پاورپوینت گفتار تاریخ علم فقه

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

درس گفتار تاریخ علم فقه

اسلاید 2 :

ادوار فقه شیعه (دیدگاه استاد محمود شهابی)
دوره تشریع یا دورة صدور احکام
فـقـه
دورة تفریع
عهد صحابه
عهد تابعان و اتباع آنها
تا غیبت صغری
عهد نواب اربعه
عهد غیبت کبری تا عصر حاضر
تا امام باقر
سال 148 ق
از امام صادق تا غیبت
صغری ـ 260 ـ 148 ق
از آغاز غیبت کبری 329 ق تا شیخ طوسی 460 ق
از شیخ تا علامه حلی یعنی 726 ـ 460 ق
از علامه تا وحید بهبهانی یعنی 1206 تا 726 ق
از وحید تا زمان مولف یعنی 1366 تا 1206 ق

اسلاید 3 :

 چگونه علامه مرز میان دو دوره شده است؟
فقه در دورة تشریع یعنی چه؟ فقه مصطلح شکل نگرفته بود.
اشکالات
عهد نواب اربعه خصوصیتی ندارد و باید ملحق به قبل یا بعد باشد.
تفکیک عهد صحابه از تابعان برای فقه سنی مناسب است نه فقه شیعی
تربیع ادوار در عهد غیبت کبری خیلی کلی و کلان است.
حداقل شیخ انصاری، ابن ادریس و اخباریان را به لحاظ تحول آفرینی باید لحاظ کرد

اسلاید 4 :

اصطلاح اول: فقهای عصر ائمه و دورة حضور در برابر فقهای پس از دورة ظهور
اصطلاح دوم: فقهای شیعه تا شیخ الطائفه در برابر فقهای پس از شیخ
تفاسیر دربارة دو
اصطلاح مذکور
اصطلاح سوم: فقهای پیش از محقق و علامه در برابر فقهای پس از آنها
اصطلاح چهارم: فقهای پیش از دورة معاصر(یعنی دوره همان فقیه بکار
برندة اصطلاح) در برابر فقهای دورة معاصر
دورة متقدمان
فـقـه
دورة متأخران
تفسیر اول: فقهای پس از شهید اول
مراد از اصطلاح
متأخری المتأخرین
تفسیر دوم: فقهای پس از صاحب مدارک
(محمد موسوی عاملی شاگرد مقدس در اوائل قرن 11)

اسلاید 5 :

ظهور گرایش اهل حدیث مثل کلینی و صدوق
گرایش قدیمین یعنی ابن ابی عقیل و ابن جنید
2 ـ قرن اول غیبت:
(از 260 ق تا اواخر قرن 4)
مکتب واسطه یعنی پدر صدوق و جعفر بن محمد بن قولویه
1 ـ دورة حضور : (تا 260 ق)
3 ـ متکلمان:
از شیخ مفید تا مرتضی و . مشتمل بر ابو الصلاح حلبی، سلار دیلمی،
ابن براج، ابوالفتح کراجکی

اسلاید 6 :

دورة پیروان شیخ
دورة نقد شیخ
4 ـ مکتب
شیخ الطائفه
دورة محقق و علامه که بازگشت به میراث شیخ طوسی از طریق
تهذیب و تنقیح محقق و تسبیط علامه در میراث فقهی شیخ بود
5 ـ مکتب شهید اول
ظهور اتباع شهید مثل ابن متوج بحرانی، فاضل مقداد، ابن فهد حلی
و شهید دوم
دورة رجعت به آرای مفید و مرتضی و رونق نداشتن نقد شیخ
دورة رواج نقد از نیمه قرن 7 که ابن نمای حلی و علامه حلی
و ابن طاووس حلی و یحیی بن سعید حلی آمدند

اسلاید 7 :

مکتب محقق کرکی
(قوت استدلال، ورود به مسائل حکومتی و ظهور اتباع او مثل شیخ بهایی،
میرداماد، سلطان العلماء، آقا حسین و آقا جمال خوانساری و فاضل هندی)
6 ـ فقه صفوی
7 ـ مکتب وحید بهبانی
ظهور اتباع او یعنی بحر العلوم،کاشف الغطاء، میرزای قمی، ملا احمد
نراقی، صاحب ریاض، مفتاح الکرامه، مناهل و جواهر.
مکتب مقدس اردبیلی
( قوت تحلیل و تدقیق و آزاد اندیشی و ظهور اتباع او یعنی فیض کاشانی،
صاحب مدارک و محمد باقر سبزواری)
اخباریان
8 ـ مکتب شیخ انصاری

اسلاید 8 :

1 ـ هر دورة عنوان معرّف ندارد.
2 ـ دورة نقد شیخ دورة جدیدی است.
اشکالات
3 ـ ملاکی برای مکتب معین نشده است.
4 ـ ظهور مکتب مساوی با ظهور دوره نیست
5 ـ دورة صفوی معنا ندارد. سه جریان مختلف فکری چطور یک دوره
را پدید می آورند.
6 ـ تا پایان دوره صفویه فقها پیرو محقق کرکی نبودند.
7 ـ بالاخره علامه حلی مروج آراء شیخ طوسی بوده یا ناقد آن.
8 ـ دورة جدید فقه بعد از انقلاب اسلامی لحاظ نشده است.

اسلاید 9 :

دیدگاه آیت الله شاهرودی
مرحله فقه روایی یا عصر حضور
دو مرحله برای
فقه شیعه
مرحله فقه اجتهادی یا عصر اجتهاد
عصر تشریع: عهد نبوی
عصر تبیین: عهد ائمه تا آخر غیبت صغری
(5436 راویان این عهد که 3217 نفر
راوی امام صادق هستند)

اسلاید 10 :

ادوار فقه اجتهادی
(نیمه قرن 3 تا اوائل قرن 5):
شکل گیری فقه مأثور، آغاز تدوین اصول توجه به فقه مقارن
و گفتگوی مذاهب
1 ـ دوره تأسیس
(تا نیمه قرن یعنی عصر محقق حلی):
قانونمندی اجتهاد، پیراستگی از فقه عامه و توجه به فقه مقارن
2 ـ دوره جهش
(تا پایان قرن 10 یعنی عصر شهید ثانی):
تمایز و استقلال فقه شیعی، تعمیق اصول، تدوین جوامع رجالی
توجه به قواعد فقهی و فقه معاملات و فقه حکومتی
3 ـ دورة استقلال
و تکامل

اسلاید 11 :

ادوار فقه اجتهادی
(از عصر محقق اردبیلی پایان قرن 10 تا اواخر قرن 12):
تقابل جریان عقل گرای افراطی در اردبیلی و اتباع او با جریان
نقل گرای افراطی در استرآبادی و اتباع او
4 ـ دورة تطرّف
و عدم اعتدال
(از ظهور وحید بهبهانی تا ظهور شیخ انصاری):
تقویت منهج اصول و اعتدال اجتهاد
5 ـ دوره تصحیح
و اعتدال
(از شیخ انصاری تا زمان ما)
تحول جوهری اصول و حذف استطرادات و تکامل ساختاری آن
و تقویت استدلال فقهی، ارتباط فقه و حقوق، ظهور نظریه های رجالی،
اهتمام به اجرای شریعت و نیازهای مردم و تدوین قانون اساسی
6 ـ دورة پختگی
و کمال

اسلاید 12 :

ادوار فقه از نظر آیت الله شاهرودی
1 ـ عصر غیبت صغری هم از عصر تبیین حساب شده و هم از دورة تأسیس
اشکالات
2 ـ عصر ابن ادریس در ضمن عصر شیخ طوسی حساب شده است.
3 ـ دورة تطرف مشتمل بر دو دورة مترتب و متوالی و مقابل هم است.
4 ـ توجه به نیازهای جامعه و اجرای شریعت و برپایی حکومت اسلامی
و تدوین قانون اساسی در ادامه عصر شیخ انصاری محسوب شده است.

اسلاید 13 :

دیدگاه آیت الله جناتی
1 ـ عصر پیدایش مبادی اجتهاد (عصر نبوی)
2 ـ عصر تمهید: (تا آغاز غیبت کبری به سال 329 ق ، 318 سال که
249 سال عصر ائمه و 69 سال عصر غیبت صغری است)
ادوار اجتهاد
عبارتند از:
3 ـ عصر تدوین قواعد اصولی و عناصر مشترک اصولی
(از ابن ابی عقیل م 329 ق تا شیخ طوسی م 460 ق حدود 40 سال)
4 ـ عصر بکارگیری عناصر مشترک اجتهادی در منابع
(از شیخ طوسی تا ابن ادریس م 598 ق حدود 1/5 قرن)
5 ـ عصر گسترش اجتهاد و استدلال
(از ابن ادریس تا وحید بهبهانی م 1205 ق حدود 615 سال)
6 ـ عصر گسترش اجتهاد و استدلال (تا شیخ انصاری م 1281 ق)
7 ـ عصر ژرف اندیشی (از شیخ تا امام خمینی)
8 ـ عصر شیوه های نوین اجتهاد
(از امام خمینی و تشکیل حکومت اسلامی تا کنون)

اسلاید 14 :

دیدگاه آیت الله جناتی
1 ـ مبدأ و منتهای هر دوره دقیق روشن نشده است.
اشکالات
2 ـ عصر تقلید از منهج شیخ طوسی در تداوم عصر حضور شیخ
حساب شده است.
3 ـ دورة پنجم طولانی و پرفراز و نشیب است و خود مشتمل بر چند
دوره است.
4 ـ عصر سوم و چهارم و هشتم عنوان خوبی ندارد.

اسلاید 15 :

دیدگاه دکتر ابوالقاسم گرجی
1 ـ عصرتفسیر و تبین (عصر ائمه تا پایان غیبت صغری)
اجتهاد سنی منفتح و اجتهاد شیعی چندان مورد نیاز نبود.
2 ـ عصر محدثان (از 329 تا نیمه اول قرن 5)
تدریس کتب فقهی بر اساس متون احادیث در مثل آثار شیخ کلینی و صدوق
ادوار فقه شیعه
عبارتند از:
3 ـ عصر آغاز اجتهاد (از 329 ق تا 1/5 قرن بعد)
ظهور فقه اجتهادی بر اساس علم اصول در آثار شیخ مفید و سید مرتضی
4 ـ عصر کمال و اطلاق اجتهاد (دوره حیات شیخ طوسی)
5 ـ عصر تقلید (از وفات شیخ در 460 ق تا ابن ادریس در 598 ق)
6 ـ عصر نهضت مجدد مجتهدان (از ابن ادریس تا قرن 11 ق)
7 ـ عصر اخباریان (به پیشوایی استرآبادی م 1036 ق)
8 ـ عصر جدید استنباط (از وحید بهبهانی م 1205 تا ظهور سه دسته شاگردان
9 ـ عصر حاضر (از شیخ م 1281 ق تا کنون که در واقع ادامه عصر سابق است)

اسلاید 16 :

1 ـ مبدأ و منتهای هر دوره دقیق روشن نیست،تاریخ وفات ملاک نیست.
2 ـ عجیب است که عصر دوم و سوم، مبدأ واحد دارند.
اشکالات
3 ـ تفکیک دوره نهم از هشتم معلوم نیست.
4 ـ دوره نهم عنوان مناسبی ندارد.
5 ـ تحول فقه پس از انقلاب اسلامی دوره جدید حساب نشده است.
6 ـ آغاز اجتهاد شیعی مشخص نشده است.

اسلاید 17 :

و السلام علیکم و رحمة الله