بخشی از مقاله
الف: ابرهاي بالا HIGH CLOUDS
1- ابرهاي سيروس CIRRUS (CI)- اين نوع ابر بصورت رشته هاي گسترده كه به صورت پر مرغ يا يال اسب و يا انبوه موهاي پريشان ديده ميشود رنگ آن سفيد است و سايه ندارد و خورشيد و ماه از پشت آن بخوبي ديده ميشوند. اين ابر از كريستالهاي يخ تشكيل شده است.
در طبقه بندي ابرها اين نوع ابر بالاترين و نازكترين است و ميزان برودت آن در 20000 پائي بين 36- درجه تا 41- درجه سانتيگراد است.
گوناگوني اين ابر زياد است و هنگامي كه بصورت خيلي نازك- توري شكل و جدا از هم ظاهر ميشود و با ابر سيرواستراتوس و آلتواستراتوس نيز ارتباطي برقرار نكرده باشد يعني پس از اين ابر دو ابر فوق الذكر به ترتيب ظاهر نشوند، معمولاً بعنوان علامت هواي خوب و پايدار شناخته شده است.
با افزايش بخار آب در اين نوع ابر شكل آن از حالت رشته اي بصورت منگوله هاي زير كه به طور منظم و در يك رديف پهلوي هم قرار دارند تبديل ميشود و اگر بعد از اين نوع ابر، ابرهاي پوششي سيرواستراتوس و آلتواستراتوس همراه باشد معمولاً ميتوان بعد از 24 تا 48 ساعت انتظار هواي نامساعد را داشت. هنگام طلوع و غروب خورشيد اگكر رنگ اين ابر در افق زرد يا متمايل به قرمز روشن باشد معمولاً اين علامت مناسب براي هواي خوب فرد است.
لذا نام ابري كه داراي و يا همراه با لغت نيمبو يا نيمبوس باشد به معني باران زا بودن آن ابر است.
نكته: بعلت اهميت خاص ابركومولو نيمبوس كه هميشه همراه با توربولانس TURBULANCE باران شديد HEAVY RAIN- رعد و برق THUNDER ميباشد خلبانان اين ابر را به نام (SEA BEE) مي گويند.
يكي از كتب پراهميت سازمان جهاني هواشناسي WMO كتاب اطلس ابر است كه با مراجعه به آن و مطالعه عميق در مورد انواع ابر- ساخت و ارتفاع آن ميتوان اطلاعات دقيقتري درباره ابر به دست آورد.
باستناد كتاب ديرباني ابر به شماره 407 : WMO : NO ارتفاع ابر بر حسب عرضهاي مختلف به قرار زير است:
ارتفاع ابر در منطقه قطبي مناطق معتدله منطقه حاره
بالا- پا(25000 تا 10000) پا(45000 تا 16500) پا(60000 تا 20000)
متوسط - پا(13000 تا 6500) پا(23000تا 6500) پا(25000تا 6500)
پائين- پا(6500 تا سطح زمين) پا(6500تا سطح زمين) پا(6500تا سطح زمين)
اين ابر بر اثر نوسانات و جنبشهايي كه در لايه نازكي از ابر سيروس يا سيرواستراتوس قرار دارند و در دماي خاصي نيز ناپايدار هستند شكل مي گيرند. بهرحال اين ناپايداري معمولاً در زمان محدودي انجام ميشود.
ابر سيروس و سيرواستراتوس در بعضي اوقات سريعاً تبديل به ابر سيروكومولوس شده ولي بعد از مدت كمي فرم اصلي خود را به دست مي آورند كه هيچگونه نشانه اي از ابر سيروكومولوس CIRRO COMULUS (Cc) در آن مشاهده نميشود. اين نوع ابر غالباً بشكل كركهاي منگوله اي ديده ميشود و معمولاً اين نوع ابر همراه با هواي خوب ميباشد.
اگر ضخامت اين ابر افزايش يافته و سايه آن نيز تيره تر شده و بعد از آن همراه با ابر آلتواستراتوس باشد احتمال وقوع باد و باران موجود است.
ب- ابرهاي متوسط MEDIUM OR MIDDLE CLOUDS
1- ابر آلتوكومولوس ALTOCUMULUS (Ac)
اين نوع ابر شبيه توده عظيمي از حبابهاي كوچك كه به رنگ سفيد يا مايل به خاكستري است و بعضي قسمتهاي آن داراي سايه است ديده ميشود. حبابهاي تشكيل شده اين ابر همراه با نظم خاصي پهلوي هم قرار دارند. اگر در ارتفاعات بالا باد شديد در حال وزش باشد اين ابر تغيير شكل يافته و به صورت عدسي هاي پراكنده در يك يا چند لايه ملاحظه ميشود.
اين نوع ابر را آلتوكومولوس لنتي كولاريس ALTOCUMULUS LINTI CULARIS يا آلتوكومولوس عدسي شكل گويند.
شناخت اين نوع ابر براي خلبانان هواپيماهاي كوچك داراي اهميت است زيرا با مشاهده اين ابر ميتوان به باد شديد در ارتفاع برابر با اين لايه پي برد. در ابر Ac خورشيد و ماه به سختي ديده ميشوند و با افزايش ضخامت آن ديگر مشاهده نميشوند.
2- ابر سيرواستراتوس CIRRO STRATUS (CS)
اين نوع ابر بصورت تور خيلي نازك در آسمان ديده ميشود و خورشيد و ماه از ماورا، آن قابل رويت اند.
رنگ اين ابر سفيد متمايل به شيري است. بعلت انعكاس و نحوه شكست نور خورشيد يا ماه بر روي كريستالهاي يخ آن همواره هاله اي در اطراف خورشيد و ماه ملاحظه ميشود.
با افزايش بخار آب و ضخيم شدن ابر سيرواستراتوس قطر هاله كوچكتر ميشود. ميانگين ارتفاع اين ابر از سطح درياي آزاد (ALTI TUDE) حدود 28000 پا است.
اگر اين ابر مانند ابر سيروس در اثر تراكم مجدد بخار آب در ارتفاعات بالاي ابر Cu كومولوس و يا Cb كومولونيمبوس تشكيل شود و اگر ضخامت ابر سيرواستراتوس كه بعد از ابر سيروس ظاهر ميشود زياد شده و پس از آن با ابر آلتواستراتوس مشاهده شود با احتمال حدود 80% بارندگي در 24 يا 48 ساعت آينده موجود ميباشد.
3- ابر سيرو كومولوس CIRRO COMULUS (Cc)
اين ابر به صورت منگوله هاي ريز يا درشت بوده و معمولاً بدون سايه ميباشد ولي گاهي در اثر ضخيم شدن اين ابر كمي در مقابل نور خورشيد مشاهده ميشود. ميانگين ارتفاع اين ابر حدود 22000 پا از سطح درياي آزاد است.
ذيلاً نمونه هاي مختلف آلتوكومولوس همراه با توضيحات مختصر آن ارائه ميشود.
ابر آلتوكومولوس نوع 3 بنام ALTOCUMULUS TRANSLUSIDUS
ابر آلتوكومولوس ترانس لوسي دوس ALTOCUMULUS TRANSLUSIDUS
قسمت اعزم اين ابر تقريباً همگي در يك لايه هستند و ضمناً قسمت اعزم آن شفاف است اين ابر داراي ضخامت مساوي و يكنواخت است با وجود آنكه اغلب آنها پيوسته است ولي در بين آنها فواصلي وجود دارد كه آسمان از آنها ديده ميشود. اين ابر دركليه فصول ديده ميشود و تقريباً نشانه پايداري هوا است.
در مورد ابر Ac نوع چهار قبلاً توضيح داده شد.
آلتوكومولوس نوع 5- يعني آلتوكومولوس ترانس لوسي دوس گروهي Ac. TRANSLUCIDUS
اين نوع آلتوكومولوس نيمه شفاف به صورت دسته اي و در يك طبقه و به شكل نوار پهن در آسمان مشاهده ميشود كه به تدريج در آسمان پيشرفت كرده و آن را مي پوشاند. اين ابر ممكن است ضخيم شده و پس از آن آلتوكومولوس تيره مشاهده ميشود.
آلتوكومولوس نوع 6- آلتوكومولوس كومولوجنيتوس Ac . CUMULOGENITUS
اين ابر از گسترده شدن ابر Cu كومولوس با Cb كومولونيمبوس بوجود ميآيد. بعضي اوقات كومولوس هاي رشد كرده كه قسمت فوقاني آن گسترش يافته و قسمت تحتاني آن از بين مي رود اين نوع ابر آلتوكومولوس را ايجاد ميكند. اين نوع ابر با استراتوكومولوس (Sc) شباهتي دارد كه با در نظر داشتن ارتفاع آن اين تشابه رفع ميشود. اغلب اوقات زير اين نوع آلتوكومولوس ابر Cb يا Cu كومولوس نيز مشاهده ميشود.
آلتوكومولوس نوع 7- آلتوكومولوس ترانس لوسي دوس
ALTOCUMULUS TRANSLUSIDUS
اين نوع ابر در چند لايه مختلف به رنگ سفيد غيرشفاف مشاهده مي شود.
معمولاً اين نوع ابر همراه با ابر (As) آلتواستراتوس يا (Ns) نيمبواستراتوس بوده و در يك يا چند لايه مختلف مشاهده مي شود.
آلتوكومولوس نوع 8- آلتوكوولوس كاستلانوس ALTO COMULUS CASTELANUS
اين ابر در نوع خود مهم است زيرا كه اين ابر پس از 4 الي 8 ساعت احتمال باد شديد و يا طولاني شدن هوا همراه با گرد و خاك يا رعد و برق وجود دارد. تشخيص اين ابر براي پيش بيني وضع هوا در چند ساعت آينده بسيار مهم است.
2- ابر آلتواستراتوس (As) ALTOSTRATUS
اين ابر مايل به خاكستري يا مايل به آبي به صورت ورقه اي يا لايه اي شياردار بوده كه ظاهرش به صورت رشته رشته يا يكنواخت است. اين ابر قسمتي يا تمامي آسمان را مي پوشاند. بعضي از قسمتهاي اين ابر بقدري نازك است كه حداقل فقط محل خورشيد را از پشت آن مي توان ديد و از اين نظر شبيه شيشه مات است در اين ابر ديگر هاله ديده نمي شود.
ارتفاع تقريبي اين ابر حدود 13000 پا از سطح زمين است. هنگاميكه ابر آلتواستراتوس در ادامه ابر سيروس و سيراستراتوس باشد احتمال وقوع بارندگي در شش تا 14 ساعت آينده حدود 90% است. مساله مهم اين ابر ضخامت ان است كه در مواقع مختلف از 1000 پا تا 7000 پا تغيير مي كند.
ج- ابرهاي پائين LOW- CLOUDS
1- ابر استراتوكومولوس (Sc) STRATO COMULUS
اين نوع ابر به صورت تكه هاي گسترده يا به صورت لايه اي يا به صورت غلطك ها مشاهده مي شود. كوچكترين تكه اين ابر به طور منظم گسترده شده و آسمان را پوشانيده و برنگ خاكستري كه در بعضي قسمتهاي آن تيره و كدر است مشاهده مي شود.
اين نوع ابر از پايين و به صورت گسترده و يكنواخت مشاهده مي شود و بعضي از قسمتهاي آن كم ضخامت و در نتيجه رنگ آن خاكستري و رنگ بعضي قسمتها كه ضخامت زيادي دارند تيره است. شكل ظاهري اين ابر به صورت تكه هاي گرد و غلنبه با غلتكهاي پهلوي هم مي باشد و گاهي نيز جدا از هم قرار مي گيرند. لذا چنانچه اين ابر تمامي آسمان را پوشانيده باشد شخص ناظر آن را به صورت امواج مشاهده مي كند.
ابر استراتوكومولوس (SC) در زمستان بيشتر مشاهده شده و ارتفاع كف آن پايين تر از حد معمول بوده و حدود 1000 پا از سطح درياي آزاد است. ميانگين ضخامت اين ابر حدود 1400 پا است لذا مي توان گفت كه اين ابر داراي ضخامت كمي است ولي گاهي نيز كاملاً توسعه يافته و ضخيم ميشود و هواي تيره اي را ايجاد مي كند. بعضي مواقع قسمتهايي از اين ابر كه ضخامت كمي دارند شكسته شده و نور خورشيد از اين شكافها به زمين مي تابد و گاهي نيز براي چند روز متوالي آسمان پوشيده از اين ابر باقي مي ماند.
معمولاً در قسمتهاي تيره اين ابر جريانات عمودي (UP- DRAFT) وجود داشته كه باعث تكانهاي شديد هواپيمائي كه در بالا و پايين اين ابر پرواز مي كنند مي شود.
هنگامي كه اين ابر به صورت غلتكهاي خوابيده و پهلوي هم مشاهده مي شوند اين دليل خوبيست براي وجود باد در آن ارتفاع. اگر هنگام مشاهده اين ابر باد در سطح زمين قوي نباشد در اين صورت مي توان انتظار داشت كه در ارتفاع بالاي لايه اين ابر باد قوي موجود است.
2- ابر نيمبواستراتوس (Ns) NIMBO STRATUS
ابر نيمبواستراتوس در لايه هاي مختلف و در سطح پايين تشكيل مي شود و تقريباً يكدست و برنگ خاكستري تيره است. ابر نيمبواستراتوس از تغيير شكل ابر آلتواستراتوس كه به سمت پايين ضخيم شده و گسترش يافته ايجاد مي شود و گاهي نيز كف آن به سمت پايين كشيده مي شود و ابتدا به صورت ابرهاي پايين و تكه تكه كه بسمت زمين سرازير است ديده مي شود كه بعداً اين ابرها بهم مي پيوندند وتقريباً يك لايه يك نواخت ايجاد مي كنند. پس از پايان بارندگي اين ابر شكسته مي شود. در زير اين ابر اكثراً ابرهاي ناهموار و سياه رنگ مشاهده مي شود.
ابر نيمبواستراتوس به طور معمول ابر باران زا است ولي باران شديد توليد نكرده بلكه باران و برف باريده از اين ابر معمولاً مداوم است. كف اين ابر ندرتاً از 6500 پا از زمين تجاوز مي كند و ارتفاع آن از سطح درياي آزاد بطور مشخص تغيير مي كند ولي ارتفاع معمولي آن حدود 2000 پا از سطح درياي آزاد MSl است. مدت تداوم فعاليت اين ابر بستگي به ميزان گسترش و بزرگي آن و نيز به شرايط هواي متلاطم همراه با اين ابر دارد.
معمولاً فعاليت اين نوع ابر فقط چند ساعت است ولي در زمستان ممكن است براي چندين روز فعاليت داشته باشد.
افزايش فشار بارومتر و تغيير جهت باد از علائم مشخصه باز شدن هواست.
3- ابر استراتوس ST RATUS
ابريست در ارتفاع پايين كه به صورت يكنواخت كليه آسمان را مي پوشاند و شبيه مه است ولي بر روي زمين گسترش ندارد. اگر ضخامت ابر استراتوس كم باشد آسمان ظاهري غبار آلود خواهد داشت ولي در ديگر زمانها اين ابر بصورت يكدست مشاهده مي شود كه در واقع ضخامت آن به چند صد پا خواهد رسيد.
هنگامي كه اين ابر شكسته مي شود و تبديل به فراكتواستراتوس FRACTOSTRATUS مي شود. ابر فراكتواستراتوس Fsبا هر نوع ابر ديگر مي تواند همراه باشد. اين ابر هنگامي بارندگي و پس از آن معمولاً در بين ابرهاي نيمبواستراتوس (Ns) شكل مي گيرد.
اگر ابر استراتوس بتواند از زمين رشد كند نوعاً مي تواند مه باشد. اين نوع ابر در اثر تراكم ايجاد شده بين هواي گرم و سرد تشكيل مي شود . مانند مه اي كه در سواحل يا جزاير و هنگام حركت هواي مرطوب بر روي زمين سرد ايجاد مي شود. ADVECTION FOG
بارندگي در ابرهاي استراتوس بصورت باران ريزه DRIZZLE (قطرات ريز و نزديك هم باران كه بطور مداوم و آهسته ببارد) و منشورهاي يخي و برف دانه هاي ريز مي باشد.
هنگاميكه بارندگي وجود نداشته باشد ابر استراتوس بصورت قسمتهاي متمايز تيره رنگ و يا كمرنگ مشاهده مي شود كه قسمت كم رنگ معمولاً بصورت شفاف TRANSPARENT نمايان است. اين نوع ابر استراتوس معمولاً نوعي مه زميني است كه زود از بين نمي رود و ممكن است چندين روز ادامه داشته باشد.
ابر استراتوس گاهي همراه با شرايط اينوژن حرارتي تشكيل مي شود. در اين چنين شرايط لايه ابر در زير لايه گرم و پايدار اينورژن حرارتي قرار مي گيرد. ابر استراتوس معمولاً ايجاد هاله نمي كند با وجود اين ممكن است با احتمال خيلي ضعيف و در هواي سرد يا خيلي سرد ايجاد هاله بنمايد.
د- ابرهاي جوششي يا ابرهائي كه داراي گسترش عمودي هستند CONVECTIVE CLOUDS و شامل :
1- ابر كومولوس (Cu) CUMULUS
كومولوس ابر كوچكي است كه داراي رشد و گسترش عمودي بوده و سطح فوقاني آن بصورت گنبد يا گل كلم برآمده بوده و كف آن صاف است. هنگامي كه ابر مقابل خورشيد قرار گيرد آن قسمت از ابر كه به سمت ديده بان قرار دارد از قله ابر روشن تر و شفاف تر است و اگر اين ابر رو به روي خورشيد قرار گيرد وجود خارجي آن شفاف و قسمتهاي داخلي تيره خواهد بود.
نوعي از ابر كومولوس بشكل تكه تكه شده و ظاهري شبيه به پنبه پاره پاره شده است و آن را فراكتوكومولوس FRACTO CUMULUS گويند. شكل اين نوع ابر دائماً در حال تغيير است و معمولاً كف اين ابر خاكستري است. نوع بارندگي حتي در ابر رشد كرده نيز بصورت بارندگي خفيف است.
ابر كومولوس در اثر عمل جابجايي عمودي يا CONVECTION بصورت زير تشكيل مي شود.
هوا در اثر تماس با زمين كه در نتيجه تشعشعات خورشيدي حرارت جذب نموده است گرم و سبك شده و بسمت بالا صعود مي كند و اين در طي روز در زمينهاي همجوار با كوهها و كنار درياها بخوبي مشاهده شده ولي بر روي مناطق جنگلي و درياچه هاي سرد كمتر قابل ملاحظه است.
