينتي بعنوان بخش‌هاي بريده شده و جدا از پايه مادري قابل عرضه به بازار هستند. نظير انواع ميخک، ژربرا، رز و ارکيده.
بسته به نوع بازار و سليقه خريداران تقريباً همه گياهان Cut Flowers شبيه بهم عرضه مي‌شوند. اينطور که برآورد نشان مي‌دهد معمولاً ميخک، رز و ژربرا سه محصول رده اول تا سوم گل‌ها شناخته شده‌اند.
3) درختان، درختچه‌ها و پيچ‌هاي زينتي يا Trees, Shrubs and Climbers؛ اين مجموعه در کشت و کار گياهان زينتي جايگاه ارزنده‌اي دارد و ايران مي‌تواند در اين قسمت موقعيت خوبي کسب کند
بزرگترین پایگاه مقالات کشاورزی و کلیه گرایشهای آن
خاکشناسی
از دیدگاه علم خاکشناسی خاک یک محیط زنده فیزیکوشیمیایی با ترکیب بسیار پیچیده‌است که توانایی نگه داشتن و تغذیه گیاه را دارا میباشد. در علم خاکشناسی خاک را بر اساس بآفت و ساختمان آن طبقه بندی می‌نمایند.
از دیدگاه علم خاکشناسی خاکها به سه دسته درشت بآفت شامل خاکهای شنی و متوسط بآفت شامل سیلت و ماسه و ریز بآفت شامل خاکهای رسی طبقه بندی می‌شوند. خاکهای درشت بآفت دارای منافذ کمتری نسبت به خاکهای ریز بآفت هستند. در خاکهای رسی حجم خلل و فرج بیش از خاکهای ماسه‌ای و شنی میباشد. خاکهای ماسه‌ای نفوذ پذیری بیشتری نسبت به خاکهای رسی دارند و آب خود را به راحتی از دست میدهند و توانایی ذخیره سازی رطوبت در آنها کمتر از خاکهای ریز بآفت است و این به سبب بزرگی قطر خلل و فرج آنهاست.
شاخه‌های خاکشناسی
خاکشناسی خاک هارا از دو جنبه تحت بررسی می‌‌دهد و بر همین اساس به دو رشته تقسیم میشود.
1- پدولوژی یا خاک‌پژوهی خاکها را به عنوان مواد طبیعی بسیار پیچیده، که از هوازدگی فیزیکی و زیست‌شیمیایی بوجود آمده مورد بررسی قرار می‌‌دهد. یک پدولوژیست خاک را به عنوان یک ترکیب مطالعه میکند و کاربردهای آن را مد نظر قرار نمی‌دهد.
2- ادافولوژی خاک را به عنوان محیط زیست، رشد و نمو گیاهان مورد بررسی قرارمی دهد. ادافولوژیست‌ها ویژگی‌های خاک را از نقطه نظر حاصلخیزی مورد بررسی قرار میدهند.
باید در نظر گرفت دانش خاکشناسی به طور عمومی ترکیبی از این دو شاخه است و نمی‌توان آنها را دقیقاً از هم تفکیک کرد.
رشته دانشگاهی خاکشناسی
خاکشناسی یکی از شاخه‌های رشته کشاورزی است. این رشته با رشته‌های مهندسی شیمی و مهندسی عمران نیز رابطه نسبتاً نزدیکی دارد. مهندس خاکشناس علاوه بر تسلط بر دانش شیمی (شیمی عمومی، شیمی آلی، زیست‌شیمی، شیمی تجزیه و خصوصاً شیمی خاک)، دارای دانش فنی کافی در زمینه نقشه برداری و بررسی تصاویر هوایی و تصاویر ماهواره‌ای میباشد.
گرایشهای مهم رشته خاکشناسی
دانش خاکشناسی دارای گرایشهای تخصصی متعددی میباشد. تعدادی از گرایشهای خاکشناسی در مقطع کارشناسی و تعدادی از آنها در مقطع کارشناسی ارشد قابل انتخاب است.
گرایشهای مقطع کارشناسی (گرایش در دانشگاه‌های مختلف متفاوت بوده و دانشجو ملزم به پذیرش آن است):
1. -خاکشناسی محض
2. -خاکشناسی محیط
گرایشهای مقطع کارشناسی ارشد (گرایش بر اساس موضوع پایان نامه تعیین میشود):
1. -شیمی خاک
2. -فیزیک خاک
3. -بیولوژی خاک
4. -آلودگی خاک
5. -حاصلخیزی خاک
6. -فرسایش خاک
خاکشناسی چیست ؟
خاکشناسی (Soil Science)
ویکی‌پدیا- خاکشناسی علم و هنر مطالعه و طبقه بندی خاک، بر اساس خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی آن است.
دانش خاکشناسی خاک را به عنوان ترکیب طبیعی بسیار پیچیده، که از هوازدگی فیزیکی و بیوشیمیایی بوجود آمده مورد بررسی قرار می‌‌دهد. یک پدولوژیست خاک را به عنوان یک ترکیب مطالعه میکند و کاربردهای آن را مد نظر قرار نمی‌دهد. خاکشناسی به ما کمک میکند بهترین کاربرد ممکن را برای خاکهای مناطق مختلف تعیین نماییم، از آن حفاظت کنیم و کیفیت آن را افزایش دهیم. علاوه بر این، خاکشناسی شیوه‌های کشت بدون خاک گیاهان (کشت هایدروپونیک) را نیز در بر میگیرد. پژوهشگران رشته خاکشناسی با بررسی مواد و شرایط مورد نیاز زندگی گیاهان، امکان رشد گیاه در محیط‌های بدون خاک را فراهم میکنند.
کارشناسان خاکشناس میزان مواد غذایی موجود در خاکهای مناطق مختلف را بررسی میکنند و بهترین راه افزایش میزان مواد مورد نیاز و کاهش آثار سوء موادی که میزان آن از حد طبیعی بیشتر است را بیان میکنند و در صورتیکه خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود باشد، راه حل‌های ترکیبی (مانند کود فسفات آمونیوم) ارایه میدهند.
خاکشناسان می‌‌توانند با شیوه‌های غیر عادی، مثلاً با اضافه نمودن گچ به خاک سدیمی و شستشوی مداوم آن، ساختار شیمیایی و با شخم مناسب و اضافه نمودن کودهای گیاهی به خاک، ساختار فیزیکی آن را بهبود بخشند. آنها گیاهان و جاندرانی را که می‌‌توانند باعث بهبود کیفیت خاک از نظر شیمیایی یا فیزیکی شوند را براساس نوع خاک پیشنهاد میکنند. مثلاً برای خاک‌هایی که دارای کمبود نیتروژن هستند شبدر یا یونجه پیشنهاد میکنند و برای خاک‌هایی که به شدت فشرده شده‌اند ولی ساختار شیمیایی مناسبی دارند کرم خاکی پیشنهاد میکنند.
