بخشی از مقاله
خلاصه
بازآفرینی شهري به عنوان رویکردي براي توسعه درونزاي شهري، با بهکارگیري توانهاي بالقوه و بالفعل میراث صنعتی بهعنوان شاهدي از تحولات فرهنگی گذشته جامعه، به منظور پیوند انسان به هویت جمعی با بهره مندي از صنایع خلاق، میتواند با همافزایی دو محور اقتصاد و فرهنگ در جهت گریز از فقر شهري و تشویق مشارکت و پویش اجتماعی مردم به پایداري اجتماعی منجر شود. این پژوهش با استفاده از روش برنامه ریزي راهبردي وپرسشنامه SWOT به بررسی نقش احیاي کارخانه روغن نباتی شکوفه بابل بر توسعه درونزاي شهري در حوزه اجتماعی و ارائه راهبردهاپرداخته است.در این میان راهبرد "استفاده از سیاستهاي توسعه درونزاي شهري نظیر مرمت و بازآفرینی شهري براي تقویت هویت شهري و تأکید بر خوانش اجتماعی و خاطرات جمعی بنا براي تقویت تعاملات اجتماعی" به عنوان مهمترین راهبرد مورد مطالعه میباشد.
کلمات کلیدي: میراث صنعتی، توسعه درونزا، پایداري اجتماعی، استفاده مجدد تطبیقی
.1 مقدمه
از زمان انقلاب صنعتی، تکنولوژي همراه با شیوههاي صنعتی به طور مداوم در حال تحول است. این ترکیب از نوآوريهاي تکنولوژیکی، پیشرفت صنعت خودروسازي، کاهش هزینههاي حمل ونقل، گسترش روند صنعت زدائی از پیکره محیطهاي شهري ، منجر به تغییر مکان مراکز صنعتی از هسته-هاي شهري به اراضی کشاورزي حاشیهاي گردیده است .[1]
از پیامدهاي انتقال صنایع، برجا ماندن زمینهاي وسیع حاصل از صنایع انتقالی در هستههاي شهري است که داراي فضاهاي سبز غنی، بناهاي قدیمی و برخی از عناصر شاخص کارخانجات و کارگاههاي بزرگ میباشد. حفظ و بقاء چنین محدودههایی بعنوان نمادي از سابقه تجددگرایی در ایران و میراث صنعت گذشته،تحت عنوان میراث صنعتی، عصر معاصر را به گذشته پیوند میدهد و روح مکان را در حفظ این پیوند، که ناشی از پاسخ-گویی به نیازها و ارتباط نزدیک با همسایگیها در طول زمان است ، تقویت میکند و میتواند در زمرة فضاهایی با تجربه خاطرات جمعی محسوب گردد .[2]
میراث صنعتی در مقایسه با سایر میراثهاي شناخته شده، داراي حوزة نسبتاً جدیدتري میباشد. در حالیکه میراثهاي صنعتی، تحت فشار بازسازي، تخریب و توسعه مجدد هستند، اتفاق نظر اجتماعی گستردهاي، در تأیید فضاهاي صنعتی به عنوان میراث، حاصل نشده است، بنابراین بهترین گزینه براي حفاظت از میراثهاي صنعتی، تزریق کاربري خاصی است که نسبت به دفاع از ارزشهاي فرهنگی و جلب مشارکت عمومی حساستر باشد، از سوي دیگر، این روش حفاظتی سؤالی را برمیانگیزد که آیا احیا یا تداوم کاربري اصلی، روش مناسبی براي به حداکثر رساندن اهمیت فرهنگی
١سرپرست موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی-غیر دولتی ساریان ساري ٢عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی – غیر دولتی ساریان ساري
١
دومین همایش ملی پژوهش هاي کاربردي در »مهندسی عمران، معماري و مدیریت شهري«
nd National Conference on Applied Researches in Civil engineering, Architecture and Urban planning٢
و تاریخی سایتهاي میراث صنعتی، میتواند باشد؟ براي پاسخ به این سؤال باید محدودیتها و چالشها و فرصتهاي خاصی که حفاظت از میراث-هاي صنعتی در مقایسه با سایر میراثها با آن مواجه میشود مورد بررسی قرار گیرد.[3]
حفاظت از میراث بخشی جدایی ناپذیر از توسعه فرهنگ شهري میباشد و استفادة مجدد از این میراث، فرهنگهاي جدید را شکوفا ساخته و به دستیابی به اهداف دوگانه نوآوريهاي فرهنگی و توسعه اقتصادي کمک میکند.[4]توسعه اقتصادي مهمترین بعد از ابعاد توسعه کالبدي به شمار می-رود و یکی از مهمترین مواردي که توسعه کالبدي از آن تأثیر میپذیرد، وجود یا عدم وجود زیر ساختهاي شهري میباشد که پایه و اساس توسعه درونزاي شهري محسوب میشود .[5]در زمینه برنامه ریزي و طراحی اجتماعی در این حوزه، ملاحظات فرهنگی از طریق بحث در مورد پایداري اجتماعی و سرمایه اجتماعی پدیدار میشود. یکی از جنبههاي مغفول مانده در بحث پایداري، پتانسیل اجتماعی و فرهنگی موجود در استفادة مجدد تطبیقی است که سخاوتمندانه به کمک میراثهاي صنعتی میشتابد و متضمن تداوم فرهنگی گذشته، حال و آینده میباشد.[6] استفادة مجدد تطبیقی مدرن از میراثهاي صنعتی که عملکرد خود را از دست دادهاند، با حفظ و انتقال میراث خود، به پایداري اجتماعی با افزایش و ارتقاءآگاهی و سطح فرهنگی کمک میکند و از طریق احترام به سرمایههاي فرهنگی که به بخش مهمی از جامعه با حفظ هویت جمعی مشترك تبدیل شده است، به انسجام اجتماعی منجر میشود.[7]
فرصت استفادة مجدد از میراثهاي صنعتی در هستههاي شهري، از پایداري و طرحهاي رشد هوشمند که بر توسعه درونزاي شهري تمرکز مییابند، حمایت میکند و تلاشی براي کاهش دادن پراکندگی مراکز شهري میباشد.[8] در عین حال، احیاي کالبدي و تغییر ساختار عملکردي، انطباق میراثهاي صنعتی با نیازها و الزامات جامعه پساصنعتی و همچنین تجدید حیات اقتصادي از طریق تزریق کاربريهاي جدید براي سودآوري سهام ساختمانهاي صنعتی موضوعاتی است که در ارتباط با میراثهاي صنعتی مطرح گردیده است. [9 ]
در این مقاله با در نظر گرفتن موارد فوق و درك این مطلب که شناخت پتانسیلها و محدودیتهاي بالقوه سایتهاي صنعتی میتواند تأثیرات سازندهاي بر سیاستهاي توسعه درونزاي شهري در حوزه اجتماعی داشته باشد، سعی شده ضمن پاسخگویی به این سوالها که پتانسیلها و محدودیت-هاي احیاي کارخانه روغن نباتی شکوفه بابل کدام است؟ و چه راهبردها و راهکارهایی جهت احیاي این کارخانه که منجر به تقویت و تشویق سیاست-هاي توسعه درونزاي شهري در حوزه اجتماعی در بابل میشود، وجود دارد؟ به بررسی و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها از دیدگاه متخصصان در جهت اهمیت میراث صنعتی و نقش آن در توسعه پایدار اجتماعی شهري پرداخته و در نهایت با توجه به این نظرات و دیدگاهها راهبردها و راهکارهاي مناسب به روش سوات به منظور بهرهگیري بهینه و هدفمند از نقاط قوت و فرصتها و تقویت یا از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدها در جهت دستیابی به پایداري اجتماعی شهري از طریق احیاي میراثهاي صنعتی ارائه شده است.
