بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
اصول تجویز و مصرف منطقی دارو
اسلاید 3 :
مقدمه
دارو همیشه به عنوان یک عامل اساسی در درمان اکثر بیماري ها مطرح اسـت.
در حـال حاضـر بیش از 8000 فرآورده دارویی در سراسر جهان استفاده می شود.
هـر کشـوري بـر اسـاس وضـعیت جغرافیایی، بیماری ها و منابع مالی تعدادي از این داروها را در لیست داروهاي اساسی خود قـرار داده و پزشکان موظف به تجویز فقط همان داروها هستند.
امروزه تجویز و مصرف غیرمنطقی داروها گریبـانگیر بسـیاري از کشـورها (از جملـه کشـورهاي جهان سوم و کشور خودمان) شده است.
اسلاید 4 :
مقدمه
براي مثال بر اساس آمار منتشـر شـده از وزارت بهداشـت، درمان و آموزش پزشــکی در ایران حدود 48 %داروهاي تجــویز شده براي بیماران اشکال تزریـقی داروهــا می باشد. بر این اساس مصرف سرانه فرآورده هــاي تزریقی در ایران حدود 10 عدد،
در کشـورهاي در حال توسعه حدود 4/3 و در کشورهاي توسعه یافته بسیار کمتر از 1 عدد می باشد.
اسلاید 5 :
مصرف خودسرانه دارو در چند سال گذشته به یکی از چالشهای اساسی حوزه سلامت ایران تبدیل شده است.
ایران جزء بیست کشور اول دنیا از نظر مصرف داروست. میانگین رشد مصرف دارو در ایران ۱۱.۵درصد است که از میانگین جهانی(۹% ) بیشتر است.
مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.
در سال ۱۳۸۴ نزدیک به ۸۵۰ مورد عفونت بیمارستانی در ایران گزارش شده که درصد بالایی از آنها بدلیل باکتریهای شدیدا مقاوم به آنتی بیوتیک ها بوده است.
اسلاید 6 :
به علت اینکه منابع مالی و بودجه سیستم هاي بهداشتی محدود است و قسمت عمده اي از این بودجه صرف تهیه و تامین دارو می شود ، می توان با تجویز و مصرف منطقی داروها تا مقدار زیادي از اتلاف سرمایه ملی جلوگیري کرد.
اسلاید 7 :
تجویز و مصرف غیر منطقی دارو مشتمل بر اسـتفاده نامناسـب، غیرمـوثر و غیراقتصادي از داروها یکی ازمعضلات سیستم هاي مراقبت از سلامت در کشـورهاي در حـال توسـعه، است.
هزینه استفاده غیرمنطقی از داروها هـم از لحـاظ اقتصـادي و هـم از لحـاظ عوارض ناخواسته اي که به افراد و اجتماع وارد می کند قابل تامل است.
در این کارگاه سعی شده تـا شرکت کنندگان با استفاده از مثال هاي عینی آورده شده، به ماهیت تجویز و مصرف نادرست دارو پـی بـرده و بـه آن بیاندیشند.
هدف آن بهبود کیفیت و افزایش کارآیی تجویز و مصرف داروها است.
اسلاید 8 :
تعریف مصرف منطقی دارو
مصرف منطقی دارو یعنی اینکه براي یک بیمار، داروي مناسب بر اساس وضعیت بالینی فرد، بـا دوز مناسب و در طول مدت مناسب تجویز شود.
همچنین باید کمترین هزینـه ممکـن بـه بیمـار و جامعه تحمیل شود.
اسلاید 9 :
در صورتی این امر محقق خواهد شد که مراحل تجویز دارو دقیقا به صورت زیر اعمال شود:
تشخیص بیماري
تعیین درمان موثر و ایمن (دارویی یا غیردارویی)
انتخاب داروي مناسب، دوز و طول دوره درمان
نوشتن نسخه دارویی
دادن اطلاعات لازم و کافی به بیمار
ارزیابی پاسخ بیمار به درمان
اسلاید 10 :
متاسفانه در دنیاي واقعی الگوي تجویز دارو همیشه ازمعیارهاي فوق پیروي نمی کنـد و مـی تـوان آن را تجویز غیرمنطقی داروها نامید.
اسلاید 11 :
استفاده از دارو وقتی به دارو احتیاج نباشد: مثل تجویز آنتی بیوتیـک بـراي عفونـت هـاي ویروسـی دستگاه تنفس فوقانی
استفاده از داروي اشتباه در مواقعی که به دارو درمانی احتیاج است: مثلا تتراسـیکلین بـراي اسـهال بچه اي که به ORS نیاز دارد.
استفاده از دارو در حالتی که اثربخشی آن ثابت نشده و مشـکوك اسـت: مـثلا اسـتفاده از داروهـاي کاهنده حرکات روده در اسهال حاد
استفاده از داروهایی که ایمنی آنها مشخص نیست.
ناتوانی در تامین داروي موثر و ایمن: مثل ناتوانی در تهیه واکسن ها
الگوهاي متداول در تجـویز نامناسـب داروهـا را مـی تـوان بـه صورت زیر بیان کرد:
اسلاید 13 :
فاکتورهایی که استفاده نامناسب از داروها را تحت تاثیر قرار می دهد:
بیمار
پزشک
محـیط کـار
سیسـتم تـامین و توزیـع دارو شـامل شرکت هاي داروسازي و پخش دارو،
اطلاعات دارویی، اطلاعات و باورهاي غلط و ترکیبی از آنها.
عقاید روانی خاص مثل باور بیمار از اینکه یک نوع قــرص بــراي هــر بــیماري مفــید اســت. نیز ممکن است در افزایش مصرف دارو نقش داشته باشد.
اسلاید 14 :
1-فرهنگ جامعه
فاکتورهاي مختلفی کاربرد منطقی داروها را تحت تاثیر می گذارند.
مهمترین آنها فرهنـگ است، فرهنگ های مختلف داروها را با دید متفاوتی می نگرند و ایـن مـی توانـد روش اسـتفاده از دارو را تحـت تـاثیر بگذارد.
ناآگاهی در زمینه مصرف صحیح دارو: عدم تکمیل دوره درمان
باورهای غلط و تحمیل فشار بر پزشک: انتظار بهبودی سریع،
اعتقاد به داروهای تزریقی
مصرف خودسرانه دارو
ارتباط ناکافی بیمار- پزشک – داروساز
عوامل موثر در تجویز و مصرف غیر منطقی دارو
اسلاید 15 :
2- پزشکان
نیاز به تجدید مهارت در زمینه تشخیص بیماریها و تجویز منطقی داروها
باورهای غلط در مورد اثربخشی داروها (داروهای خارجی، شرکتهای دارویی خاص.)
بارکاری زیاد در درمانگاه های دولتی، خیریه ها، بیمه ها.
عدم وقت گذاری کافی برای بیمار
فشار بیمار برای دریافت داروهای خاص
رقابت ناصحیح بین پزشکان
عدم ارتباط مناسب با داروسازان
علل و عوامل موثر در تجویز غیر منطقی دارو
اسلاید 16 :
3-نظام دارویی
صنایع داروسازی:
تبلیغات و ادعاهای ناصحیح
اثربخشی ناکافی بعضی از فرآورده های داخلی
عوامل موثر در تجویز غیر منطقی دارو
اسلاید 17 :
4- اقتصاد
درآمد ناکافی و وابسته به پرداخت بیمه ها
رقابت ناصحیح بین پزشکان
وجود مراکز ارائه خدمات درمانی با قیمت زیر تعرفه
عوامل موثر در تجویز غیر منطقی دارو
اسلاید 18 :
آثار و عوارض استفاده نامناسب از داروها
عوارض کاربرد نامناسب از داروها را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
کاهش کیفیت دارو درمانی که منجر به افزایش ناخوشی و مرگ و میر می شود.
اتلاف منابع مالی که منجر به کم شدن فراهمی سایر داروهاي ضروري و نیز افـزایش قیمـت دارو می شود.
افزایش خطر عوارض ناخواسته از قبیل عوارض ناخواسـته دارویـی و مقاومـت دارویـی مثـل سـل مقاوم به چند دارو یا مالاریا
اسلاید 19 :
آثار استفاده نامناسب از داروها
استفاده از داروي درست ولی با روش تجویز، دوز و طول مدت استفاده نامناسب، مثل اسـتفاده از مترونیدازول وریدي در حالی که باید فرم خوراکی یا شیاف آن استفاده شود.
استفاده غیرضروري از داروهاي گران قیمت مثل کاربرد سفالوسپورین هاي نسل سوم در حالی کـه نسل اول آن قابل استفاده است.
در اینجا چند مثال از تجویز نامناسب داروها که معمولا وجود دارد ذکر می شود:
-استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک ها یا داروهاي ضد اسهال براي اسهال غیراختصاصی در بچه ها
اسلاید 20 :
آثار استفاده نامناسب از داروها
تجویز چندین دارو
استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها
تجویز داروهاي ویتامینه، مقوي و مینرال براي سوءتغذیه
بیماران ممکن است انتظارات بسیار متفاوتی از مصرف منطقی داروها داشته باشند.
سیستم هاي استفاده از داروها پیچیده است و از کشوري به کشور دیگر تفاوت دارد. داروهـا ممکـن است از کشور دیگري وارد شده و یا اینکه توسط شرکت هاي داخلی تولید شـوند. همچنـین محـل توزیع و استفاده از داروها نیز متفاوت است در بعضی کشورها تمام داروها به صورت OTC و بدون نسخه به فروش می رسند! در نهایت یک جامعه شامل طیف بسیار وسیعی از افراد با دانـش، نگـرش و باورهاي مختلف درباره داروها است.
