بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
توانمندسازي مراجعان براي خودمراقبتي
اسلاید 2 :
ارزيابي نيازهاي خودمراقبتي مراجع
بررسي انگيزه يادگيري مراجع
طراحي برنامه توانمندسازي مراجع براي خودمراقبتي
اجراي برنامه توانمندسازي مراجع براي خودمراقبتي
ارزيابي نتايج
اصلاح برنامه خودمراقبتي
چرخه ارائه خدمت توانمندسازي مردم و مراجعان فردي و گروهي براي خودمراقبتي
اسلاید 3 :
مراحل مدل توانمندسازي مُراجعان براي خودمراقبتي
1.ارزیابی نیازهای خودمراقبتي مُراجع
2. بررسي انگیزه یادگیری مُراجع
3. طراحي برنامه توانمندسازي مُراجع براي خودمراقبتي
4. اجرای برنامه توانمندسازي مُراجع براي خودمراقبتي
5. ارزيابي نتایج
6. اصلاح برنامه خودمراقبتي
اسلاید 4 :
1. ارزیابی نیازهای خودمراقبتي مُراجع
الف) تشخیص رفتاری
ب) تعيين موضوع خودمراقبتي
ج) جمعآوری و تحليل اطلاعات خودمراقبتي مُراجع
اسلاید 5 :
2. بررسي انگیزه یادگیری مُراجع
الف) تشخیص نیاز به کسب دانش در مُراجع
ب) تعيين ميزان آمادگی مُراجع برای یادگیری
اسلاید 6 :
3. طراحي برنامه توانمندسازي مُراجع براي خودمراقبتي
الف) تعيين اهداف آموزش خودمراقبتي
1) چه مواردی برای یادگیری مُراجع ضروری است؟
2) اولویتهای یادگیری چیست؟
3) موفقیت مُراجع چگونه ارزيابي میشود؟
ب) ارزیابی مُراجع
1) توان یادیگری مُراجع چگونه است؟ (یعنی: دانش، مهارتها، رفتارها و تواناییها)
2) چه عواملی موجب تسریع یا توقف مُراجع در اجرای توصيههاي خودمراقبتي میشود؟
3) اولویتهای خودمراقبتي مُراجع چیست؟
اسلاید 7 :
4. اجرای برنامه توانمندسازي مُراجع براي خودمراقبتي
الف) بهترین راهکار را انتخاب کنید تا با اهداف خودمراقبتي مُراجع تطابق داشته باشد.
ب) زمان را از دیدگاه مُراجع و از جنبه درمانی مورد توجه قرار دهید.
ج) به مُراجع فرصت دهید تا مسوولیت خود را بپذيرد.
د) منابع مُراجع را تجهیز کنید.
ه) فعالیتها را بر اساس اولویتشان به مراحل قابل مدیریت تفکیک کنید.
اسلاید 8 :
5. ارزيابي نتایج
الف) مُراجع تا چه میزان به اهداف تعیین شده رسيده است؟
ب) اگر مُراجع به اهداف مورد نظر نرسیده، دلایل عدم موفقیت او را شناسایی کنید. چه راهحلهایی وجود دارد؟
اسلاید 9 :
6. اصلاح برنامه خودمراقبتي
الف) تعيين اهداف ابتدايي توانمندسازي مُراجع در مورد رفتاري مشخص
ب) تعيين عوامل فردي (دانش، مهارت، رفتار و تجارب گذشته)، اجتماعي (سيستم حمايت اجتماعي؛ رفتار و عقايد خانواده، دوستان و كارفرما؛ ارزشهاي فرهنگي؛ تأثیرات اجتماعي)، محيطي (موقعيت جغرافيايي، مناسبات زندگي، موقعيت مالي، برنامه روزانه، شغل و درآمد)، درماني (پيچيدگي برنامه، عوامل جانبي، هزينه/ منفعت، مدت زمان) تأثیرگذار بر رفتار مُراجع
ج) تعيين عوامل تسريعكننده و بازدارنده تحقق اهداف برنامه
د) تعيين عواملي كه با توانمندسازي مُراجع یا استفاده از گزینههای مناسب دستخوش تغییر ميگردد.
ه) تعيين و اولويتبندي اهداف جديد برنامه
اسلاید 10 :
تشخيص رفتاري در ارزیابی نیازهای خودمراقبتي مُراجع
تشخیص رفتاری باعث شناسایی عواملی میشود که بر رفتارهای بهداشتی فرد تأثیر دارند و در نتيجه به شما کمک میکنند تا بهترین راهکار توانمندسازي مُراجع براي خودمراقبتي را انتخاب و به او در بهبود سلامتش کمک کنید.
علاوه بر دانش و آگاهی، عوامل ديگري که توانایی مُراجعان برای مطابقت با توصیههای خودمراقبتي را تحت تأثیر قرار میدهند، بهاین صورت طبقهبندی میشوند:
1) عوامل فردي
2) عوامل اجتماعی
3) عوامل محیطی
4) برنامههاي بهداشتي درماني
اسلاید 11 :
مراحل تشخیص رفتاری
1) بین دلایل رفتاری و غیررفتاری مشکلات بهوجود آمده تفاوت قایل شوید(آیا رفتار مُراجع مستقيماً مربوط به مشکل او است و یا در نتیجه عوامل وراثتی یا دیگر عوامل فراتر از کنترل مُراجع است؟).
2) لیستی از رفتارهایی تهیه کنید که مُراجع باید برای پیگیری توصیهها آنها را انجام دهد(آیا مُراجع باید رژیم درمانی خود را اصلاح کند؟ آیا برای مراجعات پزشکی نیاز به رفت و آمد دارد؟ آیا داروها باید بهصورت روزانه مصرف شود؟)
3) رفتارها را بر اساس اهمیتشان طبقهبندی کنید(آیا استفاده روزانه داروها مهمتر از تغییر رژیم غذایی برای مُراجع است؟ آیا در این زمان انجام آزمایشات تشخیصی مهمتر از پیگیری دیگر جنبههای رژیم درمانی است؟)
4) هر رفتار را بر اساس تغییرپذیریاش طبقهبندی کنید(آیا تمایل مُراجع در استفاده روزانه از داروها بیشتر از پیگیری دیگر توصيههاي خودمراقبتي است؟ به عنوان مثال، آیا مُراجع تمایل دارد سیگار کشیدن خود را کاهش داده ولی هرگز آن را متوقف نسازد؟)
5) رفتارها را بر مبنای اهمیت و تغییرپذیری آنها اولویتبندی كنيد و رفتارهاي در اولويت را جزء اهداف اصلی در برنامه توانمندسازي مُراجعان براي خودمراقبتي قرار دهید. یعنی سعی کنید اهداف مشخصي را توسعه بخشید(کدام دسته از رفتارها بیشترین اهمیت و کدام یک بیشترین تغییر را دارند؟ چه انتظارات مشخصی برای ایجاد تغییر وجود دارد؟)
اسلاید 12 :
تعيين موضوع خودمراقبتي در ارزیابی نیازهای خودمراقبتي مُراجع
اين مرحله شامل مراحل زير است:
تعيين نوع اطلاعات خودمراقبتي مورد نیاز مُراجعان
تعيين مقدار و توالی ارایه اطلاعات مُراجعان
تعيين اقدامات آموزش خودمراقبتي مناسب برای مُراجعان
توانایی خودمراقبتي مُراجعان و از سوي دیگر مشکلات خودمراقبتي آنها میتواند بر عوامل زیر تأثیر بگذارد:
شیوه کلام و گفتار شما
سطح اطلاعات خودمراقبتي ارایه شده
توالی اطلاعات خودمراقبتي بر مبنای اولویتهای مُراجعان
نوع فعالیت آموزشی استفاده شده توسط شما (و ساير اعضاي تيم سلامت).
اگر ارتباط مداومی با مُراجع داشته باشید آنگاه میتوانید از فعالیتهای متعدد وی در طول زمان اطلاعات خودمراقبتي فراوانی بهدست آورید.
اسلاید 13 :
جمعآوری و تحليل اطلاعات خودمراقبتي مُراجع ارزیابی نیازهای خودمراقبتي مُراجع
انواع اطلاعات مورد نياز:
اطلاعات آماری در مورد مُراجع شامل سن، وضعیت تأهل، شغل، سطح تحصیلات، پیشینه قومی یا فرهنگی و ..
آمادگی جسمی و روانی مُراجع برای یادگیری
اطلاعات خودمراقبتي مورد نیاز و اولویتهای مُراجع
سطح فعلی دانش یا مهارت مُراجع
رفتارها، واکنش و احساسات مُراجع نسبت به وضعیت سلامت خود، شرایط موجود و روشهای درمانی و بهطور کلی نسبت به بهداشت و مراقبتهای بهداشتی
سیستم حمایت اجتماعی مُراجع و دیگر عوامل محیطی و اجتماعی که ممکن است بر روی آموختن و توانایی وي در اجرای توصیههاي خودمراقبتي تأثیر بگذارد.
اطلاعات خودمراقبتي مُراجعان ممکن است از طریق منابع البته مختلف و از روشهای متعدد بهدست آید. مشاهده ساده یکی از بزرگترین راههای کسب اطلاعات خودمراقبتي است در صورتیکه نسبت به فرصتهای آن آگاهی داشته و اقدامات آگاهانهای را برای مشاهده علایم رفتاری مُراجعان انجام دهید. شاید ارزشمندترین منابع اطلاعات خودمراقبتي مُراجعان، خود آنها باشند.
اطلاعات خودمراقبتي را میتوان هم بهصورت رسمی (از طریق مصاحبه) و هم از طریق غیررسمی (در مراجعههاي روتين) از مُراجعان بهدست آورد.
اسلاید 14 :
محصول جمعآوری و تحليل اطلاعات خودمراقبتي مُراجع
از طریق جمعآوری و تحليل اوليه اطلاعات خودمراقبتي مشکل ابتدایی به این صورت تعیین میشود:
نیازهای یادگیری مانند اطلاعات خودمراقبتي مربوط به رژیمهای غذایی و روشهای کاهش اضطراب
موانع بالقوه نظیر برنامه کاری، توانایی در آمادهسازی غذا بر مبنای رژیم غذایی
امکانات مُراجعان نظیر حمایت اجتماعی فرزند، انگیزه فرد
اگر مُراجعان بهصورت منظم به شما مراجعه کنند، زمان بیشتری را صرف توسعه اطلاعات خودمراقبتي خود در مورد مُراجع و خانوادهاش میکنید تا بهاین ترتیب بتوانید یک برنامه مؤثر آموزش خودمراقبتي را طراحی کنید.
هنگامیکه برنامه توانمندسازي مُراجعان براي خودمراقبتي حول محور نيازهاي فردي مُراجعان طراحي شود، میزان همراهي مُراجعان با توصیههاي خودمراقبتي افزایش مییابد.
اسلاید 15 :
بررسي انگیزه یادگیری مُراجع
مُراجعان باید تحریک شوند تا اطلاعات خودمراقبتي مورد نظر شما را یاد بگیرند. قبل از تحریک آنها برای یادگیری، مُراجعان باید متوجه باشند که به اطلاعات خودمراقبتي ارایه شده نیاز داشته و باید از لحاظ جسمی و عقلی آمادگی دریافت اطلاعات خودمراقبتي را داشته باشند.
بررسی انگیزه مُراجعان برای یادگیری گامی دیگر در برنامه توانمندسازي مُراجعان براي خودمراقبتي به حساب میآید كه خود شامل دو مرحله است:
الف) تشخیص نیاز به کسب دانش در مُراجع
ب) تعيين ميزان آمادگی مُراجع برای یادگیری
اسلاید 16 :
تشخیص نیاز به کسب دانش در مُراجع در بررسي انگیزه یادگیری مُراجع
هم مُراجعان و هم شما ممکن است نیاز به آموزش خودمراقبتي را تشخیص دهيد.
پرسیدن سؤالهایی از طرف مُراجعان همچون: «رژیم غذایی من شامل چه چیزی است؟» و یا «چه تغییری در طرز لباس پوشیدن در فصل تابستان باید انجام دهم؟»، نشاندهندهی این است که مُراجع نیاز به آموختن خودمراقبتی را تشخیص داده است. در مواردي كه مُراجعان، نبود دانش و مهارت مورد نیاز براي خودمراقبتي را تشخیص میدهند، نسبت به فرآیند توانمند شدن برای خودمراقبتي درک مشخصی پیدا کرده و بیشتر تحریک میشوند تا اطلاعات خودمراقبتي ارایه شده را فراگیرند. هر چه مُراجع نیاز به آموختن در باره خودمراقبتي را بیشتر درک کند، آنگاه بیشتر به اهمیت اطلاعات خودمراقبتي ارایه شده پی برده و درنتیجه بیشتر تحریک میشود تا مطالب خودمراقبتي مربوطه را فرا بگیرد.
در بعضی موارد، این شما هستنيدکه نیاز به کسب دانش برای مُراجعان را تشخیص میدهيد. مامايي که مشاهده میکند مادری به طرز نامناسبی کودک نوزاد خود را لباس میپوشاند، ممکن است توضیحاتی در مورد اصول نگهداری از نوزاد در اختیار او قرار دهد. پزشک خانوادهای که یک مُراجع مبتلا به مشکلات مجاری ادرار را درمان میکند ممکن است پس از پی بردن به روش اشتباه وي برای شستشوی خود، احساس کند که نیاز به آموزش خودمراقبتي برای مُراجع وجود دارد.
در اختیار قرار دادن اطلاعات خودمراقبتي بهصورت اجباری برای مُراجعانی که تمایل و علاقه چندانی به آموختن آنها ندارند ممکن است باعث شود تا فهم و یادآوری مطالب ارایه شده کاهش یابد و چنين مُراجعاني، مقدار بسیار کمی از اطلاعات خودمراقبتي دريافتي را در رفتارهاي خود وارد میکنند.
اسلاید 17 :
تعيين ميزان آمادگی مُراجع برای یادگیری در بررسي انگیزه یادگیری مُراجع
هر عاملی که روی آسایش جسمی و روانی مُراجعان تأثیر میگذارد، میتواند توانایی و انگیزه آنها برای یادگیری را نیز تحت تأثیر قرار دهد. عواملي نظير:
درد و ناتواني جسمي
گاه مُراجعان اولویتهای دیگری دارند که جایگزین دریافت اطلاعات خودمراقبتي میشود و بنابراین آمادگی آنها برای یادگیری خودمراقبتي را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. فردی كه در وقت ناهار محل کار خود را ترک کرده و برای درمان مشکلش به یک پزشك خانواده مراجعه میکند، هرگز آماده دریافت اطلاعات خودمراقبتي از شما نيست.
واکنش مُراجعان نسبت به بيماري یا مشکلی كه دارند.
تغییرات احساسی
سطح اضطراب مُراجعان نيز میتواند آمادگی آنها برای آموختن را تعیین و بهدنبال آن تمایل و توانایی آنها برای اجرای اصول پيشگيري يا رژیمهای درمانی را نیز مشخص کند. بیان صریح اطلاعات خودمراقبتي باعث میشود تا مُراجعان نسبت به عواقب ناشی از رفتارهای نامناسب خود مطلع شوند. به عنوان مثال سخت است باور کنیم فردی که سابقه خانوادگی امراض قلبی دارد و روزانه 3 پاکت سیگار مصرف میکند بعد از آگاهی از این مطلب که خطر ابتلا به این امراض برای مُراجعانی همچون او زیاد است، همچنان به کشیدن سیگار ادامه بدهد.
اسلاید 18 :
مُراجع را نترسانيد
اضطراب شدید همچنین ممکن است سرپیچی مُراجعان را به همراه داشته باشد. اگر تشخیص شما برانگیزنده اضطراب فراوان برای مُراجعان در پذیرش بيماري یا مشکل سلامت باشد، ممکن است واکنش آنها بهطور کلی باعث توقف دريافت و به كارگيري اطلاعات خودمراقبتي شود. افرادی که فرایند توانمندسازی مُراجع برای خودمراقبتی را تحت چنين شرایطي بدون برنامه انجام میدهند، نه تنها اقدام بیهودهاي انجام دادهاند بلکه باعث از دست دادن اطمینان و اعتمادی میشوند که میتواند اقدامات آتي آنها را تسریع بخشد.
بهترین راهکار در چنين مواردي، تأیید نگرانیها و احساسات مُراجع و توضیح برای پذیرش آنها است. مُراجعان ممکن است نسبت به اضطراب خود، آگاهی نداشته باشند.کارشناسانی که اصرار به ارایه اطلاعات خودمراقبتي به مُراجعانی دارند که آمادگی چندانی برای شنیدن حرفهای آنها ندارند در واقع تنها باعث دورتر شدن مُراجعان از برنامه خودمراقبتي میشوند.
شما میتوانید با شناخت شرايط و احساسات مُراجع و سعی در ایجاد رابطهای که به وی کمک کند تا ترس و اضطرابش را بشناسد، محیطی را ایجاد میکنید تا در مورد نگرانیهای موجود مُراجع بحث کنید و بهتدریج آمادگی لازم برای یادگیری را در وي فراهم سازید. تنها در این مرحله است که مُراجعان میتوانند و تمایل دارند تا اطلاعات خودمراقبتي خود را با شما به اشتراک بگذارند.
اسلاید 19 :
تعيين اهداف آموزش خودمراقبتي در طراحي برنامه توانمندسازي مراجعان براي خودمراقبتي
هدف اصلي برنامه توانمندسازي مُراجعان براي خودمراقبتي ايجاد ارتباطی از سر اعتماد با مُراجع و حس اعتماد در او، كمك به او براي بيان احساساتش در رابطه با شرايط بيماري یا مشکل سلامتش و پذيرش روشهاي خودمراقبتی است.
برنامهاي كه بر اساس اطلاعات خودمراقبتي مُراجع جمعآوري شده است بايد شامل موارد زير باشد:
چه نوع اطلاعات خودمراقبتي بايد در اختيار مُراجع قرار گيرد (ادراكي، رواني ـ حركتي، عاطفی يا تركيبي از اين 3 الگو)
توانمندسازی باید در چه زماني انجام شود؟ (در قرارهاي ملاقات مشخص، طي مراجعه عادي مُراجعان و غيره)
توانمندسازی بايد در كجا انجام شود؟ (در يك محيط تسهیلگر يا در ديگر موقعيتها)
توانمندسازی باید چگونه انجام شود؟ (از طريق جلسات آموزش فردي، جلسات گروهي، فعاليتهاي تكميلي همچون نمايش فيلم، ارایه جزوه و ديگر راههاي مشابه یا از طريق تركيبي از فعاليتهاي متفاوت)
چه كسي باید در توانمندسازی مُراجعان با شما همکاری کند؟ (پزشك خانواده يا گروهي از اعضاي تيم سلامت)
اسلاید 20 :
طبقهبندی 3 گانه اهداف آموزشي(بلوم، 1956)
1) ادراکی: حوزه ادراکی مربوط به دانش و آگاهی مُراجعان در مورد یک موضوع خاص است. به عنوان مثال کارشناسی که قصد دارد تا شستشوی کولوستومی را به مُراجع بیاموزد، هنگام ارایه اطلاعات خودمراقبتي در مورد آناتومی، فیزیولوژی و هدف شستشو، از جنبه یا روش ادراکی استفاده میکند.
2) روانی ـ حرکتی: مراجع نیاز دارد تا مهارتهای فیزیکی مورد نیاز در این فرآیند را نیز یاد بگیرد. براي مثال گوش دادن و خواندن مطالبی در مورد شستشوی کولوستومی هیچگاه شبیه به انجام عملی این شستشو نیست. اگر در این مثال آموزش مهارتهای فیزیکی بدون دانش و آگاهی باشد آنگاه رسیدن به هدف مورد نظر مشکل خواهد بود. از سوی دیگر آموزش شستشوی کولوستومی به مُراجع بدون مطلع ساختن وی در مورد اهداف و لزوم این برنامه، ممکن است نتایج مطلوبی بههمراه نداشته باشد. در اینجا آموزش ادراکی و روانی ـ حرکتی در کنار یکدیگر قرار ميگيرند.
3) عاطفی: جنبه عاطفی مربوط به رفتار مُراجع است. مُراجع ممکن است دانش و مهارتهای لازم برای انجام یک فرآیند را داشته باشد ولی در واکنش به شرایط فردي و روشهای درمانی، تمایل و انگیزه چندانی برای انجام آن نداشته باشد. اگر مُراجع دانش و مهارت لازم برای شستشوی کولوستومی را کسب کرده باشد ولی این فرآیند را چندان خوشایند و مطلوب نداند آنگاه بهنظر میرسد اجرای مستقل این فرآیند در خانه به نتایج مطلوبی نرسد.
