بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
زمین شناسی مهندسی کارست
فصل چهارم
زمین ریخت شناسی مناطق کارستی
.
اسلاید 2 :
کارن ها Karren
کارنها از اشکال مناطق کارستی هستند که در اثر فعالیت شیمیایی آب ایجاد میگردند.
بندرت در سنگهای دولومیتی دیده میشوند و چنانچه موجود باشند، کاملاً کوچک هستند
کارنها در سنگهایی آهکی به عمق 2 تا 4 متر و به پهنای یک متر دیده می شوند، عمق آنها در بعضی مواقع به 5 متر هم میرسد
کارنها بهترین شکل برای نشان دادن فرآیند کارستی شدن سنگ در سطح زمین هستند.
گروهی خاص از کارنها به نام کامینی کاس وجود دارد که بیضی یا دایره ای شکل هستند و عمق شان بندرت به 30 سانتیمتر میرسد. این نوع از کارنها در جنوب غرب شهرستان خرم آباد لرستان در روستای سراب دوره روی سنگهای آهکی سازند ایلام سروک گسترش دارند.
پدیده های ژئومورفولوژی
اسلاید 3 :
زمین شناسی مهندسی کارست
کارن ها Karren
نمونه هایی از کارن در سنگ آهک های کوه بیستون در کرمانشا ه
پدیده های ژئومورفولوژی
اسلاید 4 :
فروچاله ها Sinkholes/ Dolines
فروچاله ها (آبفروچاله) در نتیجه فعالیت شیمیایی آب تشکیل می شوند.
در سنگها ی آهکی، در محلهایی که دو گسل یا بیشتر از دو گسل وجود دارد بیشترین امکان برای کارستی شدن و ایجاد فروچاله ها فراهم می گردد. به همین دلیل، فروچاله ها در زونهای گسله فراوان هستند.
این پدیده کارستی از ریزش سقف غارها نیز نتیجه میشود که ناشی از از دست دادن مقاومت سقف غار در اثر اعمال بار حاصل از وزن مواد بالایی و جریان یافتن آب به درون آنهاست.
تعداد فروچاله ها با توجه به شرایط توپوگرافی، زمین شناسی و نیز میزان کارستی شدن متغیر است. برای مثال، اگر دشت ها را با نواحی تپه ماهوری مقایسه کنیم، تعداد آنها در دشتها زیاد است ولی ابعاد کوچک دارند؛ در حالی که در نواحی تپه ماهوری تعدادشان کم بوده و ابعاد بزرگتری دارند.
اسلاید 5 :
فروچاله ها Sinkholes
معمولاً در شیبهای تند فروچاله مشاهده نمی شود و اگر هم موجود باشد، نتیجه فروریختن سقف غار است.
فروچاله ها به اشکال گوناگون از جمله قیفی شکل، به صورت چاههای عمودی و نیز گودی های دراز دیده میشوند.
عمق آنها ممکن است زیاد باشد و به چندین 100 متر برسد.
کف فروچاله ها اغلب با یک لایه ضخیم خاکی گلی پوشیده شده و بندرت فاقد پوشش است. چنانچه کف آنها از رس های ماسه ای پوشیده شده باشد، در مواقع خشک بودن به عنوان زمین کشاورزی میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند.
گاهی ضخامت مواد نهشته شده در فروچاله به 150 متر میرسد که شامل قطعات سنگی، ریگ، ماسه، سیلت و رس است.
اسلاید 6 :
فروچاله ها Sinkholes
در استان خوزستان، در سازند گچساران فروچاله هایی مشاهده میشود که بیشتر از 20 متر عمق دارند.
در امریکا و مکزیک، فروچاله های ایجاد شده در لایه های ژیپس بین 30 تا 70 متر عمق دارند.
در منطقه لار و در مخزن سد خاکی لار، فروچاله هایی مشاهده میشود که در بالا دست سد و در ساحل چپ رودخانه قرار دارد. این فروچالهها با قطر تقریبی 15 متر حاصل از کارستی شدن شدید سنگ آهکهای سازند لار است
اسلاید 7 :
فروچاله ها Sinkholes
پدیده های ژئومورفولوژی
اسلاید 9 :
انواع اصلی فروچاله ها
اسلاید 12 :
دره های خشک و کانیونها Dry valleys
دره های خشک فاقد جریانهای دائم یا موقت آب هستند. تشکیل آنها مستقیماً با پیشرفت مراحل کارستی شدن مرتبط است. به این ترتیب که طی فرآیند کارستی شدن آب به طور فعال از میان سنگ های انحلال پذیر دارای مقاومت کم عبور کرده و دره خشک شکل می گیرد.
لیتولوژی و فعالیت تکتونیکی نقش عمده ای در تشکیل دره های خشک دارد. به صورتی که دره های فعال (دارای آب) می توانند در اثر بالا آمدن خشک شوند. وجود سیستم های ناپیوستگی موجب سهولت عمل انحلال و تشکیل دره میشود.
اسلاید 13 :
عوامل موثر دره های خشک و کانیونها
وجود ساختارهای زمین شناسی مانند درزه ها، گسلها و زونهای برشی
افزایش مساحت حوضه آبریز
افزایش حجم جریانهای ورودی در واحد حجم توده سنگ بعلت ایجاد سیلاب
نفوذ جریانهای سطحی به کنار یا حاشیه دره
توسعه چاههای مکنده، ازدیاد جریانهای متلاطم و افزایش مواد ارگانیکی که میتوانند منابع تولید گاز کربنیک باشند
اسلاید 14 :
عوامل موثر دره های خشک و کانیونها
اسلاید 15 :
چاههای کارستی Karst shofts
چاههای کارستی یا ژاماس، که یاماس هم گفته میشوند، چاه های عمودی یا نیمه عمودی هستند که با سطح زمین ارتباط دارند.
در مناطق دارای سیستم درزه های عمودی واقع هستند و با پیشرفت مراحل کارستی شدن توسعه یافته و بزرگ می شوند.
معمولاً می توان آنها را در امتداد گسلها پیدا کرد. قطر این چاهها عمودی به 10 متر هم می رسد. توسعه عمقی آنها زیاد بوده و تا عمق 658 متر هم گزارش شدهاند.
در منطقه کارستی دیناریک در کشور بوسنی هرزگوئین یاماس ها رایج- ترین پدیده ژئومورفولوژیکی کارست هستند.
اسلاید 16 :
غارها
غارها از اشکال کارستی هستند که کمتر از یاماسها متداول میباشند. غار در واقع یک تونل یا راهرو زیرزمینی است که به صورت افقی یا با مجرای دارای شیب ملایم توسط یک دهانه و یا بیشتر به سطح زمین ارتباط دارد.
نمونه های این اشکال کارستی در نقاط مختلف ایران و جهان وجود دارد.
غار علیصدر که در شمال غرب شهرستان همدان و در جنوب روستای علی صدرت واقع میباشد، یکی از زیباترین غارهای آبی جهان است. این غار در سنگ آهک های دوران دوم زمین شناسی (دوره ژوراسیک) ایجاد شده است.
غار علی صدر متشکل از صدها تالار و دهلیز اصلی و فرعی می باشد. آب غار از نوع آبهای بیکربناته سبک با pH حدود 7 است. هوای غار سبک و دمای هوای درون غار در تمام سال حدود 12 درجه بالای صفر است.
اسلاید 17 :
غارها
اسلاید 18 :
پولیه یا پولژه
در مناطق کارستی، پولیه به اراضی فرورفته ای اطلاق میشود که کف آن تقریباً مسطح است. این فرورفتگیها عموماً درامتداد خطواره های تکتونیکی منطقه قرار دارند و ابعاد آنها متفاوت می باشد. قطر چنین فرورفتگی هایی به 60 کیلومتر هم میرسد. کف آنها اغلب توسط آبرفتها پوشیده شده است.
اغلب جریانهای منطقه وارد پولیه شده و بدین جهت بعضی از آنها در فصلی از سال به دریاچه تبدیل میشوند. چون در کف دشت و زیر آبرفت تشکیلات آهکی وجود دارد آب به داخل درز و شکاف نفوذ کرده و بدین ترتیب آب پولیه تخلیه میگردد. مدت غرقابی پولیه ها به شرایط هیدرولوژی منطقه (به خصوص ریزشهای جوی) و اندازه درزه و شکافها وابسته است.
پولیه ها سمبل نواحی کارستی هستند و اصولاً به فرآیند کارستی شدن ارتباط ندارند و ناشی از فعالیتهای تکتونیکی می باشند. آنها ممکن است توسط یک سری کوه احاطه شده باشند که در اینصورت به پولیه های بسته معروف هستند. مهمترین ویژگی پولیه های بسته آن است که به طور عمده از آبهای زیرزمینی تغذیه میشوند.
اسلاید 19 :
پولیه یا پولژه
انواع پولیه براساس وضعیت هیدروژئولوژیکی
پولیه خشک
در تمام مدت سال خشک می باشد. این نوع پولیه ها در مناطقی قرار دارند که میزان نزولات جوی در آنها کم است و یا اینکه درز و شکاف های کف پولیه آنقدر فراوان و گسترش یافته که تخلیه آب به سر عت انجام می شود.
پولیه دائم
همیشه پر آب هستند زیرا میزان تغذیه در آنها بیشتر از تخلیه می باشد. در بضعی از نواحی، به دلیل زیاد بودن نزولات آسمانی، وسعت حوضه آبریز، عدم توسعه درز و شکافها و نبودن زهکشی های مناسب حجم جریانهای آب ورودی به پولیه از جریانهای خروجی بیشتر است. در چنین مناطقی، پولیه ها همواره پر آب هستند که نمونه هایی از آنها در کشور بوسنی هرزگوین وجود دارند.
نمونه هایی از پولیه های دائمی در ایران دریاچه میانگران وآب بندان در حومه شهرستان ایذه در استان خوزستان هستند. این پولیه ها که در نتیجه عملکرد دو گسل در دشت ایذه تشکیل شده اند در تمام سال آب دارند. بخشی از آب پولیه میانگران توسط پونر (چاه مکنده) موجود در حاشیه آن زهکشی میشود.
اسلاید 20 :
انواع پولیه براساس وضعیت هیدروژئولوژیکی
پولیه موقت
این پولیه ها در فصولی از سال به صورت دریاچه هستند و با کم شدن جریان آب ورودی به آن و در اثر وجود درز و شکاف های کف، بتدریج کم آب شده و در فصول تابستان و پائیز خشک میشوند.
در جنوب استان فارس، دشت ارژن نمونه ای از پولیه های دارای آب موقت است که در فصولی از سال به صورت دریاچه ای دیده میشود.
پولیه موقت دیگری در استان لرستان در مسیر جاده خرم آباد به اندیمشک قبل از گردنه تنگ فنی در جنوب شهر پل دختر قرار دارد
